Fachowcy policije steja při znjezboženym busu w měsće Atlacomulco w Mexiku. Tam běštej wčera bus a nakładny ćah do so ­zrazyłoj. Při tym je znajmjeńša dźesać ludźi žiwjenje přisadźiło. Dźesatki so zranichu. Po informacijach policije bě bus při ­železniskim přechodźe zastał. Potom pak jědźeše dale, byrnjež so ćah jara spěšnje bližił. Foto: dpa/Mercado Valdes

Macron dyrbi spěšnje jednać

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:

Paris (dpa/SN). Francoska pyta za nowym ministerskim prezidentom, po tym zo je dotalne knježerstwo wčera zwrě­šćiło. Prezident Emmanuel Macron je dźensa wotwoleneho premierministra Françoisa Bayeroua witał a toho próstwu wo wotstup přiwzał. Hižo přichodne dny ­postaji Macron naslědnika. Dokelž knježi w kraju politiska kriza z hrožacej žołmu stawkow a protestow, steji tež Macron pod wulkim politiskim ćišćom.

Bayerou bě wčera w parlamenće swojeho wjele diskutowaneho lutowanskeho plana dla prašenje dowěry stajił. Opozicija je přećiwo njemu hłosowała a předewzaće tak powaliła. Politiske lěhwa w Francoskej su pačene. Nichtó nima wjetšinu. Koalicije kaž w Němskej njejsu tam z wašnjom.

Ludźo dyrbjaz Gazy ćěkać

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:

Gaza/Tel Aviv (dpa/SN). Israelske wójsko je wobydlerjow Gazy oficialnje namołwjało, zo maja ćeknyć. Wone chce město dospołnje wobsadźić. Ludźo maja so swójskeje wěstoty dla do Al-Mawasi na juhu pasma podać, w arabsce wozjewjenej namołwje rěka. Israelske wójsko chce w Gazy „z wulkim rozmachom“ postupować a Hamas zničić. Hižo wčera bě israelski ministerski prezident Benjamin Netan­jahu wobydlerjow Gazy namołwjał, zo maja město wopušćić. „Smy was warnowali, zmińće so wot tam“, wón rjekny.

Israelske wójsko je wčera w Gazy ně­hdźe 30 wysokodomow zničiło, zo by infrastrukturu Hamas wotstroniło a wojakam puć do města runało. W Gazy bydli něhdźe milion Palestinjanow.

Zelenskyj za lěpši powětrowy škit

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:

Kijew (dpa/SN). Do dźensa so zahajaceho zetkanja kontaktneje skupiny na dobro Ukrainy je ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj klučowe zaměry za rozmołwy postajił. „Zesylnjenje powětroweho škita je najwažniši zaměr tutoho ‚Ramsteinoweho zetkanja‘ a scyła našich kontaktow z Europu a USA“, rjekny Zelenskyj w swojim wječornym widejowym poselstwje. Na konferency wobdźěli so ukrainski zakitowanski minister Denys Šmyhal. Nimo toho wočakuja němskeho zakitowanskeho ministra Borisa Pistoriusa (SPD) a jeho britiskeho kolegu ­Johna Healeyja.

Ruska je kónc awgusta swoje powětrowe nadpady z trutami a raketami na objekty w Ukrainje zesylniła a při tym njedostatki ukrainskeho powětroweho zakitowanja wotkryła. Hakle předwčerawšim, njedźelu, bě raketa typa Iskander do třěchi hłowneho twarjenja ukrainskeho knježerstwa zrazyła a woheń zawinowała. Stolica Kijew pak je wosebje škitana. Němska je jim wulki dźěl rakety wotwobaracych systemow přewostajiła.

Choćebuz a Žitawa poručenej

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:

Nowy „Marco Polo 2026“ chwali sej nowe a mało znate dowolowe kónčiny

Ostfildern (dpa/SN). Choćebuz ze swojim Liškowskim jězorom a Žitawske ho­riny poručuje nowy pućowarski pře­wodnik „Marco Polo Trendguide 2026“ jako dowolowej cilej. Wobě městnosći stej mjez 15 najlěpšimi pućowanskimi po­kiwami w nowym lěće w Němskej, ­Awstriskej a Šwicarskej.

Kniha „Dokal pojědźemy 2026“ předstaja 40 móžnosćow pućowanja po wšěm swěće. Jedyn z kriterijow nowych pokiwow je fakt, zo su městnosće hišće w dalokej měrje nowe a njewotkryte abo zo zmóžnjeja nowy wid na staroznate.

W Choćebuzu chwala sej fachowcy ­turizma nowy kumštnje zapołoženy Liškowski jězor (Ostsee). Tule je so přeborkana a zničena přiroda zaso wočerstwiła. „Powostanki wudobywanja brunicy su pjeć lět z wodu Sprjewje pjelnili. Nětko ma tule najwjetši kumštny jězor Němskeje nastać. Přichodne lěta natwarja nad Liškowskim jězorom maritimny měšćanski kwartěr: přibrjohi, přistawy za čołmy kaž tež kolesowarske a pućowanske šćežki.

Drohi a dołhi proces

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:
55 mjeńšin wot nětka! Wjele wuspěcha! To su poslednje słowa pruwowarja, na spočatku praktiskeho pru­wowanja za jězbnu dowolnosć, kotrež rozsudźi wo swobodźe abo dalšej wotwisnosći pruwowaneho. Přepadnješ-li, ­płaćiš dale, čakaš měsacy na nowy termin a sy dale wotwisny wot staršeju a busow. Jězbna šula płaći mjeztym wjacore tysac eurow – za młodostnych su to hoberske sumy. K tomu přidruži so čas, kotryž dyrbiš ­inwestować. Wšako su jězbne šule přepjelnjene a pruwowarjo faluja. Zo ­matej Zwjazkowa wobora abo policija z personalom wupomhać, mam za nje­zmysł. Tež woni maja přemało ludźi. Měnju, zo dyrbja pruwowarjo cyły čas jězbneje šule sobu do hódnoćenja zapřijeć a nic jenož dźeń pruwowanja. To by wjele mło­dostnym ćišć pomjeńšiło a kwotu přepadnjenych zni­žiło. Mobilita njesmě ­dlěje wot móšnje a wot jeničkeho pruwowanja wotwisna być, ale za kóždeho realizujomna. Celina Knopec

Chrupalla:AfD 2029 knježi

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:

Abendsberg (dpa/SN). Předsyda AfD ­Tino Chrupalla je wot tym přeswědčeny, zo budźe AfD knježerstwowu zamołwitosć w Němskej přewzać. Za to je strona, po jeho měnjenju, na najlěpšim puću. Jeli nic klětu w Saksko-Anhaltskej, potom to najpozdźišo 2029 na zwjazkowej runinje zdokonja, rjekny Chrupalla na politiskim rańšim piwje swojeje strony a delnjobayerskim Abendsbergu před wjacorymi stami přihladowarjow. AfD ma po jeho słowach rozrisanja a wobsahi, kotrež chcedźa ludźo słyšeć. Němska budźe bórze módra, rjekny wón hladajo na barbu AfD. Bayerskeho ministerskeho prezidenta wusměšowaše Chrupalla jako „keklerja“, runje tak kaž zwjazkoweho kanclera Friedricha Merza. Chrupalla a předsydka frakcije AfD w bayerskim krajnym sejmje Katrin Ebner-Steiner žadaštaj sej wot­sunjenja migrantow we wulkej měrje. Wšitcy kriminelni wukrajnicy a wšitcy bjez prawa na trajne přebywanje měli hić.

Ebner skoržeše nimo toho na stat, kotryž ludźi kontroluje a jim swoje měnjenje nanuzuje. Swoboda měnjenja płaći wočiwidnje jenož hišće za tych, kotřiž měnjenje knježerstwa zastupuja, wona rjekny.

Hrajnu dobu z koncertom zahajili

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:
Z tradicionalnym koncertom za sobuskutkowanje je Choćebuske statne dźiwadło minjeny kónc tydźenja nowu hrajnu dobu 2025/26 zahajiło. Koncert wuhotowachu filharmoniski orchester statneho dźiwadła kaž tež operowy chór zhromadnje z lajskimi hudźbnikami a spěwarjemi na naměsće před dźiwadłom. Při pisanym spektaklu móžachu wopytowarjo profesionalnych hrajerjow a hudźbnikow zeznać. Ludźo mějachu nimo toho njewšědnu składnosć, so wšelake kostimy z fundusa domu ­woblec. Na hłownym jewišću wotmě so zjawne zwučowanje baleta. Choćebuske dźiwadło planuje w hrajnej dobje dohromady 17 premjerow. Foto: Michael Helbig

Rozmołwy 35 lět po rewoluciji

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:

Podstupim (dpa/SN). 35 lět po měrniwej rewoluciji a zjednoćenju Němskeje čuja so po měnjenju społnomócnjeneho za předźěłanje diktatury NDR mnozy w bywšej NDR ze swojimi problemami ­njesłyšani. Ludźo, kotřiž su w diktaturje politisku njesprawnosć dožiwili, hišće dźensa jara pod tym ćerpja, „zo jich ból w towaršnosći lědma na wědomje bjeru“, Maria Nooke rjekny.

Społnomócnjena Braniborskeje za předźěłanje sćěhow komunistiskeje diktatury chce so tuž składnostnje 35. róčnicy jubileja jednoty Němskeje z potrjechenymi w Braniborskej rozmołwjeć. Wona nochce nikoho powučić, ale město toho historiske zarjadowanje a wosobinske nazhonjenja ludźi zwjazać, tak Nooke. Dale chce puć k změnje systema wu­slědźić a kak je so tuta na žiwjenje ludźi wuskutkowała.

Prěnju rozmołwu tajkeho razu pla­nuja 20. septembra w cyrkwi swj. Marije w Granseeju. 16. septembra přijědźe skupina slědźerjow do błótowskeho Lubnjowa. Tam chcedźa z ludźimi rěčeć, kotřiž su tehdy w sowjetskim wobsadniskim pasmje politisce přesćěhowali.

To a tamne (09.09.25)

wutora, 09. septembera 2025 spisane wot:

Štyri dny dyrbješe muž w Osnabrücku w skóncowanym lifće wjaceswójbneho domu čakać . Bjez wody, jědźe a telefona bě 70lětny popadnjeny, rěčnik policije zdźěli. Syn je swojeho wučerpaneho nana skónčnje zhromadnje z pomocnikami a policiju wuswobodźił. Muža dowjezechu do chorownje. „Mjeztym je so wón zaso zhrabał“, rěčnik policije zdźěli.

Podarmo je sej 37lětny Polak na toaletu ćaha wućeknył. Na hłownym dwórnišću w Mainzu jeho policisća zajachu. Prawdźepodobnje chcyše so muž kontroli wuwinyć, dokelž njeměješe jězdźenku. Na policajskej straži zastojnicy zwěsćichu, zo předleži přećiwo Polakej wukaz zajeća. Wón bě wospjet zakonje Němskeje ranił. Muž njemóžeše pokutu 5 600 euro zapłaćić a dyrbješe tuž 140 dnjow do jastwa. Nimo toho zapisachu sej zastojnicy wjacore nowe skóržby přećiwo njemu.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND