Předewzaća lěpje zwjazać
Na ležownosći holanskeje farmy w Zdźěri su Radworska, Wulkodubrawska a Malešanska gmejna swojich firmownikow na 1. předewzaćelski dźeń přeprosyli. Bianka Šeferowa je so pola Radworskeje wjesnjanostki Madeleine Rynčoweje za pozadkom wobhoniła.
Kak je so ideja zhromadneho předewzaćelskeho dnja zrodźiła?
M. Rynčowa: Loni w awgusće zetkachmy so wjesnjanosća z Radworja, Wulkeje Dubrawy a Malešec zhromadnje z krajnym radu Budyskeho wokrjesa Udom Witschasom a zapósłancom sakskeho krajneho sejma Markom Šimanom (wobaj CDU) tu w Zdźěrjanskej holanskej farmje. Při tym zrodźi so ideja, zo měli zhromadnje něšto za předewzaćelow kónčiny činić. Zetkanje firmownikow mějach wosobinsce hižo dlěje předwidźane. Tež tamnym wjesnjanostam je tole wažna naležnosć. Jako gmejnski zwjazk z Wulkej Dubrawu a Malešecami pak je tole efektiwnišo a móžemy wjace docpěć. Wjeselu so, zo je něhdźe 80 předewzaćelow přeprošenje sćěhowało. A sym překwapjena, kak mnohostronsce su firmy w regionje nastajene.
Što je zaměr předewzaćelskeho dnja?
Z wida Lěwicy je jenož Domowina rěčnica ludu
„Kak dale ze Serbskej Lěwicu“ rěka forum 24. meje wot 10 hodź. w Budyskim Serbskim domje. Na nim so tež Rico Gebhardt wobdźěli, serbskopolitiski rěčnik frakcije Lěwicy w Sakskim krajnym sejmje. Z nim je so Marcel Brauman rozmołwjał.
Lěwica ma jenož hišće šěsć zapósłancow, ale najebać to rěčnika za serbske naležnosće. Tón nadawk dotalny wjelelětny předsyda frakcije wukonja – to rěka, tema je frakciji jara wažna?
R. Gebhardt: Smy jenička w krajnym sejmje zastupjena strona, kotraž serbskich čłonow a jich škit eksplicitnje we wustawkach naspomina. Wjeselu so, zo směm so dale wo tutu temu starać.
Po tym zo njeje strona wjelelětneho serbskeho zapósłanca Hajka Kozela 2014 na wuhladnym městnje za wólby sejma nastajiła, je konflikt mjez Serbskej Lěwicu a krajnym zwjazkom strony samo změrcowsku komisiju zaběrał. Je tuta zwada mjeztym wothóčkowana?
Spisarjo lista Budyskeje CDU jenož mjeńšina
Tak mjenowany palny list Budyskeho wokrjesneho zwjazka CDU nastupajo wobchadźenje z AfD je w medijach wulku kedźbnosć zbudźił. Marko Wjeńka je so wo tym z předsydu Budyskeho wokrjesneho zwjazka Steffenom Roschekom rozmołwjał.
W medijach rěča wo tym, zo je so Budyski wokrjesny zwjazk CDU z palnym listom na krajne předsydstwo w Drježdźanach wobroćił a sej hinašu politiku hladajo na AfD žadał. Kak to posudźujeće?
Steffen Roschek: List pochadźa z pjera dwanaće čłonow Budyskeho wokrjesneho zwjazka. Jedna so wo jich wosobinske měnjenje. Kóždy čłon strony ma prawo, swójske měnjenje zwuraznić. Akcija njebě pak ze mnu wothłosowana. Mjerzace je, zo steji na spočatku lista: „My čłonojo wokrjesneho zwjazka ...“
Kak sće na list jako předsyda wokrjesneho zwjazka reagował?
Bjez serbskich talentow
Sakska hudźbna rada z.t. spěchuje instrumentalny dorost. Milenka Rječcyna je so z projektowej nawodnicu rady Ulrike Kirchberg rozmołwjała.
W čim pokazuja so w dźěławosći Sakskeje hudźbneje rady regionalne wosebitosće swobodneho stata Sakskeje?
U. Kirchberg: Spytamy jako třěšny zwjazk wosebje lajske hudźenje po wšej Sakskej w cyłej swojej bohatosći zwobraznić. Specielne regionalne wosebitosće njejsu w zašłych dźesać lětach žanu rólu hrali.
Stej so towarstwo kaž tež krajny młodźinski orchester (LJO) hižo ze serbskimi wuměłcami rozestajałoj?
U. Kirchberg: LJO je loni w nalěću z Judith Kubicec jako hóstnej dirigentku dźěłał. W rozmołwnym kole w běhu projekta smy so z njej wo jeje serbskich korjenjach a z tym zwjazanych tradicijach a dźensnišim towaršnostnym zarjadowanjom wuměnili. Knjeni Kubicec skutkuje prawidłownje jako dirigentka za projekt LANDstreicher.
Cyrkwinski dźeń z nowostku
Wo lětušim Serbskim cyrkwinskim dnju 17./18. meje w Husce pod hesłom „Spěwajće Knjezej nowy kěrluš“ je so Marcel Brauman z Matom Krygarjom, předsydu Serbskeho ewangelskeho towarstwa, rozmołwjał.
Na koho so Serbski cyrkwinski dźeń měri, kotrych wopytowarjow wočakujeće?
M. Krygaŕ: Sobotu steji přednošk z čitanjom dr. Roberta Lorenca wo Husčanskej wosadźe w Mukowej statistice Łužiskich Serbow w srjedźišću. Z tym chcemy wosebje tamnišim wosadnym pokazać, zo maja žiwe serbske stawizny, na kotrež móhli nawjazać. Tomu so swačina, bjesada a němska Boža słužba w cyrkwi z fararjom Thomasom Schädlichom přizamknu. Za sobotniše zarjadowanja, kotrež serbski superintendent Krystof Rummel w 15.30 hodź. w awli Powołanskeho gymnazija zahaji, wočakujemy něhdźe 30 zajimcow, za njedźelu wězo wjac.
Druhi dźeń, njedźelu, ma potom bóle nadregionalny wuznam?
Programěruje wuspěšnje
17lětny Korla Baier je wčera w přednošku na Serbskim gymnaziju swoje dźěło wo předčitanskej funkciji w serbšćinje zakitował. Vanessa Žurec je so z nim wo jeho kompjuterowym rěčnym programje rozmołwjała.
Kotre funkcije ma twój program?
K. Baier: App rěka Bamborak a wona móže hornjoserbski tekst do rěčaneje rěče přetworić – potajkim rěčnu syntezu za hornjoserbšćinu wukonjeć. Wona je za wšitkich Serbow wuwita a wězo tež za serbsce wuknjacych. Sym wjetši dźěl sam programěrował – předewšěm štož app-strukturu, design a integraciju rěčneje syntezy nastupa. Wosebje pak při zběranju datow dóstawam podpěru wot Rěčneho centruma WITAJ a Załožby za serbski lud.
Kak dołho dźěłaš hižo na programje a kotre wužadanja sy dyrbjał zmištrować?
K. Baier: Wuwiće je někotre lěta trało
Bóle čitana hač powědana rěč
Spěwotwórc Bernd Pittkunings je so w diskusiji wo studiji, po kotrejž je pozdatnje jenož 50 do 100 ludźi, kotřiž delnjoserbšćinu na wysokim niwowje nałožuja, w Nowym Casniku słowa jimał. W nastawku je tež na namjet fararja Herberta Nowaka z 1980tych lět nawjazał, delnjoserbšćinu jako dialekt hornjoserbšćiny wobhladować. Marcel Brauman je so z nim rozmołwjał.
Što by z Twojeho wida tajka změna rěčneho sebjerozumjenja – dotal dźe płaći: jedyn lud, dwě rěci – wuwiću delnjoserbšćiny wunjesła?
B. Pittkunings: Pola delnjoněmsce rěčacych móžeš hižo někotre lěta wobkedźbować, zo zajim pola srjedźneje a młodeje generacije za swoju regionalnu rěč přiběra. Za čas fararja Nowaka płaćeše delnjoněmčina skerje jako narěč, dźensa je jako swójska rěč připóznata. Ale moje přispomnjenje w Nowym Casniku bě w zwisku z wuwićom delnjoserbšćiny ironisce měnjene.
„Hrozy strach, zo jich zhubimy...“
Spočatk měrca je sakski kultusowy minister Conrad Clemens (CDU) 21 naprawow namjetował, z kotrymiž chce ličbu wupadnjenych wučbnych hodźin na šulach znižić. Kak wučerjo na to zhladuja? Milan Pawlik je so wučerja na Budyskim Serbskim gymnaziju Damiana Dyrlicha woprašał.
Kotry abo kotre z 21 namjetow maće z hladanišća wučerja za spomóžny/-e?
D. Dyrlich: Za jara dobry mam namjet přidatnych poskitkow w šulskej praksy za wučerjow w studiju. Po mojich nazhonjenjach praktiske nazhonjenja w času referendariata za młodeho wučerja njedosahaja. Wězo pak dyrbjeli na to dźiwać, zo so tajke praktikumy prosće za wurunanje personalneje nuzy njeznjewužiwaja a zo maja studenća w tutym času nazhoniteho wučerja-mentora poboku.
Na kotru naprawu zhladujeće wosobinsce kritisce?
D. Dyrlich: Mjenować chcył tu wotstronjenje wurunanskich tydźenskich hodźin za wučerjow, kotřiž přewozmu pódlanske, přiwšěm pak wažne nadawki, n. př. wobstarowanje techniki na šuli. Kak tajke wažne nadawki zmištrujemy, jeli je nichtó wjace přewzać nochce, je wulke prašenje.
Šulstwo z wočow njezhubić
Wo kotrym serbskim šulstwje sonimy, to je tema 2. serbskeje debaty jutře w Radworskim hosćencu Meja. Moderatorka debaty Bianka Šeferowa je so ze zastupjerku podija, kubłanskej referentku Domowiny a předsydku Radworskeje staršiskeje iniciatiwy Katrin Suchec-Dźisławkowej, rozmołwjała.
Po prěnjej debaće loni w Chrósćicach, budźe tež lětsa debatu wo serbskim šulstwje. Kak wažne je, zo so ze serbskim šulstwom zaběramy?
K. Suchec-Dźisławkowa: To je jara wažne. Bjez serbskeho šulstwa a serbskeje rěče njebudźe serbstwo wobstać. To bě hižo před 100 lětami tak a dale płaći. Za nas je serbske kubłanje bytostne a njesměmy je z wočow zhubić, předewšěm šulstwo w kombinaciji ze serbskej rěču.
Jako referentka Domowiny maće prawidłownje kontakt k šulam. Su problemy wšudźe samsne?
Hrozy digitalna demenca?
Měto Nowak, wědomostny sobudźěłaćer Serbskeho instituta w Choćebuzu, je so w Rozhledźe „digitalnej demency“ wěnował. Wo tym, što to za nas w Serbach woznamjenja, je so z nim Marcel Brauman rozmołwjał.
Zachowanje serbskeho herbstwa z pomocu digitalneho składowanja w interneće tak jednorje njefunguje. Čehodla nic?
M. Nowak: Mi so zda, zo je to powšitkowne, nic jenož serbske wužadanje. W starych datajowych formatach składowane wěcy druhdy hižo přistupne njejsu, dokelž njemóžeš je wjac wočinić. Prašenje je, štó pomha wjesnemu towarstwu, kotrež serbsku kulturu pěstuje, posudźować, kotre informacije su wažne a komu maja so wone w kotrej formje dać.
Je lóšo, w starych aktach z 50tych lět rešeršować hač za swojej dźěławosću zašłych lět w ministerstwje, sće zwěsćił. Přichodne generacije stawiznarjow načasnu serbsku politiku hižo wuslědźić njemóža?
