Wizuelne znamjo na sćěnu mjetali

póndźela, 30. januara 2023 spisane wot:
Na wopomnjenskim dnju za wopory nacionalsocializma minjeny pjatk, wobdźěli so Budyske wopomnišćo na cyłozwjazkowej akciji „Swěcy přećiwo ćmě“. Wopomnišćo je akustisko-wizuelne swětłowe znamjo přihotowało. Tak su zamołwići citat žurnalista a spisowaćela Juliusa Fučíka wuzwolili a jón na sćěnu prjedawšeho jastwa ­mjetali. Słowa je wón krótko do swojeho wotprawjenja napisał. W lěće 1943 bě Fučík krótki čas w jastwje Budyšin II zaměstnjeny. Tohorunja zaklinča pjatk hudźba, ­kotraž bu loni we wopomnišću Budyšin komponowana a předstajena. Awtorojo su Stefan Dedek, Fabia Russ, Danielle de Picciotto, Alexander Hacke und Friedrich ­Mittekill. Foto: Carmen Schumann

Budyšin. W zašłych dnjach přebywachu studenća z uniwersity w Regensburgu zhromadnje ze swojimaj profesoromaj we Łužicy, zo bychu so na městnje wo aktualnym połoženju Serbow informowali. Studentki a studenća slawistiki, wučerstwa a wuchodoeuropskich wědomosćow zajimowachu so mjez druhim za aktualne rěčespytne projekty, prašenja dwurěčneho kubłanja a rěčneje politiki kaž tež za serbske medije.

Prof. Björn Hansen, slawist a rěčespytnik, kaž tež prof. Rupert Hochholzer, germanist a fachowc na polu wjacerěčnosće, běštaj studentam na uniwersiće hižo w čitanjach a seminarach zymskeho semestra Serbow a serbske temy předstajili a jim konkretne slědźerske nadawki za ekskursiju do Łužicy dałoj.

Wot minjeneje srjedy hač do 11. měrca wustajeja w Drježdźanskim fotowym forumje „Łužiske portrety“ fotografowki Christiny Glanz a fotografow Franka Höhlera, Alexandera Janetzka, Thomasa Kläbera, Georga Krausy a Jürgena Maćija. W centrumje wustajeńcy steji čłowjek – hač susod, ekoaktiwist, hórnik z wuhloweje jamy abo młodostny. Wustajeńca je stajnje štwórtk a pjatk wot 16 do 19 hodź. a sobotu wot 14 do 18 hodź. přistupna, zastup je darmotny. Foto: Jürgen Männel

Čitajće w nowym rozhledźe (27.01.23)

pjatk, 27. januara 2023 spisane wot:

Pod nadpismom „Lećmy z časom“ podawa nowy šefredaktor Serbskich Nowin Marcel Brauman w zawodnym komentarje swój wid na serbske nowinarstwo. Při tym skedźbnja na swoje korjenje a na trěbnu transformaciju, zo by wone načasnym narokam wotpowědowało. Nimo toho wuzběhuje, zo słuži njewotwisny wječornik „přichodej serbskeho luda“.

Na titulu nańdźemy foto Wochožanskeje jamy Jürgena Maćija. W Budyšinje bydlacy fotografikar swjeći w februarje 70. narodniny. Při tej składnosći zhladuje lawreat Hornjołužiskeho wuměłskeho myta we wobšěrnym interviewje na swoje lětdźesatki trajace skutkowanje na polu fotografije, rozprawja wo temach, kotrež jeho jako fotografa zajimuja, wo trajnych fotach, wo skutkowanju jako wudawaćel kaž tež wo aktualnych planach a projektach. Při tym konstatuje, zo je „sej serbski swět přez fotografiju wotkrył“.

Po dołhej přestawce zaso live

štwórtk, 26. januara 2023 spisane wot:

W Brězanec bróžni 25. Jolku z pisanym programom a hosćimi dožiwili

Jolka spočatk noweho lěta je w Ruskej a dalšich wuchodnych krajach jedyn z najwoblubowanišich swjedźenjow. Byrnjež w Němskej skerje mało znaty był, proša zarjadowarjo „serbskeje jolki“ kóždolětnje na zabawny wječork do Brězanec bróžnje w Nuknicy. Po dwěmaj lětomaj, w kotrymajž móžachu zymski kulturny wjeršk jenož w digitalnym formaće přewjesć, tam lětsa skónčnje zaso hosći witachu. Organizatorojo z Nuknicy, Prawoćic a Kopšina, tak mjenowani „Nu-Pra-Ko“, wupyšichu bróžeń po starodawnym wašnju temje programa wotpowědujo. Lětsa bě hesło „Bermuda – hłódny mužonač a čorna dźěra“. Pódla wulkich plakatow z mórskimi scenarijemi pak sy lětsa tež najšikwańše rekwizity zašłych programow wuhladał. Jolka w Nuknicy wšak swjećeše minjenu sobotu swój 25. jubilej. „To ći sylzy přińdu“, hódnoćeše moderator wječorneho programa, braška Marko Jurk, w swojej zawodnej narěči. Wón so nadměru wjeseleše, zo smědźeše po dwulětnej přestawce zaso live před publikumom stać a na swoje njezaměnjomne wašnje po programje wjesć.

Budyšin (SN/bš). We wobłuku projekta „Kraj.twori.demokratiju“ stej Zwjazkowa centrala za politiske kubłanje (bpb) a Němski zwjazk bibliotekow z. t. (dbv) po cyłej Němskej dźesać bibliotekow za pilotowy projekt wuzwoliłoj, kotrež chcedźa jako partnerojo demokratiju, dialog a mnohotnosć w swojich regionach skrućić. Mjez cyłkownje 80 požadarjemi bu tež Budyska měšćanska biblioteka wuzwolena. „Dotal hišće politisko-kubłanske zarjadowanja poskićili njejsmy, tohodla smy so wo móžnosć prócowali.“, wuwjedźe nawodnica knihownje Anna-Theres Pyka. Wuzwolena je biblioteka mjez druhim, dokelž zmóžnja jednory přistup ke kubłanju. Wotmysł zarjadowanjow je, demokratiju zesylnjeć a politiski zajim zbudźić. Wot měrca do septembra ma knihownja pjeć zarjadowanja we wšelakorych formatach planowanych. „Chcemy dźěći, młodostnych a dorosćenych docpěć.“ Kotre konkretne formaty za to wužiwaja, rozsudźa w přichodnych dnjach, ale móhli to přednoški, diskusijne forumy abo dźěłarnički być.

The Birds’ Wedding

srjeda, 25. januara 2023 spisane wot:

Serbski nałožk ptačeho kwasa swjeća tež w texaskim Serbinje

Kóžde lěto wjesele

The Birds’ Wedding Song

Every year the birds‘ wedding brings us joy,

the magpie with the long tail is known to all as the bride.

The bridegroom is happy: the rook in his black feathers.

To all the birds everywhere („here and there“) invitations are given.

From far and wide, today the birds fly to the wedding,

from fields, forests, villages, all hasten here to the wedding.

Lark, jackdaw, partridge assemble here from the field.

Owl, hawk, woodpecker are welcome guests from the forest.

From the village, chicken, duck, and goose also come running.

Sparrow, blackbird, and titmouse happily join in.

All the family of birds, from places familiar and foreign

gladly wish happiness to the bride and groom.

The children gladly watch the wedding banquet.

For it is better that the birds give them something good.

For the gifts they praise the birds‘ wedding and the adventure.

słowa: Helmut Byrgar

melodija: Jurij Winar

přełožk: Joseph Wilson (2009)

Mjertyn Moń

srjeda, 25. januara 2023 spisane wot:
24. wulkeho róžka před 175 lětami narodźi so jako syn bura pozdźiši gymnazialny profesor a wučenc Mjertyn Moń w delnjołužiskim Turnowje. Před jeho ródnym domom bu 13. winowca 2001 wopomjatny kamjeń z jeho portretom wotkryty. W Halle a Lipsku studowaše klasiske rěče a podawaše je wot lěta 1876 na gymnaziju w Eislebenje hač do zažneje smjerće 4. požnjenca 1905. Moń delnjoserbšćinu jako maćernu rěč wosebje lubowaše. Pisaše wo njej. Po Delnjej Łužicy pućowaše w prózdninach, slědźeše na polu ludowědy a rěčespyta a wuda 1887 swoju gramatiku delnjoserbšćiny w rukopisu. Bramborski Casnik wozjewi někotre jeho powědančka. Wot lěta 1880 bě ze sobustawom Maśicy Serbskeje a tři lěta po tym zastupi tež do Maćicy Serbskeje. Po smjerći Monja 1905 wozjewi Časopis Maćicy Serbskeje 1907 dwaj jeho njewozjewjenej wědomostnej přinoškaj wo delnjoserbskich rostlinskich mjenach, ale tež wo ludowych pěsnjach, spěwach a narěči. Moń zawostaji dale wobšěrny rukopisny pućowanski dźenik ze zajimawymi zapiskami wo towaršnostnym połoženju w Delnjej Łužicy. Dr. Frido Mětšk wozjewi dźěl dźenika za čas NDR. Manfred Laduš

Nic jeno barby rejowachu w muzeju

wutora, 24. januara 2023 spisane wot:
Budyšin (SN/bš). Pod hesłom „Barby rejuja“ běchu minjenu njedźelu mali a wulcy zajimcy do Budyskeho Serbskeho muzeja přeprošenju sćěhowali. We fokusu popołdnja za swójby steješe aktualna wustajeńca „Wšo je krajina“ Jana Buka. Muzejowa sobudźěłaćerka Monika Ošikowa prezentowaše na wotměnjawe wašnje wuzwolene žiwjenske stacije molerja a tomu wotpowědne mólby. „Hižo w zažnych časach swojeho žiwjenja so wuměłstwje wěnowaše“ rozkładźe Ošikowa pokazujo na ćišno (Stilleben) wuměłca. Po namołwje, so po słodźe najlubšeje barby zdrasćić, zapřiješe wodźerka tři dźěći, z kotrychž měješe kóžde jednu ze zakładnych barbow zdrasćene. W poslednich wot Ošikoweje předstajenych twórbow, zaběraše so moler z temu wotbagrowanja Łužicy. Tuž móžachu přitomni tež raz čorne wuhlo přimać. Wjeršk wodźenja bě rejowanski flashmob młodostnych kulturneho ruma Hornja Łužica/Delnja Šleska (JKON) zhromadnje z rejowanskej skupinu „wee dance company“, kotraž je zaměstnjena při Gerhart-Hauptmann dźiwadle Zhorjelca-Žitawy.

Jan Haješ

wutora, 24. januara 2023 spisane wot:
22. wulkeho róžka 1873 narodźi so w Lipinach (Lippen) Jan Haješ. Dźěłaše w Drježdźanach na tramwajce. Kupi sej 1904 klamarstwo we Łazu, kotrež na kupnicu pře­twori. Bě jedyn z najaktiwnišich čłonow předsydstwa 1911 załoženeho Łazowskeho towarstwa „Handrij Zejler“, zastupi 1912 do Maćicy Serbskeje a bě wot 1921 hač do zakaza Domowiny 1937 župan Wojerowskeje župy „Handrij Zejler“. Po 1945 bě wón zaso něšto lět w tutym zastojnstwje. 1912 je Domowinu sobu załožił a bě wjele lět jeje pokładnik. Běše zahority Sokoł a podpěraše serbskich studentow, mjez druhim Naw­kec swójbu a schadźowanki šćedriwje z pjenjezami. Haješ zdoby Łazowskeho fararja Jurja Malinka za aktiwne skutkowanje za serbstwo a podpěraše postajenje pomnika za Zejlerja we Łazu 30. žnjenca 1931. Nacije by­dlenje a wobchod Haješa, čłona Wuznawanskeje cyrkwje, wjackróć přepytachu. Po wójnje wón hač do smjerće 5. hodownika 1959 skutkowaše wón towaršnostnje a w cyrkwinskej wosadnej radźe. 1958 ­dósta jako jedyn z prěnich Čestne znamješko Domowiny. Dr. Jan Cyž wopisowaše Haješowe žiwjenje w spisu „Za wšědnym chlěbom“. Manfred Laduš

nowostki LND