Žarowacy přiwuzni reaguja emocionalnje při pohrjebje Palestinjanow, kotřiž buchu po informacijach lěkarjow chorownje Nasser­ w Khan Younis w južnym Gazaskim pasmje dźensa při israelskim nadpadźe na jich dom morjeni. Konflikt w Gazaskim pasmje sej dźeń a wjace ciwilnych woporow žada. Foto: Hatem Khaled

Zakazaja chinski chatbot

štwórtk, 10. julija 2025 spisane wot:
Praha (dpa/SN). Čěska zakaza swojim statnym zarjadam a institucijam wužiwanje chinskeje KI-aplikacije Deepseek. Tole je wažny krok za polěpšenje cyber-wěstoty swójskeho kraja, praji nawoda knježerstwa Petr Fiala po posedźenju kabineta w Praze. Zakazane su po jeho wuprajenjach wšě produkty a posłužby wuwiwarja KI Deepseek. Rozsudźili su to na zakładźe analyzy čěskeho zarjada za cyber-wěstotu, dale rěka. Zakaz wopodstatnichu z tym, zo móhł sej chinski stat z pomocu KI sensibelne daty wobstarać, wšako so tute na serverach w Chinje składuja a předźěłaja. Chatbot, kotryž su mjez druhim zakazali, je aplikacija, kotraž z pomocu kumštneje inteligency rozmołwy z čłowjekami wjedźe.

Zhromadne maćerstwo?

štwórtk, 10. julija 2025 spisane wot:
Berlin (dpa/SN). Zwjazkowa ministerka za justicu Stefanie Hubig (SPD) by lesbiskim poram rady zhromadne staršistwo wot spočatka sem zmóžniła. „Wosobinsce móžu sej předstajić, zo móžemy w prawje pochada zhromadne maćerstwo za pory žonow zarjadować“, politikarka němskej powěsćowej agenturje praji. Tuchwilu dyrbi partnerka žony, kotraž dźěćo porodźi, tute adoptować, zo by wona prawnisce mać była. „Tutón puć přez sudnisku adopciju je napinacy a swójby poćežuje“, ministerka kritizuje. Nimo toho móhło tele rjadowanje za dźěćo strašne sćěhi měć, jeli wone při abo krótko po porodźe zemrěje: „Potom nima dźěćo pod wěstymi wuměnjenjemi žaneju staršeju.“

Merz: Němska ma wodźacu rólu

štwórtk, 10. julija 2025 spisane wot:
Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy kancler Friedrich Merz (CDU) je wodźacu rólu Němskeje při zakitowanju Europy potwjerdźił. Na swjedźenskim zarjadowanju składnostnje 70. róčnicy přistupa Němskeje k NATO pokaza wón na stupace wudawki za wobrónjenje. Z tutymi financielnymi resursami chcedźa zwjazkowu woboru w přichodnych lětach k najsylnišemu konwencionelnemu wójsku w Europskej uniji wutwarić, Merz dale rjekny. Němska budźe přikład za to, kak móhli europsku flanku NATO wutwarić. Tole płaći tež za podpěru Ukrainje, kotraž zhromadnu swobodu dźensa hižo na swojim teritoriju zakituje.

Merz mudrje jedna

štwórtk, 10. julija 2025 spisane wot:
Žurnalisća su porno politikarjam w komfortabelnym połoženju: Njetrjebaja dopokazać, zo jich mjenje abo bóle mudre přispomnjenja, komentary a přilopki praktisce funguja. Najebać to je dźensa rano přehlad sćelaka MDR aktuell wo měnjenjach němskich nowin nastupajo generalnu debatu w zwjazkowym sejmje pokazał, zo maja medije swój podźěl na tuchwilnej politiskej situaciji. Mnozy komentatorojo so na tym postorkuja, zo zwjazkowy kancler Merz narěč předsydki AfD ignorował njeje, ale je so z wobsahom jeje porokow roze­stajał. Kaž je to dobry demokratiski stil, wšako je Weidel reprezentantka najwjetšeje frakcije opozicije. A dotalna ignoranca jej napřećo je k tomu wjedła, zo bu prawicarska strona w zašłych dźesać lětach dale a sylniša. Merz wě, zo móže jenož konsekwentna konserwatiwna politika pokročowanju tutoho trenda zadźěwać, wšako je wjetšina ludnosće konserwatiwnje woliła – hač so to komentatoram lubi abo nic. Marcel Brauman

To a tamne (10.07.25)

štwórtk, 10. julija 2025 spisane wot:

US-ameriskeho influencera a pilota Ethana Guoa je chilska justica po njedowolenym přizemjenju w Antarktice pochłostała. Wón bě pječa wopačny plan wo swojim lěće zapodał a bjez dowolnosće na chilskej slědźenskej staciji w Antarktice přizemił. Guo chce ze swojim lětadłom po wšěch sydom kontinentach lećeć a tak dary za dźěćacy centrum hojenja raka w USA zběrać. Wjace hač milion ludźi jeho akciju na socialnych syćach sćěhuje.

Serval je póndźelu wječor w měsće Reinbek blisko Hamburga ze swojeho chlěwa ćeknył. To je dźiwja kóčka, kotraž móže strašna być, čuje-li so wohrožena, informuje město. Štóž zwěrjo wuhlada, měł so na město abo policiju wobroćić. Popadnyć pak kóčku nichtó njeměł. Servale pochadźeja z Afriki, hdźež su wosebje južnje Sahary žiwe.

Dwurěčne tafle tež w Düsseldorfje

srjeda, 09. julija 2025 spisane wot:

Něhdźe 15 000 Japančanow w Düsseldorfje a we wokolinje města bydli. Blisko dwórnišća leži štwórć „Little Tokyo“, w kotrejž wuhladaš nimo tójšto japanskich barow a wobchodow tež cyle samozrozumliwje dróhowe taflički w japanšćinje. Tute je město­ Düsseldorf w lěće 2021 wosebje z marketingowych přičin připrawić dało, zo by turistow na mjezynarodnu atmosferu města skedźbniło.

Foto: dr. Lubina Malinkowa

Podhladneho terorista zajeli

srjeda, 09. julija 2025 spisane wot:

Düsseldorf (dpa/SN). W Essenje su specialisća policije 27lětneho muža podhlada terora dla zajeli. Generalne statne rěčnistwo w Düsseldorfje je přikazało muža zajeć. Mužej wumjetuja přemyslniske wobšudnistwo, zo by islamistisko-teroristiski atentat financować móhł. Hišće dźensa chcedźa muža zamołwitemu sudnikej předstajić. Nutřkowny minister Sewjerorynsko-Westfalskeje Herbert Reul (CDU) praji, zo je policija potencielnemu aktej terora zadźěwała.

Taiwan trenuje inwaziju

Taipeh (dpa/SN). Taiwan je swoje lětne zwučowanje wójska „Han Kuang“ zahajiło. Z tym chcedźa zamóžnosće armeje w padźe nadpada přez Chinu přepruwować. Prěni raz traje zwučowanje dźesać město pjeć dnjow. Po tym zo běchu jón 1984 prěni raz přewjedli, je lětuši manewer tuž najwjetši. Wobstajnje přiběraceho stracha z Chiny dla trenuje Taiwan swoje zamóžnosće lětsa prěni raz zhromadnje z ludnosću.

Merz na prašenja wotmołwjał

Třeći dźeń pospochi hižo traje tradicionelne wubědźowanje składnostnje swjedźenja swjateho Fermina w Pamplonje w Španiskej. Při tym ćěkaja mužojo po dróhach města před bykami. Přeco zaso so při tym někotři zranja abo samo zemrěja. Swjedźeń pak je jedna z najznaćišich tradicijow w Španiskej a tuž tež wažny hospodarski faktor za region. Foto: pa/ap/Miguel Oses

Podpěra za superteleskop

srjeda, 09. julija 2025 spisane wot:
Berlin/Drježdźany (SN/mb). Tři přede­wzaća ze Sakskeje steja na tak mjenowanej krótkej lisćinje (shortlist) najwažnišich dźewjeć projektow za nowu slědźensku infrastrukturu po cyłej Němskej. Mjez nimi je projekt z titlom „předfaza za Einsteinowy teleskop“. Do kruha jeho nošerjow słušatej Techniska uniwersita Drježdźany a Astrocentrum Łužica. Kaž z wozjewjenja zwjazkoweho ministerstwa za slědźenje wuchadźa, dźe tam wo wuslědźenje grawitaciskich žołmow ze swětnišća a wo polěpšene přepytowanje wuwića kosmosa. Strategojo Astrocentruma so nadźijeja, zo budźe stejnišćo Einsteinoweho teleskopa we Łužicy. Čas jeho natwara trochuja na 15 lět a kóšty kalkuluja we wysokosći wjac hač dweju miliardow eurow.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND