Narok a woprawdźitosć
„Zachowanje a wuwiwanje toho, štož lud ze serbskim ćišćanym słowom ma“ su bywši šefredaktorojo a redaktorojo Noweho Casnika, Serbskich Nowin a Noweje doby w swojim zjawnym lisće jako trajny nadawk sformulowali. Adresaća toho bytostneho wuprajenja njesměli tohodla jeničce redakcije same resp. Ludowe nakładnistwo Domowina być. Hač pisane serbske słowo kaž dotal w ćišćanej formje abo dźeń a bóle tež jako digitalny tekst předleži, je wšojedne. Rozsudne je, zo maš něšto k čitanju w maćeršćinje.
Wobšěrna logistika wužada
Zajutřišim dožiwi kruch „Mór a lubosć“ na Chróščanskej farskej łuce premjeru. Cordula Ratajczakowa je so z režiserku-wučerku Sabinu Žurowej na hłownej probje minjeny štwórtk rozmołwjała.
Zhladujeće hižo na 50 lět dźiwadłowych nazhonjenjow – tajki wulki projekt kaž nětko z wjac hač 200 sobuskutkowacymi pak njejsće hišće na starosći měła, abo?
S. Žurowa: To je tón wjeršk z toho, štož sym lětdźesatki dołho činiła, pak z dźěćimi, młodostnymi abo dorosćenymi. To běše na kóždy pad wužadanje, běše pak tež wjesele za mnje, so jónu na cyle hinaše wašnje wuspytać. Logistika je wězo wo wjele wobšěrniša a komplikowaniša, hač sym ju dotal na starosći měła.
Kak je k tomu dóšło, zo sće režiju tohole wulkoprojekta přewzała?
S. Žurowa: Před lětami hižo je so mje tehdyši předsyda Towarstwa Cyrila a Metoda Jurij Špitank prašał, hač bych režiju přewzała. Wosobinskich přičin dla pak njemějach ženje móžnosć. Loni mějach sabatowe lěto, a tak su ke mni přišli, prajo „Maš tola nětko chwile, nětk móžeš to činić!“. Sym so přeswědčić dała, to, štož sym hižo dawno slubiła, nětko dopjelnić.
Prošu dalši tajki lisćik
Runje tak kaž za mnoho druhich ludźi je so za mnje předwčerawšim rjany čas skónčił. Hač na někotre wuwzaća sym zhromadnje z mandźelskej tři měsacy dołho z Pančic-Kukowa na dźěło do Budyšina a zaso domoj z busom jězdźił, a to za dźewjeć eurow wob měsac. To njeměješe jenož lěpšinu, zo smój znajmjeńša mały kusk něšto za wobswět činiłoj, tež móšnja je so wjeseliła, wšako bych hewak dźewjeć eurow za jenički dźeń za jězbu z busom tam a sem wudał. Dyrbju wšak přiznać, zo smy na wsach při statnej dróze S 100 mjez Kamjencom a Budyšinom z busowymi zwiskami chětro zapleńčeni, wšako tu kóždu hodźinu bus jědźe. W druhich kónčinach tomu tak njeje. A tuž tam bohužel tež tajke dožiwjenja njemějachu kaž mój.
Jako Serbowka powołana
Karlsruhe stanje so wot 31. awgusta do 8. septembra ze srjedźišćom křesćanskeho swěta. Něhdźe 4 000 hosći z 350 cyrkwjow zetka so na 11. połnozhromadźiznje Ekumeniskeje rady cyrkwjow (ÖRK). Podawk so jenož kóžde wosme lěto wotměwa, w Němskej scyła prěni raz. Cordula Ratajczakowa je so z dr. Lubinu Malinkowej rozmołwjała, kotraž so tam jako delegatka Ewangelskeje cyrkwje Němskeje (EKD) wobdźěli.
Kajki wuznam ma połnozhromadźizna Ekumeniskeje rady cyrkwjow?
Serbska premjera na festiwalu
3. festiwal Łužica su minjeny štwórtk zahajili. Tři tydźenja přeprošuje 550 wuměłcow na nimale 50 zarjadowanjow na 25 městnach w Sakskej, Braniborskej a Pólskej. Kruch „Nyks – reje z wódnym mužom“ dožiwi 4. septembra na Šusterec dworje w Trjebinje swoju prapremjeru. Wolfgang Kotisek je hudźbu ke kruchej spisał. Z dudakom-komponistom je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Festiwal Łužica njeje runje znaty za serbski podźěl – kak je k Wašemu lětušemu přinoškej dóšło?
W. Kotisek: Režiser Frank Düwel z Hamburga, z kotrymž smy loni na Złokomorowskim Nowym jewišću hru „Ganz anders wer: Erwin Strittmatter“ předstajili, ma wulki respekt před Serbami. Wón je intendantej Danielej Kühnelej swoju kritiku wuprajił, zo ničo serbske w festiwalu njeje, a zo so to njesłuša za festiwal z mjenom ,Łužica‘. Tež ja sym Düwelej rjekł, zo tudyši ludźo festiwal na wědomje njebjeru. Tuž smój rozmyslowałoj, kak móhli mizeru rozrisać. Na kóncu smój na wódneho muža jako zwjazowacu figuru Łužicow šłoj.
Kak sće kruch nadźěłali?
Najrjeńši čas dźěćom njeskazyć
Starši maja so tuchwilu jara ćežko. Najprjedy dyrbjachu koronapandemiju přetrać a swoje dźěći doma wuwučować. Nětko bědźa so tež hišće z inflaciju a stupacymi energijowymi kóštami. Tež płaćizny za šulski material a šulsku jědź so wot septembra jasnje podróša. Z blakami maja starši na dźeń 4,50 eurow a wjace za jednu jědź zapłaćić. Jeli maja wone tři dźěći, štož je mjez Serbami zwjetša přerězk, je to na jědź a dźeń nimale 14 eurow, wob tydźeń potom něhdźe 70 eurow a na měsac tuž 294 eurow. Mnozy starši budu derje wotwažować, hač móže sej to dowolić. Nimo materialijow a jědźe přidruža so kóštam w šulskim lěće hišće pućowanske dny abo šulerske jězby. Dale trjebaja někotři šulerjo pomocnu wučbu, za kotruž maja płaćić. Šulerjo zakładneho schodźenka wopytuja zwjetša hišće hort, hdźež starši popłatk płaća. Nimo toho dyrbja šulerjo wězo tež rano do kubłanišća a popołdnju zaso wróćo domoj, za čož wužiwaja bliskowobchadne srědki. Tež tule maja starši wěsty podźěl sami njesć.
Powerserb lětsa jako rolowa hra
Dobyćer lońšeho wubědźowanja „Powerserb“ w Radworju běše Wotrowska młodźina. Z tym wuhotuje wona lětuše zarjadowanje, a to sobotu dnja 10. septembra. We Wotrowskej młodźinje aktiwny a zdobom na organizatoriskich procesach wobdźěleny je Jonas Pjetaš z Pančic-Kukowa. Jan Bogusz je so ze 23lětnym rozmołwjał.
Na kotru temu smědźa so serbscy młodostni na lětušim „Powerserb“-zarjadowanju wjeselić?
J. Pjetaš: Moto lětsa wěnuje so znatej rolowej hrě z jendźelskorěčnym titulom „Dungeons & Dragons“, kotraž hraje w fantasyjowym swěće zmijow, lutkow, kuzłarjow a wjele dalšich. W tutej hrě sej kóždy hrajer swójsku stawiznu wumysli, tak – rjec jednu baju baje. Tuž smy chcyli tutu mysličku tež na „Powerserb“ – wubědźowanje přenjesć a tak wobdźělnikam a wobdźělnicam kóždeho mustwa na stacijach wšelke móžnosće k rozsudźenju skićić. Z tym kroča woni w běhu wubědźowanja tohorunja po swójskej stawiznje. Tak wočakuja jich mjez druhim nadawki kaž třělenje z katapultom. Někotre překwapjenki pak hišće na nich čakaja.
Kak je scyła k tutej ideji přišło?
Wječornik njesmě zahinyć
Budźe lětsa hodowne wudaće Serbskich Nowin? Prašenje to, kotrež njeby so pod normalnymi wuměnjenjemi redakciskeho dźěła kónc awgusta nichtó stajił. Za abonentow je „normalne“, zo nowinu prawidłownje w listowym kašćiku maja resp. ju online čitać móža. Horstce redaktorkow a redaktorow je so w minjenych lětach z wulkim napinanjom přeco zaso poradźiło, personalne wuskosće tak přemosćić, zo nutřkoredakciski ćišć zwonka hnydom pytnyć njebě. Nadawki, kaž na přikład přiłoze „Wuměłstwo a wjace“ a „Dźěćiznak“, kotrež běchu swěrni wonkowni sobudźěłaćerjo spušćomnje zaručili, dyrbi redakciske mustwo přidatnje zmištrować.
Personalne problemy sobu z pobrachowacym dorostom zwisuja. Ličba njewuspěšnych wupisanjow dźěłowych městnow w redakciji je stajnje přiběrała, tak zo su samo klučowe pozicije kaž ta za korekturu wakantne.
Druhi króć w Janskej cyrkwi
Po lońšej premjerje wjeseli so skupina dujerjow Tiefblechensemble na dalši koncertny rjad, kotryž zahaja dźensa w Budyskej cyrkwi swj. Pětra. Jutře, sobotu, w 19 hodź. koncertuja druhi króć we Wojerowskej Janskej cyrkwi. Silke Richter je so z hudźbnikom kwarteta, Wojerowčanom Fritzom Vogelom, rozmołwjała.
Loni sće premjeru we Wojerowskej Janskej cyrkwi měli …
F. Vogel: Haj, koncertowachmy tam loni scyła prěni raz jako skupina Tiefblechensemble. Tuž móhli rjec, zo bě to naš załoženski koncert. Program bě pisany, wot hudźby z barokneho časa hač k modernym spěwam bě wšitko pódla. Zwjeselili smy so nad wulkej ličbu hosći. Janska cyrkej bě jara derje pjelnjena. Po koncerće dóstachmy tójšto chwalby a připóznaća, štož nas pohonjowaše, lětsa dalši koncertny rjad přewjesć.
Kak je k załoženju ansambla dóšło?
Pytaja tež serbsce rěčacych
Roberto Lombino pochadźa z Prahi a zajimuje so předewšěm za słowjanske rěče. We wobłuku stipendija Załožby za serbski lud je w Lipsku studował a so dale w serbšćinje wukmanił. Tučasnje studuje młody Čech pólsku filologiju w Poznanju. Hižo někotre lěta angažuje so wón w projekće mjezysłowjanskeje rěče, za kotryž pytaja tež serbskich rěčnikow a rěčnicy. Što so dokładnje za ideju chowa, wo tym je so Jan Bogusz z nim rozmołwjał.
Što móžemy sej pod „mjezysłowjanšćinu“ – jendźelsce je to interslavic language – předstajić?
