Porjedźenka

wutora, 13. awgusta 2024 spisane wot:
Dźakujemy so čitarjej Tadejej Šimanej za tónle pokiw k wčerawšej rubrice „Nabožina dźensa“: „Rjad Dominikanow eksistuje hakle wot spočatk 13. lětstotka. Domi­nikanojo wuznamneho instituta EBAF w Jerusalemje drje w Gazy archeologisce skutkuja, ale klóšter tam w 4. lětstotku ­załožili njejsu.“ SN

To a tamne (13.08.24)

wutora, 13. awgusta 2024 spisane wot:

Znaty moderator US-ameriskeje talk show Jimmy Fallon je so w Bayerskej zaběžał. Medije wo tym rozprawjeja, zo bě sej wón koncert spěwarki Adele w Mnichowje wobhladał. Ze swojeho hotela chcyše sej nazajtra blišu wokolinu wotkryć. K jězorej, ke kotremuž poprawom chcyše, pak njedoběži. Nimale bjez miliny na šmóratku běše zhubjeny. Naposledk so pak zaso dom namaka.

Wo wysokosći kapsneho pjenjeza staj so mać a jeje syn w Erfurće tak jara wadźiłoj, zo dyrbješe žona policiju alarměrować. 15lětny bě swoju roznjemdrjenosć wo pječa přeniskim pjenjezu na meblach w bydlenju artikulował, kotrež je wobškodźił a po bydlenju mjetał.

Muslimojo a křesćenjo zhromadnje

póndźela, 12. awgusta 2024 spisane wot:

Ankara/Vatikan (B/SN). Turkowski prezident Recep Tayyip Erdoğan je bamža Franciskusa telefonisce prosył přećiwo hanjenju čłowječeje dostojnosće zakročić. „Nabožne kaž tež moraliske hódnoty so wusměšuja, štož muslimow runje tak kaž křesćanow rani“, starosći so Erdoğan wosebje wo muslimow a křesćanow w Palestinje. Tak prošeše bamža wo to, zhromadnje wo měr z muslimami wojować.

Cyrkej w ilegalnosći

Shanghai (B/SN). W Chinje su křesćenjo nuzowani so registrować, hewak jich chłostaja. „Stat je njepřizjewjene kemše, katechezy a dźěło z młodostnymi zakazał,“ praji Wolfgang Huber, předsyda Chinskeho centruma w St. Augustin. Wěriwi, wosebje měšnicy a biskopja, kotřiž tajnje w cyrkwi skutkuja, su přesćěhani.

Solidarita z jezidami

Woheń při milinarni

póndźela, 12. awgusta 2024 spisane wot:

Kijew/Moskwa (dpa/SN). W atomowej milinarni Saporischschja na juhu Ukrainy je so nawječor w chłódźenskich naprawach paliło. Hišće w nocy pak poradźi so wohnjowym wobornikam woheń dospołnje zhašeć. Zamołwity w regionje Jewgeni Balizki zdźěli, zo bě ukrainske wójsko do wohenja terrain wokoło milinarnje nadpadnyło. Strach pak žadyn njehrozy, wšako su wšitke bloki milinarnje wotšaltowane.

Žadaja sej kónc kontrolow

Podstupim (dpa/SN). We wotewrjenym lisće na komisiju EU kritizuja politikarki a politikarjo Zelenych kontrole na němskich mjezach, kiž bě zwjazkowa nutřkowna ministerka Nancy Faser (SPD) wukazała. W lisće rěka, zo njejedna Němska, kaž sydom dalšich krajow tež, konformnje Schengenskemu kodeksej wo mjezach. List su politikarjo nětko Ursuli von der Leyen přepodali.

Wjace hač 500 njeskutkow

Cil: Čiste rěčki

póndźela, 12. awgusta 2024 spisane wot:
Drježdźany (dpa/SN). Sakska chce kwa­litu w běžacych wodźiznach polěpšić. „W zašłych pjeć lětach smy masiwnje do kwality našich rěkow a rěčkow inwestowali. Ale přewjele wodźiznow je přeco ­hišće w kritiskim stawje. Tole dyrbimy změnić“, praji wobswětowy minister Wolfram Günther (Zeleni) němskej powěsćowej agenturje a připowědźi program „100 žiwych rěčkow za Saksku“. ­Tutón ma jasne cile za konkretne wodźizny pomjenować a modelowe projekty wopřijeć. Při škiće wodźiznow chce Günther w přichodźe wosebje komuny sobu zapřijeć. „To rěka, zo mamy jako swobodny stat hišće wjace inwestować a komuny hišće bóle podpěrować, staw rěkow a rěčkow polěpšić, kotrež su w jich zamołwitosći“, wón na dotalne njedosahace prócowanja pokazujo doda.

Přičiny kónca

póndźela, 12. awgusta 2024 spisane wot:
Washington (dpa/SN). W interviewje je prezident USA Joe Biden wo tym rěčał, čehodla hižo jako kandidat demokratow we wólbach wo zastojnstwo prezidenta njenastupi. Jemu je wjele na tym zaležało demokratiju w Zjednoćenych statach ­zachować a dalšemu wuzwolenju republikanarja Donalda Trumpa zadźěwać, praji Biden w rozmołwje ze sćelakom CBS News. „Dyrbimy, dyrbimy, dyrbimy Trumpej zadźěwać“, 81lětny wuzběho­waše. Biden bě před třomi tydźenjemi wozjewił, zo hižo jako kandidat njena­stupi. Dale je so za swoju tuchwilnu wicekandidatku Kamalu Harris jako naslědnicu wuprajił. Do toho bě wón debatu přećiwo Trumpej w telewiziji jenož suboptimalnje zmištrował. Z tuteje přičiny přiběraše kritika na jeho kandidaturje, tež w swójskej stronje demokratow.

Wjace US-wojakow přikazanych

póndźela, 12. awgusta 2024 spisane wot:

Washington/Tel Aviv/Gaza (dpa/SN). Wójsko USA powjetši hladajo na wočakowany nadběh Irana swoju prezencu na Bliskim wuchodźe. Zakitowanski minister Lloyd Austin je wukazał, zo ma so z atomowym motorom wuhotowany nurjak „USS-Georgia“ do regiona podać. Nimo toho měli lětadłonošak „USS Abraham Lincoln“ a čołmy nurjak přewodźeć a tak jeho transit do regiona pospěšić. Tole zdźěli centrala wójska Pentagon.

Mjenowany lětadłonošak ze swojimi modernymi jetami typa F-35 přidruži so hižo w regionje přebywacej skupinje lětadłonošaka „USS Theodore Roosevelt“. W rozmołwje ze swojim israelskim kolegu w zastojnstwje bě minister Austin hladajo na „eskalěrowace regionalne napjatosće“ hišće raz winowatosć USA wu­zběhował, „kóždy móžny krok nastupić, Israel zakitować“, rěka w zdźělence Pentagona dale. Galant warnowaše w mje­zyčasu hižo režim w Iranje kaž tež libanezisku Hisbollah-milicu před wulkim nadběhom na Israel. Po zamordowanju wažneju funkcionarow Hisbollyh a Hammas běštej Iran a Hisbollah nadpady na Israel připowědźiłoj.

Woheń dale zachadźa

póndźela, 12. awgusta 2024 spisane wot:

Mnohe wjeski dyrbjachu blisko grjekskeje stolicy hižo ewakuěrować

Athen (dpa/SN). Grjekskej wohnjowej woborje njeje so poradźiło wulki woheń, kotryž howri wot wčerawšeho popołdnja blisko Athena, zhašeć. Wobydlerjow ­dwanaće wjeskow wokoło městow Marathon a Penteli napominachu z pomocu SMS swoje domske wopušćić, zdźěli rěčnik wohnjoweje wobory w grjekskim rozhłosu.

„Ručež słónco schadźa, chcemy 29 hašenskich lětadłow a helikopterow za­sadźić“, wón přida. Penteli je něhdźe 15 kilometrow, Marathon něhdźe 30 wot grjekskeje stolicy zdaleny. Grjekske me­dije wo tym rozprawjeja, zo dyrbjachu wuchowanske mocy mnohich ludźi z ćežemi dychanja do chorownjow donjesć. Tež dwě chorowni dyrbjachu ewakuěrować, zdźěli knježerstwo.

Dokelž woheń mócnje kuri, běše Athen hodźiny dołho husće zakurjeny. Něhdźe 100 kilometrow daloko saha kur nětko hižo a je połkupu Peloponnes docpěł, wo tym wobydlerjo rozprawjeja.

„Budyšin je queerny“!

póndźela, 12. awgusta 2024 spisane wot:
Pisane chorhoje, čorne kapy, mjez nimi policija. „Ost-, Ost-, Ostdeutschland!“ so woła po hasach Budyšina. Fokus medijow leži znowa na sprjewinym měsće. Zaso raz su prawicarjo PR za tutu kónčinu cyle na wuchodźe, za prowincu. Strach jako zakładne začuće při demonstraciji za queerne žiwjenje. To, štož měło poprawom ­wjesołe zarjadowanje być, bě zaso raz bój přećiwo brunej nadmocu. Reprezentacija mjeńšinow, wšojedne hač seksualnych abo narodnych, je substancielny podźěl našeje demokratije. Škit tutych mjeńšinow runje tak. Budyšin je dobry přikład za to, zo na škiće hišće klaca. Čehodla dowoli wokrjesny zarjad zarjadowanja nacio­nalsocialistisce zmyslenych skupinow? Wulki wliw AfD we wokrjesnym sejmiku je snano jedna přičina za to. Budyšin ­nima jenož problem z naci­jemi, Budyšin jich ­aktiwnje wita. De­monstracije sobotu su jasne znamjo za to. Situacija bywa dale a strašniša. Strach přiběra. Maximilian Gruber

To a tamne (12.08.24)

póndźela, 12. awgusta 2024 spisane wot:

Awstriski předewzaćel Richard Lugner je njeboh. Rodźeny Wienjan zemrě dźensa, póndźelu w starobje 91 lět. Tole wobkrućichu jeho swójbni. Znaty bě Lugner wosebje za swoje derje inscenowane wustupy na operowym balu we Wienje, na kotrež jeho často hwěžki z Hollywooda přewodźachu. Hakle w juniju bě so Lugner šesty raz woženił, z 42lětnej Simone Reiländer.

W měsće Cairns na sewjeru Awstralskeje je helikopter na třěchu hotela zrazył. ­Pilot při njezbožu swoje žiwjenje přisadźi, zdźěli policija zwjazkoweho stata Queensland. Dźěle hotela „Double Tree by Hilton“ so po zražce zapalichu. Hotel leži při Esplanade, woblubowanej po­brjóžnej promenadźe. Na terrainje je lětanje zakazane. Firma, kotrejž helikopter słušeše, zdźěli, zo njebě lět helikoptera dowoleny.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND