To a tamne (19.05.25)

póndźela, 19. meje 2025 spisane wot:

Darmotnje zmjerzlinu rozdźělił je nje­znaty muž w lodarni w badensko-württembergskim Pforzheimje. Starši muž bě do wobchoda přišoł, 180 eurow ze zaka wućahnyć a wo to prosył, ludźom za to lód wudać. Wjace hač sto kulkow lodu su na to w běhu třoch hodźin wopytowarjam darili, kotřiž běchu runje we wobchodźe. Mějićelej lodarnje njeznaty přeradźi, zo je runje infarkt wutroby přetrał a zo ma jeho dźowka narodniny.

Dźesać mjeńšin bjez pilota je pasažěrske lětadło Airbus wot Frankfurta do španiskeho Sevilla lećało. Jako bě kapitan wustupić, so kopilot na swojim stólcu sedźo zwjeze. Najebać to lětadło z pomocu ­awtopilota stabilnje dale lećeše. Nahrawanja rekordera połoženje dokumen­tuja. Hakle dźesać mjeńšin pozdźišo so pilotej poradźi, durje cockpita z nuzowym čisłom zaso wotewrěć.

Planuja měrowe rozmołwy

pjatk, 16. meje 2025 spisane wot:

Istanbul (dpa/SN). Poprawom hižo wčera planowane rozmołwy wo skónčenju wójny w Ukrainje su na dźensa přestorčili. W běhu popołdnja chcychu so zastupnicy Ruskeje a Ukrainy zetkać. Prěnje direktne konsultacije wobeju krajow po třoch lětach chcychu zastupnicy Turkowskeje w Istanbulu přewodźeć. Do toho běštaj ruski prezident Wladimir Putin a pozdźišo tež ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj swoje wobdźělenje na zetkanju w Turkowskej wotprajiłoj.

Wožiwja jadrowu energiju

Brüssel (dpa/SN). Belgiski parlament je so z přemóžacej wjetšinu za wožiwjenje atomoweje energije w kraju wuprajił. Prawicarske knježerstwo ministerskeho prezidenta Barta De Wevera chce tež nowe jadrowe milinarnje twarić. Belgiska bě lěta 2003 wobzamknyła, swoje jadrowe milinarnje zawrěć. Hladajo na tuchwilne mjezynarodne energijowe połoženje wójny w Ukrainje dla chcedźa tole pozdźišo zwoprawdźić.

Z policistami so bili

Mjez 37 wobdźělnikami mjezynarodneho wubědźowanja Eurovision Song Contest w šwicarskim Baselu je tež pólska wuměłča ­Justina Steczkowska ze swojej skupinu. Po prěnich wurisanjach hotuja so tam jutře wječor na finale, hdźež wojuja skupiny wo dobyćersku krónu. ESC je najwjetši hudźbny spektakl swěta ze 160 milionami přihladowarjow při telewizorach. Foto: dpa/Nderim Kaceli

Wien (SN). Składnostnje 70. róčnicy suwerenity Awstriskeje su wčera Słowjency, Chorwaća, Romojo, Madźarjo, Češa a Słowacy před zarjadom zwjazkoweho kanclera demonstrowali. Jich zastupjerjo kritizuja, zo stat njeje artikl 7 za škit lu­dowych skupin w statnym zrěčenju dodźeržał, z kotrymž bu Awstriskej wot aliěrowanych wobsadźenskich mocow swoboda spožčena. Hižo na předwječoru róčnicy praješe burgenlandsko-chorwatski jurist Jandre Palatin na podijowej diskusiji w Eisenstadće: „Naše ludowe skupiny su zašłe 40 lět wo połojcu wotebě­rali, rěčna kompetenca je spadowała. ­Situacija je dramatiska.“ W Korutanskej politika na přikład tomu zadźěwa, zo słowjenske dźěći na dwurěčne šule chodźa.

Berlin (dpa/SN). W rjadach opozicije žněje žadanje wonkowneho ministra Johanna Wadephula (CDU) za zwyšenjom wojerskich wudawkow na pjeć procentow hospodarskeho wukona raznu kritiku. Zeleni před tym warnuja, so prezidentej USA Donaldej Trumpej přilišćić a žadaja sej solidne planowanje na zakładźe toho, štož běchu na wjeršku NATO loni w juniju wobzamknyli. Podobnje běštaj so ze stron koaliciskeho partnera SPD hižo předsyda Lars Klingbeil a zakitowanski minister Boris Pistorius wuprajiłoj.

„Skutkuje trochu naiwnje, hdyž sej wonkowny minister Wadephul mysli, zo móže prezidentej Trumpej pjaty lizać, hdyž njeserioznje a zwonka koaliciskeho zrěčenja z wulkimi ličbami wokoło so mjeta“, rjekny zastupowaca předsydka Zelenych Agnieszka Brugger Stuttgartskim nowinarjam. Wadephul bě so wčera žadanju Trumpa přizamknył, pjeć procentow hospodarskeho wukona za brónjenje nałožować.

FDP woli nowe nawodnistwo

pjatk, 16. meje 2025 spisane wot:
Berlin (dpa/SN). Po jasnej poražce na wólbach zwjazkoweho sejma chce so FDP na zjězdźe strony w Berlinje personelnje znowa nastajić. Dotalny předsyda Christian Lindner zastojnstwo po 13 lětach złoži. Dotalny frakciski předsyda Christian Dürr ma so z jeho naslědnikom stać. Za nowu generalnu sekretarku bu předewzaćelka Nicole Büttner namjetowana. FDP bě we wólbach 23. februara jenož hišće 4,3 procenty hłosow dóstała a njeje hižo w zwjazkowym sejmje zastupjena. Tole bě hižo mjez 2013 a 2017 tak było. Tehdy bě Lindner stronu zaso do zwjazkoweho sejma a 2021 do zwjazkoweho knježerstwa dowjedł. Wolfgang ­Kubicki chce so na zjězdźe 600 delegatow zaso za městopředsydu wuzwolić dać.

Mjenje dochodow z dawkow

pjatk, 16. meje 2025 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowe knježerstwo CDU/CSU a SPD dyrbi při zwoprawdźenju swojeho koaliciskeho zrěčenja hač do 2029 z jasnje mjenje dawkowymi dochodami ličić hač běchu hišće loni nazymu powobličili. Fachowcy za dawki wočakuja, zo změje Němska w tymle času 33,3 miliardy eurow mjenje k dispoziciji hač běchu w oktobru trochowali. Nastupajo cyłkowny etat Zwjazka, krajow a komunow su trochowarjo tohorunja pesi­mistiscy. Tule wočakuja 81,2 miliardźe eurow mjenje hač w oktobru wuličene.

Wažny zakład trochowanja dawkow běchu konjunkturne wuhlady zwjazkoweho knježerstwa. Te wšak pokazuja, zo hospodarstwo tuchwilu stagněruje, mjeztym třeće lěto pospochi. Předsyda SPD Lars Klingbeil je sej wěsty, zo móže jenož sylny rozrost hospodarstwa aktualne wuwiće změnić. Tak bychu dochody zaso přiběrali a nowe inwesticije zmóžnili.

Předsydka AfD Alice Weidel ma ličby za signal hospodarskeho rozpada. „Je to sćěh puća zahubneje energijoweje politiki, kotryž nowa koalicija dale kroči.“

Dixieland bliži so wjerškej

pjatk, 16. meje 2025 spisane wot:
Lětuši, mjeztym 53. mjezynarodny Dixieland-festiwal w Drježdźanach dožiwi kónc tydźenja swój wjeršk. Na wšěch 39 skupin a solistow z wjacorych europskich krajow so w sakskej stolicy zetkawa, zo bychu publikum zahorili – na wobrazu popularna skupina Lamarotte z Nižozemskeje. Wjeršk budźe njedźelu připołdnju gala na jewišću pod hołym njebjom. Jej přizamknje so wulka parada. Zdźěla zawrjeneje dróhi podłu Łobja dla powjedźe puć hudźbnych skupin lětsa wokoło Brühlskeje terasy. ­Zamołwići wočakuja zaso dźesaćitysacy wopytowarjow. Drježdźanski festiwal dixieland-hudźby je najwjetši swojeho razu po wšěm swěće. Foto: Jürgen Männel

Lěćo budźe horce

pjatk, 16. meje 2025 spisane wot:
Hamburg (dpa/SN). Po najnowšich modelach wjedrarjow dyrbja so wobydlerjo Europy znowa na horce lěćo nastajić. Haćenje ćopłeho powětra nad sewjernym Atlantikom na to pokazuje, zo bliži so horce lěćo, Maxa Planckowy institut za meteorologiju w Hamburgu zdźěla. Prognoza kryje so tež z wěšćenjom Europskeho centruma za srjedźodobne wuhlady na wjedro. Tež tam z toho wuchadźeja, zo budźe lěćo 2025 zaso chětro horce.

Jasne wuznaće k dwurěčnosći

pjatk, 16. meje 2025 spisane wot:
Zhorjelc (AK/SN). „Wožiwić a pěstować serbsku rěč w Zhorjelskim wokrjesu leži hłownje w rukach młodeje generacije“, podšmórny krajny rada dr. Stephan Meyer (CDU) zašłu wutoru na zeńdźenju fachowcow z wjesnjanostami serbskeho sydlenskeho ruma. Kati Strukowa, zamołwita za serbske naležnosće, bě zetkanje organizowała a je nawjedowaše. „Serbska rěč a kultura stej žiwy dźěl našeje domizny“, krajny rada wujasni. „Je wažny signal, zo so młodźi ludźo ze zahoritosću za swoje korjenje zasadźeja a tradicije dale wjedu. Naš nadawk je, dwurěčnosć wšědny dźeń jako samozrozumliwosć a nic jako wuwzaće wobhladować.“ W srjedźišću zetkanja steješe potajkim cyle jasnje tema dwurěčnosće. To wopřija dwurěčnosć na značkach dróhow a na zjawnych zarjadnišćach kaž tež přełožki formularow, hamtskich łopjenow a dalšich wozjewjenjow. Přiwšěm njeje dwójny etat 2025/2026 hišće wobzamknjeny. Wjesnjanosća rozmyslowachu tež zhromadnje wo móžnych financielnych přiměrjenjach. Wokomiknje wužiwa w Sakskej cyłkownje 42 komunow w serbskim sydlenskim rumje komunalnu pawšalu. Na zetkanju wobdźělichu so tež dr.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND