W Roholnju ma městnosć měra a spominanja ze stawizniskej pokazku ...
Luboznje hladane su rowy na Roholńskim (Riegeler) pohrjebnišću. Při wěži ze zwonom a ćěłowni dopomina swjaty křiž na stawizny městnosće. Widźeć je na nim lětoličba 1895, to bu wěža twarjena. „Spočatnje mějachmy jenož wěžu. Ćěłownju su hakle po Druhej swětowej wójnje přitwarili. Wobydlerjo natwarichu ju w mnohich dobrowólnych hodźinach z pomocu ‚narodneho natwarneho skutka‘“, powěda gmejnski a wjesny radźićel Hagen Aust. Starši wobydlerjo wědźachu tójšto wo stawiznach twara.
Přitwar jako mała ćěłownja nasta hakle w lětach 1963 do 1968. Twarski nawoda bě tehdy Richard Dutschmann. Zwón na wěžu běchu 1955 pójsnyli. K wažnym přiležnosćam zwonješe w prěnich lětach Emma Knote, pozdźišo Ralf Knote. Mjeztym wukonja nadawk nětko hižo dlěje hač 50 lět Heinz Dutschmann. Wón čini to stajnje, hdyž je wobydler wsy zemrěł, k pohrjebam. Štomowa aleja při pohrjebnišću a wodowy přizamk tam nastaštej spočatk 1950tych lět.
Nowej a prěnjej ediciji serbskeho hudźbneho herbstwa
„Dokónčił sym wulku baladu ‚Syrotka‘ ... Škoda nož, zo w Serbach to ženje słyšeć njebudźemy, nimamy prócowarjow dosć wuwučowanych a spěwarjow porjadnych a wutrajnych. Stajnje jednore pěsnički złožić njemóžu, dyrbimy tola tež něšto wyšeho měć, štož druzy z radosću witaja ...“ To pisaše Bjarnat Krawc Oće Wićazej 1934. Slědowacy čas hač dosrjedź pjećdźesatych lět wotpočowaše Krawcowe hudźbne zawostajenstwo w Praze schowane. Na to wróći so do Serbow, do Serbskeho kulturneho archiwa w Budyšinje, a tam ležo wosta.
Prěnja kročel za znapřećiwjenje struchłeho wěšćenja je so stała: Kompozicija bu tele dny wudata (z podpěru Załožby za serbski lud), a nakładnistwo LUMIR poskića za wuwjedźenje trěbny kwalitatiwny material. Na doskónčne zwoprawdźenje čaka wuspěšna prapremjera.
„Syrotka“
Wědomostnik hori soza serbske stawizny
Zetkanje z historikarjom dr. Friedrichom Pollackom
Při Smolerjec kniharni w Budyšinje wón na mnje čaka. Skónčnje so namaj w pandemijowym času zhromadna bjesada šlachći. 34lětny magister za stawizny a nawoda wotrjada kulturne wědomosće w Budyskim Serbskim instituće dr. Friedrich Pollack mje serbsce strowi. Serbšćinu wón, kaž zhonju, w swójskej iniciatiwje wuknje a wězo kóždužkuli składnosć wužiwa, so w tutej rěči dale wukmanjeć.
Młody muž němskeho pochada je so do přeslědźenja serbskich stawiznow a serbskeho žiwjenja w zjawnej towaršnosći zanurił. Na tym polu wón wědomostnje hižo jara wuspěšnje skutkuje. „Na polu stawiznow, ale tež za přitomnosć jewi so telko potenciala a bohatosće, zo mje tónle wobłuk přeco zaso zahorja“, wědomostnik wuswětla.
Nowy roman Sandry Gugić zwobraznja hněw a ćišinu, wuskosć a ...
Sandra Gugić powěda w loni wušłej knize „Zorn und Stille“ wo swójbje, kotraž so – tak wěmy hižo wot spočatka romana – cyle rozdwoji a so tež wjace hromadźe njenamaka. W srjedźišću steji fotografka Billy Bana, poprawom Biljana Banadinović. Samostatna wuměłča bě w starobje 17 lět doma wućahnyła a njeje so wot toho dnja wjace pola staršeju zjewiła. Chcyše sebi nowy swět wotkryć, bydleše w scenje domowych wobsedźerjow/wobserdźerkow a wuměłcow/wuměłčow w Berlinje a docpě wěstu znatosć jako fotografka. Po wuspěšnej wustajeńcy w Berlinje wustaji swoje fotografije tež we Wienje, swojim ródnym měsće.
Plapadu – serbska ornitologiska wosebitosć!
Na slědach mytiskeho pozadka wědomostneho projekta
Plapadu je mjeno projekta za předčitansku funkciju za hornjo- a delnjoserbšćinu we wjacerěčnych wokolinach, kotruž tuchwilu na Instituće za sorabistiku na Lipšćanskej uniwersiće wuwiwaja (). Serbske Nowiny su wo mjenowanym projekće hižo rozprawjeli. System je w pospytnej fazy a hodźi so tuchwilu jeno za wužiwarjow z programowanskimi znajomosćemi. Je planowane, jón bórze na stronje k dispoziciji stajić.Plapadu (Plyctolophus legens) je wotemrěta, prjedy we Łužicy endemiska družina ptačkow, najskerje ze swójby papagajow; snano pak jedna so tež wo konwergentne wuwiće. Wo tymle njewšědnym zwěrjeću mamy jenož mało informacijow. Tak namakamy ilustraciju w Edwarda Learowej knize „Illustrations of the Family of Psittacidae, or Parrots“ z lěta 1832 z titlom ,Plappertoo or Reading Parrot‘“. Bohužel pak pobrachuje plapadu w Prideauxa J. Selbyjowej „Natural History of Parrots“ (1836), tak zo je ilustracija, z kotrejež znajemy (dźensa zestarjene) łaćonske pomjenowanje, jenički nam zdźeržany wobraz.
„Stań so woda, mój přećelo“
W tutej kolumnje powěda šěsć redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
W decembrje 2020 tčeše indisko-afriski avatar prof. Winka sam na małej paradiziskej kupje w Atlantiskim oceanje před sewjerozapadnej Afriku, a to dlěje hač pjeć měsacow. W sewjernej Europje su prěnje šćěpjenja pře koronu přewjedli, a dokelž běchu kraje přez lockdown zawrjene, jeho wuzamknychu! Hoberska to čłowjeska běda, wuskutkowana přez koronawirus a podpěrana wot najwšelakorišich politiskich, socialnych kaž tež indiwidualnych jednanjow.
Čuja so kaž wulka swójba
We Wojerowskim měšćanskim dźělu Ćisk towarstwowe žiwjenje w mnohich swójbach wulku rólu hraje. Nele hordźe na swoju paslenku hlada. Wuměłska twórba pokazuje wutrobu z kćenjemi w něžnej pastelowej a fijałkojtej barbje. Filigrane 3D-wuměłstwo a rustikalna optika drjewa so wudospołnjatej. Set za paslenje dósta Nele hromadźe z wosobinskim listom swójbje Schubert. W nim je napisane, zo měł set wosomlětnej holcy a swójbnym wjeselo wobradźić w nadźiji, zo móža bórze zaso zhromadnje sej hrajkać, paslić a spěwać.
Towarstwo so wo dorost stara
Indiwiduelnje wuhotowanu póštu dóstachu wšitcy młodźi čłonojo Ćišćanskeho dźěćaceho towarstwa. Mustwo wokoło předsydki Annett Rösler ma tajke dariki za škrički nadźije w tuchwilu trochu ćěmnym času, w kotrymž móže wotstawk zdobom bliskosć woznamjenjeć.
Hódnota swójbyje mnohim samozrozumliwa
Mjezynarodny dźeń swójby wotměwa so kóžde lěto 15. meje. Štó z nas to wě? Lěpje, štó runje tón dźeń wědomje swjeći? Swójba je wjetšinje z nas samozrozumliwa. Dźensa ma wona dale a wjetšu hódnotu. Wšako globalizacija wuskutkuje, zo njemóža swójbni stajnje hromadźe na jednym městnje być. Husto nimataj staršej dźěło tam, hdźež swójba bydli. Abo zestawa swójby je so po wěstym času změniła.
Přiwšěm, swójba je a wostanje najmjeńša bańka towaršnosće. Na to skedźbnja UNO, kotraž wot lěta 1993 stajnje 15. meje na swójby po cyłym swěće spomina. A tomu je derje tak! Wšako je za dźěći najwjetše zbožo, hdyž maja staršej a husto tež hišće dźěd a wowka chwile za nje, hdyž bliscy dorosćeni sej z nimi hrajkaja a jim swět rozłožuja. Tomu je tak, dołhož čłowjek je. Wobkedźbować móžemy hódnotu dobreho wobchadźenja staršich swójbnych z młódšimi, a to we wšěch kulturach a na wšěch kontinentach.
Husumske swinje štyri počasy dožiwjeja
Dlěje hač 20 lět Hórčanski korčmar Michał Młynk „protestne stadło“ plahuje
Někotryžkuli z čitarjow wě so zawěsće hišće dopomnić, zo su korčmarjecy w Haslowje a Lejnje něhdy tež swinje plahowali a rězali. Tehdy drje móžachu jim wotstate piwo a jědźne wotpadki w chlěwach jako picu dawać. Dźensa to hygienowych přičin scyła wjac móžno njeje. Nawopak, zarjady za to z wysokimi pokutami hroža.
Ćěsliske a blidarske kmanosće wušikneho wuměnkarja su dale jara ...
Rentnar a što potom – wuměnkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (31)
Něchtóžkuli ma doma na łubi, w pincy abo w kólni stary kamor abo tež dodźeržanu lódku stejo. Mnozy tajke meble preč ćisnyć nochcedźa. Wšako jich z nimi tójšto dopomnjenkow na přikład na dźěda, wowku abo zdalenišich prjedownikow zwjazuje. Do jstwy stajić pak dodźeržany mebl hižo njemóžeš. Derje ma so potom tón, kiž ma w přiwuznistwje abo w přećelskim kruhu wušikneho wuměnkarja, kaž je to Njebjelčan Beno Bjeńš.
Před sydomdźesat lětami so Beno Bjeńš w Sernjanach narodźi. Jeho nan Jurij bě znaty a prašany ćěsla. Wón dźěłaše tehdy za twarsku firmu Zimmer a pozdźišo tež Korjeńkec zawod. Tam sej jeho jara česćachu, ale tež w domjacej dźěłarni po swjatoku wědźeše wustojnje trěbne wobdźěłanje drjewa za susodow a znatych jim kwoli zdokonjeć. Beno, jako najstarše ze šěsć Bjeńšec dźěći, bě wot časa dźěćatstwa po potrjebje nanej k pomocy. Tak je za šulski čas w Dobrošicach a hač do lěta 1964 w Róžeńće sej hižo wjele blidarskich znajomosćow přiswojił, runje tak kaž trěbne kajkosće wutrajnosć, sćerpnosć a dokładne dźěło.
