Darts dale a woblubowaniši
osebje
w zymskich měsacach je darts woblubowana sportowa družina, kiž móže so w dobrej stwě, garažach, młodźinskich klubach abo tež pod hołym njebjom hrać. Hižo z tradiciju je mjeztym serbski dartowy turněr we Wotrowje, kiž je so lětsa po dwulětnej přestawce korona-pandemije dla skónčnje zaso přewjesć móhł – a to k hižo pjatemu razej! 32 hrajerjow hraješe we wosom skupinach najprjedy wo zaćah do finalnych hrow. Na kóncu wudoby sej wulki pokal Oliver Schmidt. Na druhim a třećim městnje slědowaštaj Falko Peschmann a Tomaš Wićaz. tekst a fota: Feliks Buk
W
osebje
Kotre piwo směmWam poskićić?
Slepjan Max Chójčka je sej swój són spjelnił a mału piwarnju załožił
Cyłych pjeć tydźenjow tajke prawe Slepjanske pilsenske trjeba, doniž zrałe njeje. Za warjenje piwa nimo sylneje ruki wosebje tež lubosć k detailej, sćerpliwosć a akribiju trjebaš. „Chcu ze swojim dźěłom něšto konkretne stworić – něšto, štož ludźi zwjesela a wokřewja,“ wopisuje 27lětny Max Chójčka přičiny, kotrež za jeho powołanskim sonom steja. W Slepjanskej korčmje swojeju staršeju „Sportlerklause“ sej wón wot spočatka lěta tutón són zwoprawdźa: mału piwarnju „Slepjanski piwowar“.
Muž měra, kiž je z cunim słowompřećiwnika přewinył
Žiwjenje a skutkowanje fararja Jana Pawoła Křižana
Jan Pawoł Křižan bě wot lěta 1883 do 1923 farar w Hodźiju. Za předsydu Maćicy Serbskeje bu 1903 wuzwoleny. Tele wysoke čestne zastojnstwo wukonješe w duchu lubosće a z njewšědnej znajomosću 20 lět, doniž 22. februara 1923 njezemrě. Jeho samospisany žiwjenjoběh, jeho chronika Hodźijskeje wosady kaž tež jeho mnohe přinoški w serbskich časopisach su drohotne swědki z časa kónc 19./spočatk 20. lětstotka. Křižanowe stote posmjertniny su za Hodźijsku ewangelsku wosadu přiležnosć, zhromadnje z Maćicu Serbskej tohole swěrneho dušepastyrja wopominać.
Pochad, dźěćatstwo a wukubłanje
„Mějach sylzy radosće we wočomaj!“
Za awstralskej Serbowku Beverley Gotzky (1942–2023)
Z Awstralskeje je dóšła zrudźaca powěsć do Łužicy, zo je njedźelu, 5. februara, w starowni w Melbournje Beverley Gotzky w starobje 80 lět zemrěła. Wona bě potomnica serbskeju wupućowarjow Handrija Alberta z Rachlowa pod Čornobohom a Agnety Hajncec z Brězec pola Hrodźišća. Jako młodaj dorosćenaj běštaj wonaj 1848 zhromadnje Łužicu wopušćiłoj a so w Awstralskej woženiłoj. W Gnadenthalu w staće Victoria běštaj sej farmu natwariłoj a sej swójbu z dźesać dźěćimi załožiłoj. 11. nowembra 1942 rodźena Beverley Agnes Curtis bě potomnica Albertec najstaršeho syna Jana.
Wot młodych lět hižo so Bev, kaž ju mjenowachu, za swój pochad zajimowaše, sej swoje serbske korjenje wotkrywaše a swoju wědu dalšim zajimcam dale dawaše. Serbsku rěč drje njeznaješe, ale po pochadźe čuješe so jako Serbowka.
Kasandra, Medea, Penthesileja a připołdnica
Serbska literatka Róža Domašcyna koresponduje z koleginami-wuměłčemi a kolegami-wuměłcami z tu- a wukraja. Tónraz je so z tworjacej wuměłču a awtorku Angelu Hampel rozmołwjała.
Sće so we wobłuku swojeho wuměłstwa z figurami serbskeje mytologije zaběrała. Što je Was k tomu pohnuło?
A. Hampel: Sym na mjezy serbskeho rěčneho ruma wotrostła, přez čož dóstach tójšto optiskich a akustiskich zaćišćow, kotrež su zahe wotpowědny zajim we mni zbudźili. K tomu přińdźetej knize, kotrejž přewšo lubuju: „Serbske powěsće“ a Jurja Brězanowy „Krabat“. Swojeho skutkowanja jako fachowa lěsniska dźěłaćerka a w Kamjenskim wokrjesnym kulturnym domje kaž tež pozdźišeho wječorneho studija w Budyšinje dla njejsym kontakt k serbšćinje ženje cyle zhubiła. Zda so mi tuž logiske, zo tole tež do swojeho dźěła zapřijimam. Nimo toho sym na nastork Gerharda Wolfa serbsku basnicu Róžu Domašcynu zeznała a sej wažić nawuknyła.
Kotra z mytiskich figurow je Was najbóle jimała resp. Waše dźěło najbóle wobwliwowała?
Twori skulptury ze zdónkow a korjenjow
Wopyt pola drjewoweho wuměłca Thomasa Schwarza w Slepom
Na bywšej wojerskej ležownosći Sowjetskeje armeje zwonka Slepoho wón ze swójbu bydli. Wulka tafla „Drjewowy wuměłc Thomas Schwarz“ na kromje Grodkowskeje dróhi w lěsu nimo jěducemu hnydom napadnje. Někotrehožkuli tafla wabi pozastać a so informować, što so za njej chowa. Tež ja chcu wjace wo žiwjenju a dźěle wuměłca zhonić.
Wosrjedź ležownosće steji dołhe twarjenje, bywši kulturny dom wojerstwa, a na wšelakich městnosćach zahrody wuhladaš drjewjane skulptury, zhotowjene ze zdónkow wotemrětych štomow. „Dam jim ze swojim wuměłskim dźěłom znowa wožiwić“, praji Thomas Schwarz, kiž mje wita, widźo, zo sej twórby ze zajimom wobhladuju a je wobdźiwam. Wone su přićahliwe, zbudźa wćipnosć, što ze zdónkow a korjenjow starych štomow rěči. Fascinowacy to wobraz na zahrodźe a wopytowarja wobkuzłacy.
Cunje pěsnje wo přirodźe, błótowskej domiznje a serbskim ...
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli.
Wotpowědne impulsy chce awtorka
serbskim čitarkam a čitarjam z nowym
rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Před 50 lětami zahaji Kito Lorenc rjad „Serbska poezija“ ze zešiwkom, kotryž wěnowaše delnjoserbskej basnicy Minje Witkojc (1893 do 1975). Wona, prěnja serbska redaktorka, běše samsneje generacije kaž Marja Kubašec (1890 do 1976), prěnja serbska wučerka. A tola – kajki rozdźěl w žiwjenju! Staršej Marje Kubašec zmóžništaj dźowce z wulkimi woporami dobre wukubłanje na wučerku w Erfurće w katolskim a byrgarskim duchu. 1909 nastupi wona swoje prěnje wučerske městno. Bě připóznata w powołanju, byrnjež tež njeměrne lěta měła. Wuwučowaše w Porynskej, Chrósćicach a Połčnicy. Tam zastupi pod ćišćom do NSDAP. 1945 ju tohodla z wučerskeho powołanja wuzamknychu. Wona dósta přistajenje pola Domowiny a pozdźišo na Serbskim wučerskim wustawje. Jako wuměnkarka wozjewi wjacore romany a biografije.
Moler klasiskeje modernya ludoweho wuměłstwa
Retrospektiwa hornjołužiskeho molerja Maxa Langera w Žitawje
Što su motiwy wuměłca, kiž je čas kejžora, „złote lěta“, Prěnju a Druhu swětowu wójnu kaž tež powójnski čas chudoby dožiwił? We wosebitej wustajeńcy z titulom „Mój małki a wulki swět“ pokazuja Žitawske měšćanske muzeje wobšěrne wuměłske tworjenje Hornjołužičana Maxa Langera (1897–1985), rodźeneho we Wjeršnych Kundraćicach (Spitzcunnersdorf) njedaloko dźensnišeje hranicy k Čěskej. Repertoire Langera wobsahuje nimo ćišnow, portretow, krajinow a zwobraznjenjow wjesneho wšědneho žiwjenja wosebje tež charakteristiske zadnjoškleńčne mólby. Přehladka wopřijima mnohe rědke a hišće ženje njepokazane požčonki ze zjawnych muzejow, mjez nimi ze Statnych wuměłstwowych zběrkow Drježdźany kaž tež z priwatneho wobsydstwa.
Wustajeńca w něhdyšim klóštrje franciskanow
„Pad Monika“ a swoboda wuměłstwa
Eksistenca młodeho předewzaćela je wohrožena, dokelž je serbski motiw do swojeho rjada „stari mištrojo“ zapřijał
Žonu, kotraž přećiwo njemu skorži, Gerhard Zschau ženje widźał njeje. 38lětny designer mody ze Zhorjelca potajkim scyła njewě, kajka wona wupada. Tole pak by za pohódnoćenje pada, kotryž jeho hospodarsku eksistencu wohrožuje, wažne było. Dokelž žona wojuje wo „prawo na swójski wobraz“. Twjerdźi za zakładźe wobkrućenja město přisahi, zo su ludźo z jeje přećelstwa ju loni na wobrazu w Serbskich Nowinach z motiwom t-shirta kolekcije Gerharda Zschauwa spóznali. Najebać 62 lět mjez nastaćom motiwa a lońšim wozjewjenjom. Kak je tomu dóšło, zo je twórba Hanki Krawcec nětko předmjet sudniskeho rozestajenja, kotrež je designera hižo wjac hač pjeć tysac eurow płaćiło?
Són Drježdźanjana so zwoprawdźił: Jónu kaž Canaletto Venedig ...
Drježdźanjan Roland Schwenke, tež jako „Canaletto wysočiny“ znaty, je so mjeztym druhi raz swojeho pseudonyma hódny wopokazał. Wón je so z nowej twórbu na jedne ze swojich najlubšich městnow wróćił. Venedig – město lagunow a gondolierow – je jeho šěsć měsacow dołho wužadał.
Hinak hač jeho wuznamny přikład Giovanni Antonio Canal, njeje Schwenke na kromje přistawneho basenka a wosrjedź mjerwjeńcy jednoho z najznaćišich naměstow lagunoweho města stał, ale w swojim ateljeju. Tutón ateljej je přetworjena dźěćaca stwa w platowym twarjenju w Drježdźanach-Gorbitzu.
Najebać to ma wón při rysowanju a molowanju, za čož je dotal wšědnje dwě do wosom hodźin nałožował, přeco kusk Venediga při sebi.
Jako bě w lěće 2010 při swojej druhej jězbje do sławneho italskeho města na Markusowym naměsće čwak njekruteho plestra wuhladał, bě jón sobu domoj wzał.
