Kak derje so Europjenjo mjez sobu rozumja?
We wulkim nižozemskim slědźenskim projekće su komunikaciju w třoch rěčnych swójbach přepytowali
„Mjesobne dorozumjenje mjez wusko zwjazanymi rěčemi w Europje“ je titul wjetšeho slědźerskeho projekta, přewjedźeneho pod nawodom prof. dr. Charlotty Gooskens na uniwersiće w nižozemskim Groningenje. Na zakładźe zjawnje přistupnych internetnych testow su we wobłuku Europskeje unije přepytowali, w kotrej měrje so ludźo, kotřiž jednu ze 16 europskich rěčow z germanskeje, romanskeje a słowjanskeje rěčneje swójby nałožuja, mjez sobu rozumja. Cordula Ratajczakowa je so z profesorku za europsku linguistiku dr. Gooskens rozmołwjała.
Što je zakładna mysl projekta, a kak sće ju zrodźiła?
Wo tajkim a hinašim wužitku nahubnika
W tutej kolumnje powědaja štyrjo redakciji SN znaći mjezynarodni awtorojo, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Prof. Wink rady nahubnik-masku njewužiwa – štó žno to rady čini? Je ćežko dychać a so rozmołwjeć, je přehorce, nawoči zaběža a smorkać scyła móžno njeje (štož je nazymu jara wažne). Přiwšěm spyta prof. Wink optimistiska wostać a pozitiwne strony teje nam napołoženeje zawjazanosće namakać. Najprjedy raz móhło nahubnik wužiwać być pomocliwe při wostudłej lekturje – móžeš zywać a nichtó to njewidźi! Nimo toho móžeš swoje negatiwne začuće zwuraznić, bjez toho zo tamny to pytnje: Pokazaj někomu jazyk, hdyž jeho rady nimaš, hdyž z nim abo z njej přezjedny njejsy; ćahaj grimasu abo wěšej plunč w reakciji na słowa někoho atd.
Wobraz: Jutta Mirtschin „Zu Eduard von Keyserling I“ (20.11.20)
Mój přećel,tón štom
Akcija pohnuwa k rozmyslowanju a sobučinjenju
Hišće ze štomow na Budyskej Paulijowej hasy ptački fifola. Kak dołho pak móža wone hišće na lipach hnězdźić, kotrež tam mjeztym lětdźesatki steja? Bjeru na hasy za móžnosću parkowanja pytacy na wědomje, zo knježi w tamnišej bydlenskej štwórći poměrnje intaktny poměr mjez přirodu a žiwjenjom čłowjeka? Prašeni to, na kotrejž ludźo wotmołwu pytaja. Tak su wobydlerjo namołwjeni byli přińć na zjawne zarjadowanja, na kotrychž je měšćanske zarjadnistwo předstajiło naprawy za zakładny wutwar Paulijoweje.
Za a přećiwo planowanju
Jedne je jasne, w Budyšinje je trjeba mnohe puće wobnowić. Krok po kroku město nadawk wotdźěłuje. Lětsa su mjez druhim na Mättigowej a Mukowej kaž tež na Stieberowej dźěłali. Ći jedni so wjesela, zo maja městno za swoje awto a zo skutkuje chódnik kaž wumjećeny. Druhich zaso runje to wšo myli. Awta njeměli prioritu měć, ale zachowanje přirody, kotraž wobraz mnohich měšćanskich dźělow Budyšina charakterizuje.
Přewodźa zemrětych na poslednim puću
Młodostna Annabell Wandeltec z Měrkowa wukubłuje so na pohrjebnisku fachowču
Smjerć je tema, z kotrejž so młodostni skerje njezaběraja. Wšako zdawa so za nich hišće daloko preč być. Cyle hinak začuwa to Annabell Wandeltec z Měrkowa. Poprawom njeběchu smjerć, pohrjeby a kěrchowy ničo za nju. Jako dźěćo je so jich bojała. Dožiwjenja ze staršimaj w dowolu pak su jeje nutřkowny wobraz dospołnje změnili. „Často smy sej mjez druhim tež kěrchowy wobhladali. W druhich krajach su wone přewšo pisane. Tam njeje so zrudoba tak wotbłyšćowała. Sym so tuž dale a časćišo z tematiku rozestajała a pytnych, zo wjele wjace za prašenjom kołowokoło smjerće tči“, mi 17lětna wukubłanča powěda.
Wuhotuje cyłodnjowske poskitki w šuli a zawěsća tak pčołarski ...
Rentnar a što potom – wuměn-karsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (28)
Na Wjesnej dróze w Konjecach wabi před Šołćic statokom pokazka na Pčólnicu Regina k pozastaću. Tam wjele widźiš a zhoniš, hdyž z pčołarjom Janom Šołtu do zajimaweje a powučneje rozmołwy přińdźeš. Klětu budźe jemu 80 lět. Dźěłapołne dotalne žiwjenje je jeho formowało, a swoju agilnosć je sej tež jako wuměnkar zachował.
Wosrjedź Druheje swětoweje wójny narodźi so Jan Šołta w Salowje. Hižo z pjeć lětami zastupi do šule. Dokelž so nan hižo z wójny njenawróći, dyrbješe so hromadźe z maćerju wo 16 hektarow wulke ratarstwo starać. Šulu wuchodźiwši je so na Wojerowskej ratarskej šuli wukubłał. Po tym zo bu mać 1959 nuzowana prodrustwu přistupić, so Jan Šołta, njerady drje, ratarjenja wzda a dźěłaše wot toho časa we Wojerowskej twarskej uniji, hdźež so na powołanskeho šofera překubła. Po winowatostnej słužbje w armeji dźěłaše hač do lěta 1970 w Salowskej cyhelnicy.
Za młodym swójbam atraktiwny Bart
Fonds „Čiń sobu!“ pomha tamniše lokalne industrijne stawizny we wjesnym zhromadźenstwje bóle zakótwić
Model Bartskeho drjewoweho designera Ulricha Langi za hrajkanišćo, kotrež ma w susodstwje Bartskeje pěstowarnje nastać Foto: Ulrich LangeZe stawiznow wurosće identita. Industrijne stawizny će wćipne činja, hdyž su hišće swědčenja, z kotrymiž móžeš so rozestajeć. Za to pak trjebaš angažowanych wobydlerjow.
W Barće, gmejna Malešecy, zdawa so to wšo na jednym městnje być. Techniski pomnik bazaltowy zawod, hdźež běchu sej wot 1930 hač do 1993 přez lětdźesatki wjacore generacije wjesnjanow swój wšědny chlěb zasłuželi, nětko z lokomotiwu bywšeje jamoweje železnicy symbolisce wosrjedź wsy steji. Horliwcy su stawizny tam „přinjesli“, hdźež wšědnje na nje storčiš. To bě prěni zwoprawdźeny z dohromady pjeć projektow, mytowanych we wobłuku lońšeho idejoweho wubědźowanja „Čiń sobu!“.
Parowane potrjeby strony CDU/CSU a FDP posłužowachu Zhladowanje na lěta přewróta – 23
„Znowazjednoćenje Němskeje – són a woprawdźitosć“ rěka kapsna kniha z pjera Waltera Leonharda. Rodźeny Durinčan je 40 lět we Wětrowskej šamotowni dźěłał. Serbske Nowiny wozjewjeja jeho trochu wudospołnjene, wot Arnda Zoby a Friedharda Krawca z přećelnej dowolnosću nakładnistwa DeBehr zeserbšćene dopomnjenki.
Štóž sej mysli, zo da so Ruska ze sankcijemi abo z poniženjom zatrašić, tón kmanosć tohole ludu, ćerpjeć móc, hobersce podhódnoća. Móžeš zaćišć zdobyć, zo sej Němcy na wuchodźe Rusow dźensa bóle česća a lěpje rozumja hač za čas NDR.
Foto: SN/Hanka ŠěnecLube dźěći, ...
Lube dźěći, kusk hinaši bě lětuši swjedźeń swjateho Měrćina tež w redakciji Dźěćiznaka. Hewak su přišli nas wopytać dźěći z pěstowarnje „Jan Radyserb-Wjela“. Tónraz pak njejsmy słyšeli jich wo swjatym Měrćinje spěwać a tež nic hrónčko, kotrež wy wšitcy znajeće. Zawěsće pak sće na swojich wsach, z bratrom abo sotru byli so pola susodow prašeć: „Njej’ tu swjaty Měrćin był?“ Napišće nam, kak sće tón dźeń swjećili, abo narysujeće něšto. My to rady wozjewimy. Naš Handrij je tohorunja starosće měł. Ale to najlěpje same čitajće.
Zajim za powołanje budźić
Foto: gabriela Hórnikowa
W itaj-skupina z Radworskeje pěstowarnje AWO je njedawno Šmitec pućowanski běrow we wsy wopytała. Hižo dlěje smy so z temu „powołanje“ zaběrali a běchmy tuž wćipni, što nas pola Šmitec wočakuje. Diana Šmitowa je nas lubje powitała a do běrowa přeprosyła, hdźež jězby planuja. Zesydachmy so a připosłuchachmy jej. Dalši běrow je za knihowanje jězbow. Dale smy šli do dźěłarnje. Tam bě wšitko jara zajimawe, wšako tam busaj na reparaturu čakaštej. Fachowcaj staj nam wšitko pokazałoj a rozkładowałoj, što maja wšitko zwuporjedźeć. Na to smy so na dwór podali a ličili, kelko busow tam steji. To bě chětro wulka ličba. Diana je nam jedyn bus wočiniła. A tuž su sej wšitke dźěći spěšnje do njeho zalězli, so tam zesydali a so prawje připasali. Haj, to bě překwapjenka. Wona je nas z busom hač k šuli na zastanišćo dowjezła, kaž to hewak ze šulerjemi činja. Jězba dźěše hišće dale, přez Chelno a Čorny Hodler zaso wróćo do Radworja. To bě wulke wjeselo!
