Z wudaća: štwórtk, 30 měrca 2023

Berlin (dpa/SN). Ličba chłostajomnych njeskutkow w Němskej je loni wo jědnaće procentow rozrostła. Tole je zwjazkowa nutřkowna ministerka Nancy Faeser (SDP) dźensa na nowinarskej konferency w Berlinje wozjewiła. Zdobom wona na to pokaza, zo zwisuje zwyšenje ličby njeskutkow ze změnu chłostanskeho zakonja a nic naposledk ze zběhnjenjom naprawow koronawirusa dla w lěće 2022. Tak mějachu skućićeljo prosće zaso wjace składnosćow ke chłostajomnym njeskutkam. Wuskutkowało je so tež přiwótřenje zakonja přećiwo tak mjenowanej dźěćacej pornografiji. Nětko je tež zakazane, tajke wobrazy wobsedźeć, byrnjež je něchtó fota wot cuzeho dóstał.

Podstupim (dpa/SN). Tarifowe jednanja za přistajenych zjawneje słužby Zwjazka a komunow su zwrěšćili. Dźěłodawarjo a dźěłarnistwa njejsu so tež w poslednim z třoch planowanych jednanskich kołow dojednać móhli. Nětko chcedźa njewotwisnych posrědkowarjow zasadźić, zo bychu za rozrisanjom pytali. W tym času knježi měrowa winowatosć. Tuž přez jutrowne swjate dny žane stawki w zjawnej słužbje njehroža.

„Na kóncu dyrbimy zwěsćić, zo njehodźa so rozdźěle přemosćić“, rjekny předsyda dźěłarnistwa ver.di Frank Werneke dźensa rano w Podstupimje.

Zwjazkowa ministerka za nutřkowne naležnosće Nancy Faeser (SPD) rjekny, zo chcedźa nětko posrědkowarjow zasadźić a wobžarowaše zdobom, zo su jednanja zwrěšćili. Dźěłodawarjo běchu wosom procentow wjace mzdy, znajmjeńša 300 eurow kaž tež jónkrótnu přiražku 3 000 eurow poskićili. Dźěłarnistwo ver.di a zwjazk zastojnikow žadaja sej 10,5 procentow, znajmjeńša pak 500 eurow měsačnje wjace mzdy za přistajenych.

Ministerka za strowotnistwo informuje wo reformje chorownjow

Drježdźany (dpa/SN). Sakska chce we wobłuku reformy chorownjow lěpše zastaranje pacientow zaručić. „Chcemy wšitkich 77 chorownjow zachować. Při wšěm njemóža wone wostać, kajkež su“, rjekny ministerka za strowotnistwo ­Petra Köpping (SPD) powěsćerni dpa w Drježdźanach. Přichodnje njemóža we wšitkich chorownjach samsne posłužby poskićeć, ale domy měli so specializować. Tole wjedźe k wyšej kwaliće lěkowanja. Jako přikład mjenowaše wona na rak schorjenych pacientow. Jich wuhlady na wuhonjenje su wo 25 procentow wyše, hdyž jich w centrumje za chorosće raka lěkuja a nic w normalnej chorowni.

Za wšo móžne a njemóžne wobsteja mjeztym aplikacije za šmóratko a wšědnje so wjacore nowe přidruža. Nětko móžeš ze swojim techniskim přewodnikom tež parkowanske městno w Kamjencu zapłaćić. Špatnje to najprjedy raz njeklinči. Ja tež druhdy za drobnymi pjenjezami pytam, zo móhł parkowanski awtomat picować, a žane njenamakam. Hač pak je stajnje spomóžne, zo trjebaš za telko wobłukow wšědneho dnja šmóratko? Tón abo tamny starši čłowjek scyła žane nima a dyrbi potom swojeho wnučka wo pomoc prosyć. Mi je sprawnje prajene poněčim kusk wjele tych appow. Njetrjebam po puću hnydom kóždu informaciju zhonić a kóždy nowy wobraz z někajkeho dowola znatych widźeć. Začuwam to dźeń a bóle jako wotwisnosć, zo jenož hišće na šmóratko hladamy a zo bjez njeho po zdaću hižo być njemóžemy. Kajke drje by było, hdyž šmóratka nadobo hižo byli njebychu. Najskerje sej to ani hižo předstajić njemóžemy. Marian Wjeńka

Něhdźe 30 pilnych pomocnikow su minjenu póndźelu nalětnje kwětki při Rogeńskim hrodźe zwosadźeli. Najebać zymne wjedro sadźachu kołowokoło 4 200 macoškow a njezapomničkow. Rostliny wudospołnjeja nětko cyble hyacintow, narcisow, tulpow a druhich kwětkow, kotrež pomocnicy hižo loni nazymu do hrjadkow kołowokoło hrodu tykachu. K wosadźenju kóžde lěto detailěrowane plany nadźěłaja. ­Fachowcy zahrodnistwa orientuja so předewšěm po historiskich přikładach z časa wjercha Pücklera, kotryž lubowaše módre kwětki. Foto: Michael Helbig

Schönefeld (dpa/SN). Hladajo na jutrowne prózdniny wočakuja zamołwići na lětanišću Berlin-Braniborska (BER) wjele pasažěrow. Wot jutřišeho dźě maja šu­lerjo w Berlinje a Braniborskej dwaj tydźenjej jutrowne prózdniny. Přichodnej tydźenjej wočakuja wobhospodarjo ně­hdźe 1,15 milionow pasažěrow, zdźěli wčera lětanska towaršnosć BER. Přede­wšěm na spočatku a na kóncu prózdninow budźe nawal wulki. To móhli potom samo 77 000 pasažěrow na lětanišću wotlećeć abo přizemić. Tuž měli sej ludźo wjele časa zaplanować a hižo 2,5 hodźinow do wotlěta na lětanišću być. Předewšěm při wěstotnej kontroli wočakuja wobhospodarjerjo dołhe rynki ludźi.

Benedikt Dyrlich dźakuje so wšitkim podpěrarjam za wusyłanja Radija Zett:

Hišće raz so wšěm dźakuju, kiž su pomhali 2. staflu literarno-hudźbnych ­čitanjow w Radiju Zett w minjenymaj měsacomaj organizować, nahrawać a wusyłać.

Nawodnistwo Radija Zett w Žitawje je jara spokojom z dotalnym wothłosom. Praja tam, zo su tele hodźinki najwjace wothłowanjow w dotalnych programach swobodneho radija měli, tohorunja zwonka Łužicy (samo w Texasu a Kanadźe).

W nowej stafli z pjeć hodźinskimi čitanjemi je dźesać awtorkow a awtorow kaž tež spěwotwórcow – mjez nimi třo młodźi a dorostowi literaća – so swojeho literarneho słowa jimało, čitajo zdobom teksty dalšich serbskich basnjerkow a basnikow zańdźenosće a přitomnosće. Mnohe teksty so tohorunja čěsce, pólsce a němsce předstajichu. Wjetšina sobuskutkowacych w 2. stafli pochadźeše z Delnjeje Łužicy a pisa swoje teksty delnjoserbsce.

Wjacore serbske medije dosć derje na literarno-hudźbne bjesady skedźbnichu a rozprawjachu, tež w Čěskej.

Jědnaće čitanjow 1. a 2. stafle su dale w podcastach Radija Zett přistupne.

Smjerdźečanska rejwanska skupina přebywaše minjeny kónc tydźenja na probowym lěhwje w čěskim Janovje nad Nisou. Pod nawodom baletneho mištra Dietera Wendischa přihotowachu so intensiwnje na swoje wustupy w běhu lěta. Mjez druhim ­zarejuja na Budyskim nalěću a na Mjezynarodnym folklornym festiwalu „Łužica“. Foto: Hana Šmitec

Njeswačidło (ML/SN). „Woheń, para a ćop­ły powětr“ je hesło 49. wosebiteje wustajeńcy w Njeswačanskim domizniskim muzeju. Jeho nawoda Arnd Lehmann ju njedźelu, 2. apryla, w 14 hodź. wotewrje. Wjace hač sto modelow historiskich ­parnicow a parnych ćahow wopytowar w pjeć witrinach wuhlada. Budyski mišter kobjelerstwa Matthias Stein a 50lětny ­kolesowy zamkar a překupc Ronny Kutsch­ke ze Šešowa staj eksponaty ze swojeju zběrkow za wustajeńcu ­přewostajiłoj. Na wotewrjenskim popołdnju wonaj tež někotre parnicowe modele a hrajki w akciji předstajitaj. Tole budźe rjane dožiwjenje za wšěch hosći, wosebje za dźěći, hdyž móžeja wot para ćěrjenu parnicu so hibać widźeć.

Jendźelski inženjer James Watt (1736–1819) je prěnju parnicu wunamakał a ju 1769 k patentej přizjewił. Wón dźěłaše wot lěta 1776 z jendźelskim předewzaćelom M. Boultonom z Birming­hama hromadźe a stwori najwšelakoriše z paru ćěrjene mašiny, lokomotiwy, ­młyny a wětrniki. Wužiwanje pary za ćěrjenje mašinow bě rozsudna techniska rewolucija.

Nawjes w Chrósćicach wobnowić so problemow dla dliji

Chrósćicy (JK/SN). Poprawom dyrbješe so Chróšćanska nawjes, to rěka Cyrkwinska hora a naměsto před něhdyšim gmejnskim zarjadom, hižo loni kónc lěta w nowym šaće prezentować. Njewoča­kowane problemy pak su zakónčenje wulkeho předewzaća podlěšili. Gmejna sama na tym wina njeje, ale skerje pobrachowace twaršćizny, špatne wjedro a mało dźěłaćerjow w twarskej firmje. Na posedźenju gmejnskeje rady předwčerawšim pak wjesnjanosta Marko Kliman (CDU) radźićelam wobkrući, zo so kónc předewzaća bliži. Hnydom po jutrach prěni wotrězk dróhi asfaltuja a zelenu přestrjeń na poł horje připrawja.