Ze spěwomaj jara zwjazana
Składnostnje 75. narodnin a prěnich posmjertnin Detlefa Kobjele chcetej chór a orchester Serbskeho ludoweho ansambla komponista z wopomnjenskim koncertom přichodnu srjedu w Budyšinje a dźeń na to w Choćebuzu počesćić. Tam chce Lara Valeska Kobjelic někotre twórby swojeho dźěda přednjesć. Cordula Ratajczakowa je so ze 24lětnej, blisko Podstupima bydlacej sopranistku rozmołwjała.
Jako wnučka komponista wulce njepřekwapja, zo sće so ze spěwarku-sopranistku stała. Kajki pak bě Waš wosobinski puć k hudźbje?
Narodnu drastu kruće zakótwić
Mějićelka Wojerowskeho Wjacsławkec drastoweho domu Kirsten Bejmina słuša k sobuzałožerkam loni wutworjeneho Serbskeho drastoweho foruma. Andreas Kirschke je so z njej rozmołwjał.
Knjeni Bejmina, što za forumom tči?
K. Bejmina: Zakładnu mysličku zrodźichmy w našim towarstwje za hajenje regionalneje kultury w srjedźnej Łužicy. Społnomócnjena za serbske naležnosće wokrjesa Budyšin Regina Krawcowa je ideju podpěrała. Tak bu forum 2018 załoženy. Hłowny wotmysł je wobchować fachowu wědu. Wšako su poslednje awtentiske nošerki serbskeje drasty mjeztym wšitke zemrěli a njemóža wědu wo njej tuž dale dawać. Je potajkim „pjeć po dwanaćich“ a dyrbimy nuznje jednać. Po prěnim kursu „Kak dźěćatko prawje hotować“ w našej nowej drastowej komorje smy so rozsudźili, dalše kursy poskićeć.
Štó so na forumach wobdźěla?
K. Bejmina: Powšitkownje je tak, zo je forum wšěm zajimcam zbliska a zdaloka wotewrjeny.
Jedyn z kursow rěkaše „Hawba, načołko a hrjebičko“. Što sće tam wobjednawali?
Lećće z časom – ale lećće
Kajka to namołwa: „Lećće z časom“. Wona njeměni, zo měł čłowjek z lětadłom po puću być a časowe mjezy swěta přeprěčić. Wjele bóle sej Jakub Bart-Ćišinski w swojej sławnej basni přeješe a žadaše, zo by lud swój duch wotewrěł za to, štož so na swěće chowa a hiba. Wón namołwješe kóždeho, sej nowe pola wotkryć – tajke myslenja, sonow a fantazije, ale tež struchłych dopóznaćow.
We wobłuku wubědźowanja „Čiń sou!“ spěchowana ideja „Jakub BartĆišinski – projektowe dny za wyše šule“ tworješe za to mjez serbskimi a serbšćinu wuknjacymi šulerjemi 9. a 10. lětnika serbskich a serbšćinu wuwučowacych šulow Hornjeje Łužicy zakład. A projekt sta so přewšo wuspěšny! Partnerojo, regionalnej rěčnicy za terenaj župow „Michał Hórnik“ a „Jan Arnošt Smoler“, projektowa sobudźěłaćerka Domowiny a socialne dźěłaćerki Rěčneho centruma WITAJ Budyšin njejsu jeničce zrodźili dobru ideju, ale su ju wobsahowje a wosobinsce ze žiwjenjom pjelnili. Projekt ze stron Sakskeje spěchować, bě woprawnjene.
Wšitcy měli wo wótčincach wědźeć
Annika Jähn z Klóšterskeje Noweje Wsy je šulerka Wyšeje šule „Korla Awgust Kocor“ Kulow. Wona bě wobdźělnica projekta župy „Michał Hórnik“ wo Jakubje Barće-Ćišinskim. Milenka Rječcyna je so ze 16lětnej młodostnej w Pančicach-Kukowje rozmołwjała.
Kak dołho hižo serbšćinu wuknjeće?
A. Jähne: Na šuli mam serbšćinu mjeztym dźesać lět. Na zakładnej šuli běch w serbskej rjadowni. Sym pak tež hižo do toho rěč wuknyła. Chodźach do Němčanskeje pěstowarnje „Pumpot“.
Maće w swójbje serbskorěčne korjenje?
A. Jähn: Ně, scyła nic. Našej staršej scyła serbsce njemóžetaj. Jeničce někotre wobroty, kaž ,Božemje‘ abo ,Witajće k nam‘. Kaž prajene, móžetaj zakładne słowa. Wšako njejstaj wot doma serbšćinu wuknyłoj. Mój mjeńši bratr Tamino pak na Kulowskej Krabatowej zakładnej šuli tohorunja serbšćinu wuknje. Tež wón je w Němcach do pěstowarnje chodźił.
Z kotreje přičiny staj staršej Waju na serbšćinu słałoj, tež hdyž z njej poprawom scyła žadyn zwisk nimataj?
Poradźowarjo za wuběrki pytani
Wo dalšim skutkowanju serbskeho dźěłoweho kruha je Axel Arlt rěčał ze społnomócnjenej za serbske naležnosće wokrjesa Budyšin Reginu Krawcowej.
Je gremij hižo započał dźěłać?
R. Krawcowa: Přihoty hišće chwilku traja. Termin prěnjeho posedźenja gremija je 27. nowembra.
Domowina je pjeć Serbow delegowała. Su frakcije wokrjesneho sejmika swojich zastupjerjow-radźićelow hižo pomjenowali?
R. Krawcowa: Dotal stej jeno frakciji CDU a Lěwicy swojich zastupjerjow pomjenowałoj. Tamni bohužel hišće nic. CDU je mjena štyrjoch wokrjesnych radźićelow zapodała: Dawida Statnika, kiž přisłušeše dźěłowemu kruhej za SWZ hižo w minjenej wólbnej dobje, zastupuja wjesnjanostaj Rakec, Sven Nowotny, a Radworja, Wincenc Baberška, kaž tež Budyski měšćanosta dr. Robert Böhmer. Za Lěwicu steji znowa Hajko Kozel k dispoziciji. Jeho skutkowanje je so w zańdźenych pjeć lětach w tym wuznamjeniło, zo je so z wobstajnymi naprašowanjemi wo polěpšenje strukturow w krajnoradnym zarjedźe a we wokrjesu prócował.
Što maće za trěbne, zo by so wobdźělenje ze stron frakcijow polěpšiło?
Kupcy přednoški k medicinje derje přiwzali
Budyska Měšćanska apoteka je minjene tydźenje wjacore přednoški wo lěkowanju a alternatiwnych metodach přewjedła. Z wobsedźerku lěkowarnje w centrumje sprjewineho města Sylwiju Jancynej je so Janek Wowčer rozmołwjał.
Štó je mysličku zrodźił přednoški k alternatiwnemu lěkowanju přewjesć, skerje wy jako apoteka abo waši kupcy?
S. Jancyna: Mysličku smy mjez kolegowkami zrodźili. Mamy mjenujcy hižo wot junija tohole lěta před apoteku twarnišćo. Tuž smy wo tym rozmyslowali, kak a z čim móhli swojich kupcow dale k nam wabić. Wuslědk bě rjad přednoškow k alternatiwnej medicinje.
Kelko přednoškow sće přewjedli?
Muka w nowym wudaću
„Statistika Łužiskich Serbow“ Arnošta Muki (1854–1932) ma přichodny tydźeń w němskim přełožku w LND wuńć. Kajki wuznam kniha dźensa ma, wo tym je so Cordula Ratajczakowa z přełožerjom dr. Robertom Lorencom rozmołwjała.
Čehodla sće 133 lět staru knihu přełožił?
R. Lorenc: „Statistika“ je jedyn z najwažnišich tekstow sorabistiki, kiž njebě dotal přełoženy. Nimo toho eksistuje jenož prěni nakład z 19. lětstotka. Poprawom pak słuša tež k zakładnym tekstam němskeje ludowědy. A dokelž žadyn přistup k serbskej statistice njemějachu, njejsu němscy ludowědnicy ju tež na wědomje brali. Nimo toho trjeba kóždy, kiž so we Łužicy za domiznowědu zajimuje a serbšćinu njewobknježi, tule knihu, kotraž wopisuje serbsku Łužicu na proze industrializacije.
Što namaka čitar w knize?
„Nowy rjad bě moja ideja“
Nowy hudźbno-literarny rjad SLA „Zynki a linki“ zahaji srjedu wječor w Röhrscheidtowej bašće Stanisław Brankačk. Z dźiwadźelnikom, kiž w Lipsku skutkuje, je so Cordula Ratajczakowa rozmołwjała.
Što Was wabi so na nowym rjedźe „Zynki a linki“ wobdźělić?
S. Brankačk: Rjad wšak bě moja ideja. Loni mějach poprawom režiju za ptači kwas přewzać, njeje pak k tomu dóšło, dokelž běch schorjeł. Pozdźišo přebywach nahrawanja dla w Budyšinje, a dźěch SLA, zo bych intendantku Judith Kubicec zeznał. Smój so derje rozmołwjałoj, smój powědałoj a powědałoj. Mjez druhim chcyše wona wědźeć, hač nimam snano ideju za nowu mału formu. A namjetowach jej, literaturu z hudźbu zwjazać. Hižo na wróćopuću w awće přińdźe mi roman Jurja Brězana „Stary nan“ do mysli. Na to bě chwilku měr, doniž njedóstach naprašowanje termina dla wokoło swjatkow. Bě to tehdy překrótkodobne, zdobom pak takrjec startowy signal započeć.
Čehodla runje „Stary nan“ Brězana?
Wo wuměłstwje so zakuzłać dać
Wuměłča Sarah Rechberger bě z projektomaj „Rysowanje po hwězdach“ a „Zwjazanosć wutrobow“ na projekće „LandArt podłu Jawory“ wobdźělena. Z Awstričanku, kiž bě wuměłstwo/transmedialne wuměłstwo we Wienje a w Berlinskim instituće za rumowe eksperimenty studowała a kotraž wot lěta 2010 swoje twórby mjezynarodnje wustaja, je so Heike Irion rozmołwjała.
Kajke bě dźěło w Njebjelčicach za Was?
Tójšto wučbnicow spisał, přełožił a lektorizował
Wjele zboža a krutu strowotu přejachu dźensa w Jaseńcy Ludwigej Zahrodnikej nimo přiwuznych a wulkeje ličby wjesnjanow tež bywši jeho kolegojo lektorata za šulske knihi LND a mnozy jeho přećeljo k 80. narodninam.
Narodźił je so jubilar 10. oktobra 1939 a zastupi nazymu 1945 w Chrósćicach do šule. Po 8. lětniku dźěše na nowu Serbsku wyšu šulu w Pančicach. Złožiwši srjedźnu zrałosć studowaše dalšej dwě lěće na Serbskim wučerskim wustawje w Małym Wjelkowje. Po złoženju statneho eksamena nastupi w septembru 1957 swoje dźěło w redakciji serbskich wučbnicow, štož bě tehdy spočatnje hišće wotnožka nakładnistwa Volk und Wissen. Njesprócniwje a pilnje dźěłaše spočatnje jako redakciski asistent za předmjetaj stawizny a geografija. Runočasnje absolwowaše štyrilětny listostudij na Budyskim Serbskim pedagogiskim instituće. Docpěwši tak kwalifikaciju wučerja za wyši schodźenk zmištrowa wot 1966 dalše štyri lěta dalokostudij na Pedagogiskej wysokej šuli w Drježdźanach w předmjeće stawizny.
