Sportowe třělenje hłowny zaměr
Delanske wsy su wot njedawna wo towarstwo bohatše. W Konjecach załožichu wojerske towarstwo. Z hłownym iniciatorom Tonijom Ryćerjom je so Marian Wjeńka rozmołwjał.
Kak sće scyła na ideju přišoł, tajke wojerske towarstwo załožić?
T. Ryćer: Pola wowki w Šunowje namakach stary wobraz, na kotrymž wuhladach swojeho pradźěda w kruhu Wojerskeho towarstwa Konjecy a wokolina. Wón bě w towarstwje něšto lět pokładnik. Ja mam to za rjanu tradiciju we wokolinje a myslach sej, čehodla njehodźało so tajke towarstwo znowa załožić. Mamy tójšto towarstwow, wjele ludźi pak tež žanomu towarstwu njepřisłuša. Nam dźe wo to, do wsy trochu wjace zhromadnosće přinjesć.
Znate je, zo je Waš wulki konik motorsport. To wšak z třělcowskim towarstwom ničo činić nima.
T. Ryćer: To trjechi, za motorsport sym wjele po puću. Runje w procesu załoženja noweho towarstwa mějach wjele dźěła. Dokelž pak běch na Łužiskim kole hižo raz towarstwo wutworił a sym jemu tež prěnje lěta předsydował, wěm, kak to funguje.
Towarstwo sće z wosom ludźimi załožili. Sće z tymle wothłosom spokojom?
Pozitiwny pódlanski efekt
Posudźujo kročel prezidenta USA Donalda Trumpa, mjezynarodne atomowe zrěčenje z Iranom wupowědźić, su sej nimale wšitcy přezjedni: To bě bjezdwěla jedyn z najhóršich rozsudow na njedobro měra na swěće. Połoženje na Bliskim wuchodźe so dale přiwótřa. Wšako su tež w Iranje ći zesylnjeni, kotřiž zrěčenje tak a tak wotpokazuja. Wone dotalne mjezynarodne sankcije přećiwo Iranej zběhnje, hdyž so kraj zawjazuje žane atomowe brónje njetwarić. Rozsud Trumpa móhł Iran pohnuć, swój atomowy program zaso aktiwizować. Nětko hrozy strach noweje wójny na Bliskim wuchodźe a nic naposledk po wšěm swěće.
Klasika a musical
Budyšin (SN). „Zelena ta meja“ rěka w znatej ludowej pěsni, wobspěwacej rjanosć nalěća. Runja přirodźe, kotraž so nam nětko w čerstwej drasće pokazuje, prezentuje so tež koncertny rjad orchestra Serbskeho ludoweho ansambla raz w nowym šaće. Pod hesłom „Wobkuzłaca klasika special“ zaklinča njedźelu na žurli ansambla swětoznate melodije z filmow a musicalow runje tak kaž klasiske twórby z pjera Benjamina Brittena, Karla Jenkinsa, Korle Awgusta Kocora a dalšich.
Prěni dźěl wěnuje so klasiskim twórbam a serbskim kompozicijam. W programje jewja so mjez druhim Wolfganga Amadeusa Mozartowa sinfonija A-dur, „Serbske reje“ Jana Pawoła Nagela a uwertira Jurja Pilkoweje „Smjertnicy“.
Štož Mozart za klasiku woznamjenja, je Andrew Lloyd Webber za musicale. Ze swojej hudźbu za „Fantom opery“ sta so wón mjezynarodnje znaty. Dalše wjerški programa su wujimk z musicala „Mamma Mia“ a twórby Johna Williamsa.
„Wobkuzłaca klasika special“ pokazuje znowa wulku wjelorakosć SLA a skići hudźbu za kóždežkuli wucho. Na dnju maćerje je zastupny lisćik zdobom dobropis za škleńčku prosecca.
Hódnotu knihi sej dale wažić
Załožba čitanje a Němske bursowe towarstwo wabi wo młodych čitarjow. Na akciji wobdźěla so mjeztym hižo wjacore lěta tež Budyska Smolerjec kniharnja. Milenka Rječcyna je so z jeje nawodnicu Annett Šołćic rozmołwjała.
Swětowy dźeń knihi je poprawom němskorěčny projekt. Po kotrym puću so Smolerjec kniharnja wobdźěla?
A. Šołćic: Zhonimy wot zarjadowarjow, kotre šule su so rozsudźili k nam do kniharnje přińć abo kotre sej nas do swojeho kubłanišća přeproša. Lětsa na přikład běchu to tři serbske a dwě němskej: Budyski Serbski a Melanchthonowy gymnazij kaž tež Montessoriska šula a zakładnej šuli Worklecy a Chrósćicy. Mamy wjacore tydźenje chwile, sej termin dorěčeć a projekt přewjesć.
Na koho so swětowy dźeń knihi měri?
A. Šołćic: Narěčeni su šulerjo 4. a 5. lětnika šulow cyłeje Němskeje. Projekt přewjeduje so stajnje 23. apryla. Kóždy wobdźělnik dóstawa tón dźeń němskorěčnu knihu z titlom ,Ich schenk dir eine Geschichte‘.
Kotry zmysł tale akcija ma?
Caritas mnohim hódne doma
Hornjołužiski zwjazk Carity wudźeržuje w Budyskej Strowotnej studni zetkawanski centrum. Měrćin Weclich je so wo tym a wo wuměłstwowym busu Hornjeje Łužicy z jednaćelom zwjazka Andreasom Ošiku rozmołwjał.
Štó do zetkawanišća Carity w Strowotnej studni přichadźa?
A. Ošika: Wšědnje mamy tam wšelake temy. Wutoru na přikład přichadźeja maćerje ze swojimi dźěćimi. Poradźować dać móža so tam wukrajnicy a prawidłownje přichadźeja wšelake skupiny k sebjepomocy. Rumnosće hodźa so za přednoški kaž tež za druhe zarjadowanja a swjedźenje wotnajeć.
To rěka, zo njeje to jenož domicil za tak mjenowanych socialnje słabych?
A. Ošika: Na žadyn pad nic. Strowotna studnja je dźěl města a njeje jeno za chudych. Kóždy móže přińć.
Přijimaće rady ideje ludźi, tež serbskich?
A. Ošika: Na kóždy pad. Zetkawanišćo je idejam ludźi wotewrjene. Mamy Serba z Radworja, kiž prawidłownje šach poskića. Wón zamóže młodostnych bydlenskeje štwórće a ćěkancow za to zahorić, wón jich w zhromadnosći wjaza. Tajke něšto prošu wjace!
Wot apryla maće nowy poskitk. Kotry?
„Serbski róžk“ jenož w kućiku?
Hižo před měsacami so w běrowje za zjawnostne dźěło města Drježdźany naprašowach, hač maja w měšćanskej bibliotece tež serbske knihi, němskorěčne přełožki serbskich awtorow, naše CDje a druhe medije. Hač do dźensnišeho wottam wotmołwu dóstał njejsym. Tež na wospjetne naprašowanje jenož rěkaše, zo dźě na kóždu mejlku wotmołwić njemóža. Tuž dale borkam a móžu jenož tukać, zo so ludźo w sakskej stolicy w knihownjach podarmo za našej literaturu prašeja. Hakle njedawno je Łužiska jězorina jako nošerka Wojerowskeje turistiskeje informacije zrěčenje z Ludowym nakładnistwom Domowina jednostronsce wupowědźiła a žane nowe serbske spisy hižo njekupuje. Tak njemóža je tež we Wojerowskej měšćanskej informaciji poskićeć. Argument je, zo zajim njewobsteji a turisća a pućowacy radšo a najbóle darmotne flajery a informaciske łopjena sobu bjeru. Tež w Kamjenskej měšćanskej informaciji to hinak njeje. Tež tam přećelna sobudźěłaćerka na prašenje za serbskimi spisami jenož wotkiwnje.
Tři premjery za nowe medije
Wjace hač 650 zajimcow wužiwa mjeztym internetny poskitk Serbšćinu online wuknyć (SOL). Maria Untchowa je pola Załožby za serbski lud zamołwita za nałožowanje serbšćiny w nowych elektroniskich medijach. Milenka Rječcyna je so z njej rozmołwjała.
Před lětom, jako bě Załožba za serbski lud SOL w Budyšinje předstajiła, bě rěč wo tym, wuknjensku platformu tež delnjoserbsce nadźěłać. Kak daloko z tym je?
M. Untchowa: Jutře připołdnju wotměwa so w klubowni internata Delnjoserbskeho gymnazija prezentacija delnjoserbskeje wersije. Wotpowědnje hornjoserbskemu poskitkej je to schodźenk A1, kotryž měri so na žadanja Zhromadneho europskeho referencneho ramika za rěče (GER).
Kotre dalše wobłuki wuknjenskeho poskitka su spjelnjene?
M. Untchowa: Z delnjoserbskej prezentaciju A1 budźetej wot jutřišeho zdobom přistupnej hornjoserbski schodźenk A2 kaž tež jendźelskorěčna wersija za schodźenk A1.
Z kotreje přičiny njebě móžno zwoprědka wužiwać poskitk tež za smartphony?
Derje za wuwiće sebjewědomja
Dźewjeć króć su šulerjo Slepjanskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“ zańdźeny tydźeń předstajili musical „Felicitas Kunterbunt“. Milenka Rječcyna je so z wučerku Sabinu Jurencec rozmołwjała.
Njeje tomu prěni króć, zo zahraja Waši šulerjo musical. Što su wuskutki tohole projekta?
S. Jurencec: Tele dźěło přisporja zhromadnosć a skruća šulerske cyłki. Z tym wuwiwa so socialna kompetenca. Za šulerjow je to wulke wužadanje. Wšako ma kóždy swój nadawk spjelnić. Je to proces profilowanja jednotliwca a derje za wuwiće sebjewědomja. Šulerjo nawuknu na druheho dźiwać a swójske zajimy wróćo brać.
Něhdźe 250 šulerjow 5. do 9. lětnika a dalšej z dźesatki su byli na projekće wobdźěleni. Kak sće to zmištrowali?
S. Jurencec: Smy ze spočatkom tohole šulskeho lěta započeli dźěłać. Kóždy šuler je dyrbjał rozsudźić, hač chce na jewišću abo za kulisami skutkować. Smy samo přewjedli casting za jewišćowe róle a smy kóždu rólu dwójce wobsadźili.
Su wšitcy móhli to činić, za čož mějachu zajim?
Na kritiku pak spěšnje reaguja
Stajnje zaso widźiš a słyšiš, zo so statne instancy – wšojedne hač wokrjesy, města, tež gmejny – abo politiske zastupnistwa, ze serbskimi motiwami pyša, serbskosć Łužicy jako wosebitosć wustajeja a wobohaćenje wopisuja. Tak rysuja najrjeńše a najpisańše wobrazy. Wšitke tele fakty přitrjechja a wjeselu so tež, zo w mnohich wobłukach Serbow, jich nałožki a žiwjenske wašnja, njezanjechaja, ale skerje hišće na potencial toho pokazuja. Prawje a derje tak!
Za prawe a dobre tohorunja mam, zo je sakske wobchadne ministerstwo loni předpisy za popisanje pućnikow w dwurěčnej kónčinje změniło, tak zo matej serbske a němske pismo na tafli jenak wulkej być. Wokrjes Budyšin to mjeztym wuběrnje zwoprawdźa a nowe pućniki po nowych směrnicach wuhotuje, runje tak tam, hdźež dyrbja dodźeržany pućnik wuměnić. Tak dóstawa naša maćeršćina samsnu hódnotu kaž tu tohorunja domjaca němčina. To mam za woprawdźitu tolerancu, ke kotrejž tež we Łužicy mnozy namołwjeja. Zdobom to dopokazuje, zo je móžno so dojednać, cyle po hesle: Hdźež je wola, je tež puć.
„Šwarna ličba wopytowarjow“
Wustajeńca „Krabat – Muž – mytos – marka“ je zakónčena. Bosćan Nawka je so z direktorku Serbskeho muzeja Christinu Boguszowej rozmołwjał.
Knjeni Boguszowa, wosebita wustajeńca Budyskeho Serbskeho muzeja wo Krabaće je zakónčena. Kajki je Waš facit?
Ch. Boguszowa: Cyłkownje widźane bě wustajeńca wulki wuspěch. Měritce za posudźowanje stej nam při tym ličba wopytowarjow a region přesahowace echo. Nam je so radźiło ludźi přiwabić, kotřiž hewak skerje zrědka do muzejow chodźa. Tež wjacore Domowinske a wjesne skupiny mějachu njewšědny zajim a su sej přehladku wuběrnje přihotowani a organizowani wobhladali. Přez wustajeńcu smy nimo toho styki do Chorwatskeje a Słowjenskeje wutwarili a skrućili.
Kelko wopytowarjow sće konkretnje měli?
Ch. Boguszowa: Njedźela, na kotrejž smy finisažu wuhotowali, je nam wězo do kartow hrała – zo zakónčenje we wobłuku lětušeho Krabatoweho swjedźenja na Hrodźe přewjedźechmy, bě wšak wotpohlad. Smy tón dźeń hišće raz 1 500 wopytowarjow zličili, z čimž je sej dohromady něhdźe 9 000 ludźi wustajeńcu wobhladało. To je za nas šwarna ličba.
