Kak maja naše hrajkanišća być

pjatk, 13. oktobera 2023 spisane wot:
Hanka Jenčec

„Dźěći maja prawo na wotpočink a wólny čas, na hrajkanje, wočerstwjenje a kulturu.“ To wšitko zaruča artikl 31 UN-konwencije wo prawach dźěći. Je dale a wjac iniciatiwow za wutworjenje hrajkanišćow tež w našich wjesnych kónčinach – to běše nam nastork, so temje w dźensnišim Předźenaku wěnować.

Hrajkajo wotkrywa sej dźěćo swět a přiswoja sej kmanosće, kotrež pozdźišo, po swojim žiwjenskim puću kročo, trjeba. Wone wuknje rěčeć a wuwiwa socialne kompetency. Za to pak trjeba, runje tak kaž młodostny, kedźbnosć dorosćenych a čas zhromadneje zabawy. Dyrbi začuwać, zo staršej je na wědomje bjerjetaj a so jemu přiwobroćitaj.

Eko-magacin za Łužicu

štwórtk, 12. oktobera 2023 spisane wot:

W septembru je prěni eko-magacin „Öko Lausitz“ za Hornju Łužicu wušoł. Milenka Rječcyna je so z Stefanie Alsen, mějićelku Wósporskeho nakładnistwa Pataka, kotraž mały, předewšěm žónski team nawjeduje, rozmołwjała.

Kotru rezonancu dožiwiće na prěnje wudaće tohole magacina?

S. Alsen: Na zbožo mějachmy tójšto rezonancy. Čitarjo su nam prajili, zo wotpomhamy z našim poskitkom njedostatkej na wikach. Maja za dobre, zo wěnujemy so temam z a we Łužicy a zo steji čłowjek w našim rozprawnistwje w srjedźišću. Někotři su nam zdźělili, zo je magacin trochu drohi. To pak ma so bórze wot wosom na pjeć eurow změnić.

Z crowdfunding-akciju sće pjenjezy zběrali. Běše to wuspěšne?

S. Alsen: Haj, smy tam připowědźene pjenjezy nazběrali a za wudaće prěnjeho magacina wužiwali. Wědźachmy, zo bě start akcije chětro krótkodobny. Tak su nam předewšěm přećeljo pomhali, sumu pjenjez nazběrać.

Kotre temy w magacinje wobjednawaće?

CO2-bilancu polěpšili

srjeda, 11. oktobera 2023 spisane wot:
Budyšin (SN/MiP). Budyscy kolesowarjo su běhu akcije „Z kolesom po měsće“ wot kónca awgusta hač dosrjedź septembra wšo dohromady 30 000 km po na 2 500 kolesowanskich šćežkach puću byli. To zdźěli měšćanski zarjad dźensa na swojej internetnej stronje. W akciji „Z kolesom po měsće“, na kotrejž so města po cyłej Němskej wobdźěla dźe wo to, koleso za puće wšědneho dnja wužiwać a z tym klimowu bilancu polěpšić. Město Budyšin wobdźěli so wot lěta 2019 na kampani. Lětsa je so 16 teamow z dohromady wjace hač 130 kolesowarjemi přizjewiło a přez 2 500 kolesowarskich jězbow absolwowało. Cyłkowna ličba kilometrow je so porno loni podwojiła. Hladajo na wustork wuhlikoweho dioksyda rěka to: Akcija je pjeć tonow zalutowanja tutoho za klimu škódneho płuna wuskutkowała. Nowy Budyski twarski měšćanosta Heiko Nowak, kotryž je tež za fachowy wobłuk wobchadne planowanje zamołwity, wjeseli so nad pospochi stupacym zajimom. „Ličby pozbudźeja nas, naš fokus dale a bóle na temu „kolesowanje“ w Budyšinje wusměrić. Na kóždy pad budźemy so tež klětu na akciji wobdźělić“, wón wuzběhny.

„Trojozynk“ za awtentiski wid

srjeda, 11. oktobera 2023 spisane wot:

„Prjedy hač woteńdźeš“ rěkaja wosebitemu programej Serbskeho ludoweho ansambla, kotryž wot přichodneje soboty w aktualnej hrajnej dobje wjacekróć předstajeja. „Komornohudźbny čitanski kruch“ złožuje so na knihu z fotografijemi Serbowkow, kiž wšědnje w serbskej drasće chodźachu, wušłej w lěće 2011 pod samsnym titulom kaž program. Bosćan Nawka­ je so z awtorku Róžu Domašcynej rozmołwjał.

Knjeni Domašcyna, što sće hladajo na wospjetne předstajenje knihi, kotruž sće zhromadnje z Maćijom Bulankom a Měrćinom Weclichom zestajiła, začuwała?

R. Domašcyna: Wjeselu so jara, zo so tónle naš ‚trojozynk‘ znowa prezentuje. Maćijowe fota dźě pokazuja wšědny dźeń Serbowkow wot 1950ych lět do přitomnosće a kajke ćežke dźěło wukonjachu. Samozrozumliwje chodźachu serbsce woblečene, jich drasta njebě potajkim pyšna, ale dźěłanska. Tekst a Měrćinowa hudźba wutworjatej z wobrazami awtentiski wid, posrědkowacy, kak je woprawdźe było.

Sće knihu hižo ze swójskim programom ducy po Łužicy předstajili. Kajki je rozdźěl porno aktualnej produkciji?

Přezjednota mocy spožča

wutora, 10. oktobera 2023 spisane wot:

Prezident Parlamenta Němskorěčneho zhromadźenstwa Belgiskeje, Charles Servaty, měješe na tójšto prašenjow čłonow Serbskeho sejma a dalšich wobdźělnikow njedawneje wuprawy do wuchodneje Belgiskeje wotmołwić. Na to je Axel Arlt z nim porěčał.

Knježe prezidento, maće tele zetkanje za spočatk zhromadneho přede­wzaća?

Ch. Servaty: To je skerje pokročowanje hač započatk. Wšako sym wjesoły rjec směć, zo běchu tež hižo do toho styki a poćahi mjez Němskorěčnym zhromadźenstwom (DG) a zastupnistwami Serbow. Mi bě to dźensa česć so wo dalewjedźenje abo samo wo pohłubšenje postarać. To sym rady sčinił. Runje tak hladam rady na dalše etapy.

Móže mjezsobna wuměna mjez DG a Serbami w přichodźe hišće wažniše być?

Ch. Servaty: Naša strona je zwólniwa k tomu. Štož za pohłubšenje poćahow wšak trjebamy, su paralelni rozmołwni partnerojo, z kotrymiž móhli styki na samsnej runinje nawjazać a z kotrymiž móhli pospytać zrěčenja wotzamknyć. Najprjedy za dorozumjenje na kulturnym a na towaršnostnym polu. A čeho­dla jednoho dnja nic runje tak na institucionalnej runinje?

Słónčna róža

póndźela, 09. oktobera 2023 spisane wot:

Serbskemu basnikej Benej Budarjej

Na łuce stej‘ słónčna róža,

samalutka hłójčku pójša.

„Słóčna róža, što ći je,

trapi tebje žiwjenje?“

„Ně, mje trapi zrudoba,

towarška je wotešła.“

„Słónčna róža, pozběhń hłójčku,

hladaj horje do njebjes,

tamle horka wona kiwa,

pódla njeje Bóh tón Knjez.“

Pětr Thiemann, 8. winowca 2023

Zhromadnje wjace docpěć

pjatk, 06. oktobera 2023 spisane wot:
Bianka Šeferowa

Tež 33 lět po zjednoćenju Němskeje njezačuwam, zo stej wuchod a zapad runohódnej. Stajnje je hišće dosć a nadosć rozdźělow, na přikład hladajo na mzdu dźěłaćerjow, byrnjež ludźo w zapadźe a na wuchodźe samsne dźěło wukonjeli. Wjele ludźi na wuchodźe ma zaćišć, zo nichtó jich starosće njesłyši a njewidźi. Přidatnje zwjazkowe knježerstwo ze swojimi „njepřemyslenymi“ rozsudami a akcionizmom w zwisku ze změnu klimy dopokaza, zo z ludźimi njerěči a jich starosće chutnje njebjerje. Nalada w ludnosći je špatna, atmosfera napjata. Towaršnosć je pačena.

„Kongres zboža“ w Běłej Wodźe

štwórtk, 05. oktobera 2023 spisane wot:

W Zhorjelskim wokrjesu zarjaduja znowa akciske tydźenje dušineje strowoty. Swětowy dźeń dušineje strowoty wšak je 10. oktobra. Lětuše hesło zarjadowanjow je „Zhromadnje sylni w časach krizy“. Wo wobsahach akciskich tydźenjow je so Andreas Kirschke z sobudźěłaćerku Łužiskeje socialneje syće Romy Ganer rozmołwjał.

Na čo złožuje so lětuši motiw akciskich tydźenjow?

R. Ganer: Hesło „Zhromadnje sylni w časach krizy“ ma zmužitosć spožčić a zwiski mjez ludźimi zesylnić, kotřiž najwšelakoriše wužadanja zmištruja. Zhromadnje móža ludźo mjenujcy mnoho zeskutkownić, předewšěm w časach, hdźež sy sam abo luba bliša wosoba ćělnje abo psychisce schorjeła. Akciske tydźenje přewjedźemy wot 9. do 26. oktobra.

Kotre wobsahi sće za lětuše tydźenje planowali?

R. Ganer: Zakładnje wěnujemy so dušinej strowoće. Přiwšěm zapřijamy ćělne dźěło, sport a zežiwjenje. Tak přewjedźemy prewentiwne poskitki, kaž na přikład gymnastiku w běrowje abo yoga. Tohorunja su diskusijne koła wo specifiskich chorosćach planowane. Dale zarjadujemy čitanja a pokazamy film „Neben der Spur“.

Snano tola hišće z blida njeje

srjeda, 04. oktobera 2023 spisane wot:

Gmejnska rada Ralbic-Róžanta je minjeny tydźeń doskónčnje rozsudźiła, zo Mišnjanske předewzaće UKA mjez Šunowom a Smjerdźacej žanu fotowoltaikowu připrawu na łuce twarić njesmě. Wo tym je so Marian Wjeńka z projektowym nawodu předewzaća Matthiasom Jantzom rozmołwjał.

Kak wulke waše přesłapjenje po rozsudźe gmejnskeje rady bě?

M. Jantz: Wuslědk wothłosowanja gmejnskich radźićelow bě so do toho hižo trochu připowědźił, tuž wón cyle překwapjacy njebě. Přiwšěm běch chětro přesłapjeny, zo njeje so nam poradźiło, z gmejnu a radźićelemi dialog wo naležnosći samej wjesć. Najbóle je mje zadźiwało, zo so informacije wo projekće z našeje strony njejsu wobydlerjam dale dali. Tajke postupowanje w tej formje hišće dožiwili njejsmy.

Što měniće, čehodla njeje so wam poradźiło, gmejnu wo swojim projekće přeswědčić?

Zamołwitosći so wuwinył

pjatk, 29. septembera 2023 spisane wot:
Axel Arlt

Rozprawa wo stawje zwoprawdźenja wustawkow wo zachowanju, spěchowanju a wuwiću serbskeje rěče a kultury we wo­krjesu Budyšin za lěto 2022 měła poprawom wćipnosć budźić. Ta wšak poměrnje chětře popušći, dokelž znowa wokrjesne zarjadnistwo njeje trěbny druhi krok šło zezběrane předmjety posudźować. Rozprawa chromi – kaž hižo w dotalnych lětach – bohužel dale na pobrachowacych konkluzijach, na jasnych wuprajenjach wo stawje zwoprawdźenja tutych wustawkow.

Derje je, zo po přetorhnjenju lěta 2021 zaso tajku mamy. „Rozprawa“ drje na titulnym łopjenju steji, předležacy material pak so jako tajka njewopokaza. Je skerje pilna zběrka prostych faktow bjez interpretacije a zarjadowanja do wuwića minjenych lět. Statistiku ličbow na serbskej wučbje wobdźělacych so wuknjacych na přikład su drje podali, ale wo pobrachowacych wučerjach a wuskutkach na sposrědkowanje serbskeje rěče we wučbje ničo njezhoniš. Su minjene lěta wospjet tematizowane ćeže při transporće serbskich šulerjow do jich kubłanišćow nětko přewinjene? Tež na wone prašenje žaneje informacije njeje.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND