Z wudaća: pjatk, 17 meje 2019

Njeswačidło (SN). W Njeswačidle wotměja njedźelu wot 13 do 18 hodź. muzejowy dźeń, mjeztym hižo pjatnaty. Nimo wosebiteje wustajeńcy kołowokoło płokanja w prjedawšim času su jězby z kremserom do Panachec ratarskeho muzeja we Łomsku planowane. Wětrowske oldtimery tam tež prezentuja, a na dwěmaj statokomaj budu rjemjeslniske wiki.

Kulturne lěćo w bróžni

Slepo (SN). Slepjanska fararka Jadwiga Malinkowa wjeseli so dźensa w 19 hodź. na bohaty wopyt, hdyž wotewrje židowska wuměłča Judith Wetzka z Heidelberga w farskej bróžni wustajeńcu. Na samsnym městnje wita wuměłča jutře wot 10 do 17 hodź. zajimcow na molersku dźěłarničku. Wot 19 hodź. pak móža so wšitcy, kotřiž lubuja swingowu hudźbu, na skupinu Kula-bula wjeselić.

Knižna premjera

Budyšin (SN). „Serbske pomniki“ rěka přewodnik po wopomnišćach, spisany wot awtorki Trudle Malinkoweje. Knižna premjera budźe štwórtk, 23. meje, w 19.30 hodź. w Budyskej Smolerjec kniharni.

Darmotnje parkować

Zetkanje z młodej slawistku dr. Dianu Hickec, literarnej wědomostnicu Gießenskeje Uniwersity Justusa Liebiga

Słónco swěći přijomnje do wulkeho wokna Drježdźanskeje kofejownje „Palasteck“. Sedźu tam při šalce kofeja ze 37lětnej slawistku dr. Dianu Hickec, pochadźacej z Ra­dworja.

„Sym zbožowna, zo móžu wot awgusta zašłeho lěta w Instituće za slawistiku na Drježdźanskej Techniskej uniwersiće tydźensce, štwórtk a pjatk, studentow wuwučować. Mam nětko dwě časowje wobmjezowanej poł městnje jako wědomostna sobudźěłaćerka, jedne hižo někotre lěta na Uniwersiće Justusa Liebiga w Gießenje. Tam tež z mandźelskim a sydomlětnym synom Borisom a třilětnej dźowku Josefinu bydlu. W Gießenje sym tamne dny tydźenja w Instituće za slawistiku přistajena. Wuwučuju chorwatsku literaturu přirunujo z powšitkownej li­teraturu, wosebje z wuchodnej literaturu a kulturu. Nimo toho dźeržu tematiske seminary a přihotuju projekty. W Drježdźanach do swojich seminarow tež přitomnostnu serbsku literaturu 20. lětstotka zapřijimam“, Serbowka powěda.

Myslički k nowemu Paternostrej ... we wosom wotrězkach

Pjera so jimać, tajki dźiwny anachronistiski wobraz, hdyž so tola najwjace literatury ani wjace z ruku njepisa, ale z porstami na tastaturje klak klak klak abo hnydom na ćichej škleńcy wobrazowki, kaž móhł sej to derje za baseń „appsolutna lubosć“ Fabiana Brycki předstajić. Wěnuje so wšak dźensnišemu zjawej zwjazanosće bjez bliskosće, rěčna hra a žedźba za analognej přitomnosću inkluziwnje.

Pjera so potajkim nichtó z třinaćoch zastupjenych awtorow a awtorkow jimał njebě, přiwšěm so z metafru hišće cyle rozžohnować njetrjebamy. Zwobraznja dźě dohromady 17 přinoškow prěnje pjerka, kotrež móhli něhdy k literarnym křidłam wurosć. Z tajkimi je dźě hižo prěnja Paternostrowa generacija do wyšiny wotlećała ... Lubina Hajduk-Veljkovićowa, Hanka Jenčec, Maksymilian a Benjamin Nawka.

Rozmołwa z třomi spřećelenymi serbskimi poetkami

W Ludowym nakładnistwje Domowina­ ma srjedź junija wuńć literarna kniha poetkow Róže Domašcyneje,­ Měrany Cušcyneje a Měrki Mětoweje noweje basniskeje formy. Knihu maja wudospołnić fota Jürgena Maćija. Alfons­ Wićaz­ je so z awtorkami rozmołwjał.

Kaž sym słyšał, je so Wam při škleńčce wina zrodźiła ideja zhromadneho literarneho projekta, tak mjenowaneho rjećazoweho basnjenja. Zběrka ma pod titulom „Znaki, pominaki, kopolaki“ wuńć. Rjećazowe basnje – štó je tutu formu literarneho tworjenja wunamakał?

R. Domašcyna: Zetkawamy so hižo dlěši čas, zo bychmy sej swoje nowše literarne wěcy předčitali. Při tym tež zhromadnje warimy, sej dobru wječer po­přejemy a škleńčku wina wupijemy. Rjećazowa baseń samo na sebi ničo noweho njeje, chiba w serbskej literaturje. Wo­sobinsce znaju rjećazowe basnje, kotrež nastachu w Awstriskej, tež w Němskej a druhich krajach. Smy tři spřećelene basnicy, a tuž je so takrjec z našeje zhromadnosće wuwiło, zo raz tajki rjećaz pisamy.

Marko Bruk w Budyskej měšćanskej bibliotece wustajał

Wuměłstwowi kubłarjo maja kluč za přistup dźěćiny do kraja tworjaceho wuměłstwa w horšći. Husto su woni skerje wuměłcy hač wučerjo, štož je lěpje hač nawopak: Marko Bruk je jako wuwučowacy cyle wočiwidnje tež wobdarjeny wuměłc. Na žurli Budyskeje měšćanskeje biblioteki běchu hač do kónca apryla pod hesłom „Mix Tour“ dźěła molerstwa, grafiki a ćišća widźeć, kotrymž je wón podtitul „bliske, daloke a wumyslene“ dodał. Byrnjež jeno dźesatk twórbow wupo­wěsnjenych było, wotwěraja akrylowe mólby, akwarele a monotypije pohlad do šěrokeho pola skutkowanja wuměłca. Wobrazy su z najnowšeho časa, zwjetša z lońšeho lěta.

Ze zhubjenej młodźinu so połobski lud Drjewjanow zhubił

Našu njeboh wowku, jednoru ratarsku dźěłaćerku z Droždźija, wuswarichu jónu přesydlency, dokelž běše we wjesnej předawarni serbsce rěčała. Wona pak jim rjekny: „Wenn ich nicht deutsch könnte, könnte ich immer noch sorbisch sprechen. Aber wenn ihr nicht mehr deutsch könnt, müsst ihr bellen!“ Swojorazne wułožowanje, zo je dwurěčnosć wužitna, so spěšnje po wsy roznjese. Mnohim přisłušnikam wulkich narodow dźě ma so rjec, zo sy zdźěłaniši, znaješ-li wjace dyžli jenož jednu rěč. We Wendlandźe měnješe we 18. lětstotku hannoverski krajny knježk, zo swědči wo bohat­stwje, hdyž wjele ludow, rěčow a kulturow k jeho poddanym słuša. Wučer, archeologa, pućowanski spisowaćel a čłon Royal Society Johann Georg Keyßler (1693–1743) zapisa lěta 1741, zo su „[...] auf die Gedanken gerathen, es gereiche zu der Ehre eines Landesherrn, wenn vielerley an Sitten und Sprachen unterschiedene Völker seine Oberherrschaft erkenneten [...] daher [sei] diesen Wenden befohlen worden, ihrer ehemaligen Muttersprache sich wieder zu gebrauchen.“ (B. Wachter et.al.

Kónc februara běch w Choćebuzu na sympoziju składnostnje 400. posmjertnin serbskeho uniwersalneho wučenca Albinusa Mollera. W přiručce sympozija rěkaše: „Prěnja ćišćana serbska kniha běchu ewangelske spěwarske z małym katechizmom Luthera, kotryž bě Mollerus z němčiny přełožił. Knihu ze 120 psalmami a kěrlušemi da na swójske kóšty w lěće 1574 w Budyšinje pola Michała Wolraba ćišćeć.“ – Jako so njedawno w knihikup­stwje prašach, kotra kniha je we wokomiku najpožadaniša, mi prajichu, zo je to najnowša kniha Ferdinanda von Schiracha. Prjedownicy von Schiracha su serbscy ewangelscy fararjo Šěrachojo. Jedyn z nich załoži w lěće 1716 sobu Lipšćanske prědarske towarstwo, we wěstym zmysle předchadnik dźensnišeje Sorabije, a jeho syn je wuznamny farar a pčołar Hadam Bohuchwał Šěrach (1724–1773) – připad drje, a tola ma woboje něšto z knihami a ze Serbstwom činić!

Susodźa

Mićo Cvijetić

Zdawna znajach jeho wot widźenja,

Zetkachmoj so w zachodźe k schodźišću.

Mjelčo dźěchmoj jedyn nimo druheho.

Wobkedźbowach jeho, znajmjeńša do wčerawšeho,

kak poda so na wšědne přechodźowanje,

Zeprěwajo na tři nohi swoje ćěło,

Zhubi so za róžkom našeho mróčelaka.

Při zachodźe je přilěpjeny smjertny nawěšk,

Fotografija z něčejeho bywšeho žiwjenja,

Wjesołe woči a šěroki posměwk na mjezwoču,

Kaž bych widźał přichodneho podobnaka.

Přepozdźe, zo damoj sej mjez sobu ruku,

Ženje njejsmój so postrowiłoj kaž čłowjekaj,

Ženje njejsmój sej rjekłoj ani jeničkeho słowčka.

A měłoj smój wo tym a tamnym nadosć powědać,

Móhłoj bachtać wo wšěm a kóždym,

Najwjac wo něhdyšich a tučasnych wozbožerjach,

Kotřiž nas slepych na lód wjedu.

(přełožk Dorothea Šołćina)

Dźens tydźenja su so hólcy a holcy Ralbičanskeje pěstowarnje, kotraž je w nošerstwje Serbskeho šulskeho towar­stwa, wo wjeršk meje wubědźowali. Najspěš­niši Ben Šmit wuzwoli sej Larissu Wittec za mejsku kralownu. Po tym su wšitcy starši a při­wuzni delanskich chowancow swje­dźeń na zahrodźe pěstowarnje zhro­mad­nje wuklinčeć dali.Foto: Michaela Rabowa
Fota: Alfons Handrik (4)
„Pójće, lubi ludźo, pola nas je wjeselo ...“ Tak witachu dźěći Ralbičanskeje pěstowarnje „Dr. Jurij Młynk“ staršich, wowki, dźědow a wjele dalšich hosći dźens tydźenja na mejemjetanje. Hižo wjele lět tam dźěći nałožk pěstuja. Prjedy hač je meja padnyła, zawjeselichu dźěći ze spěwčkami a rejkami wšěch, kotřiž běchu přišli, zo bychu z nimi swjećili. Nawodnica pěstowarnje Jadwiga Nukowa so dźěćom dźakowaše a praji, zo „njetrjeba so rejwanska skupina Smjerdźaca wo dorost starosćić“. W předšulskej skupinje maja w Ralbicach dwaceći hólcow a šěsć holcow. Mjeztym zo běchu hólcy wšitcy w ćmowych cholowach a běłej košli, běchu holcy katolsku narodnu drastu zhotowane. Ben Šmit z Worklec docpě jako prěni wjeršk.

Foće: Leńka JeškecPředšulske dźě­ći Budy­skeje Serbskeje pěsto­war­nje „Jan Radyserb-Wjela“ rady sportuja. To su wone na „Kita-olympiadźe“ dopokazali. Dwa­ceći mustwow je so nje­daw­no w sportowej hali na Budyskim Třělnišću wubědźowało. Na dźe­sać stacijach dźěći pokazachu, kak derje móža sportować. Tak su balansowali, klamorčki na t-shirt přitykali, po parcoursu běhali, pisane bule do rynkow kładli a tak dale. A wšitcy wojo­wachu hač do poslednjeho wokomika. Kubłarka běše jara horda na swojich cho­wancow, wšako běchu derje kedźbowali a so koncentrowali. Na kóncu běchu woni jara wćipni, kotre městno su docpěli. Z cyłkownje dwaceći mustwow wobsadźi pěstowarnja „Jan Radyserb Wjela“ štwórte městno a dósta samo medalju. Leńka Ješkec