Z ćahom sej Trojzemí – třikrajowy róžk Sakskeje, Liberecskeho kraja a Delnjošleskeje – wotkryć? To snadź w mnohich ludźoch hišće dwěle budźi, wšako tajke něšto tuchwilu móžno njeje. Kajke pak wobstejnosće mjez Liberecom a Zhorjelcom/Zgorzelecom su, to chcychu čěscy hosćićeljo wurjadneje wuprawy we wobłuku centralnoeuropskeho projekta Trans-Borders – přez mjezy – sposrědkować. Projekt chce bjezmjeznu mobilitu a přiwjazanje regiona Trojzemí na transeuropske (železniske) wobchadne puće přisporjeć. Jan Sviták, wicehejtman Liberecskeho kraja, rěčeše tohodla w přeprošenju wo „dotal hišće jónkrótnej kołojězbje“. Wosom razow ma ćěridny wóz z popisanjom w němskej, čěskej a pólskej rěči mjezu přeprěčić.

Mjeńšinu do připołdnja wosebity ćah předewzaća Länderbahn wony dźeń w aprylu Liberecske dwórnišćo do směra na sewjer wopušći. Krótko na to – při kilometrje 163,2 – kolije wotbočeja, přeprěči ćah wiadukt nad Łužiskej Nysu a wije so nětko z tempom 70 km/h nimo skałow po lisćowcowych lěsach na najwyši dypk čary pola Oldřichova v Hájích a dale k čěsko-pólskeje hranicy.

Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje wsy před 600 lětami. Rodźeny­ Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawoski wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich­ Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:

Stawizniski přehlad hač do 1945

1795/99: nastachu poslednje štyri chěžkarsko-roboćanske statoki:

a) při pólnym puću do a wokoło „Haja“ a dale do Worklec

1. Lejder – Janca – Čornakec-Krawcowa (statok na róžku 1960 wottorhany)

2. Wróbl – Kokla – Matka – Pazora

3. Žur(k) – Šěn – Wjenka

b) w kuće zeza Křižanec-Kuškecow

4. Rychtar–Bizolt–Wałda–Hejduška–Kral

1807: załoži Anton Bjeńš swój, pozdźišo Šejdźic (Budarjec) – Čornakec statok při puću do Róžanta/Pěskec (dźensa Kamjenska 2)

1824: natwari kowar Lešaw při „Haju“ swój nowy statok (do toho steješe kowarnja srjedź wsy, w susodstwje korčmy)

1835: zawjedźechu nowe čisłowanje domow, započejo pola Bjeńšec-Budarjecow (Kamjenska 2); nětko dósta tež pastyrnja swoje domowe čisło 8, knježi dwór dósta čisło 23

1842: natwari Bindrich (Šołta-Janca) swój statok na dźensniše městno, do toho steješe deleka při nawsy

Krosnował je zawěsće hižo kóždy z nas, wšako je jako dźěćo rady po něčim horje lězł. Hdyž sy dorosćeny, tale kajkosć skerje woteběra. W zašłych lětach je so profesionelne krosnowanje we wšelakich starobnych skupinach wuwiło. Wotpowědne sćěny su mjeztym w mnohich sportowych halach instalowane, tak tež w hali Budyskeho­ Schilleroweho gymnazija, kotruž wužiwa wjacespartowe sportowe towarstwo­ (MSV) sprjewineho města.

Sport je strowy a wokřewja ćěło kaž dušu. Ludźo horja so tuž za najwšelakoriše sportowe družiny. Krosnowanje jako jedna tajka je so minjene lěta mjez lubowarjemi sporta razantnje wuwiła a etablěrowała. Na klětušich Olympiskich lětnich hrach w Japanskej budźe krosnowanje samo jedne z wurisanjow.

Hižo wot lěta 1992 słuša hórski sport k poskitkam na Budyskim Schillerowym gymnaziju. Wot lěta 2004 je do MSV sprjewineho města integrowany. Hač do 160 sobustawow towarstwa, mjez nimi něhdźe sto dźěći a młodostnych w starobje wot šěsć lět, tam trenuje. Krosnowanske sćěny wužiwaja šulerjo 6. lětnika gymnazija tež we wobłuku cyłodnjowskeho poskitka.