Chigozie Obioma „Orchester mjeńšinow“
Roman nigeriskeho awtora z mjenom Chigozie Obioma „Orchester mjeńšin“ powěda wo lubosći w mnohorěčnej a socialnje rozdźělnej nigeriskej towaršnosći. Z perspektiwy chia (to rěka jandźela pěstona abo wosobinskeho ducha) powěda hłowny protagonist, kiž rěka Chinonso. Chi móže na jednej stronje mysle protagonista zwobraznić, na tamnej pak ma tež nadpersonalny wid, dokelž móže so wot myslenja kaž tež wot ćěła Chinonsa dźělić a samo ze chijemi druhich wosobow rěčeć.
Ze swojej knihu wjedźe Obioma čitarjow a čitarki do mytologije afriskeho ludu Igbo. Tež hdyž přisłuša wjetšina ludźi křesćanstwu, je tradicionalna nabožina jara wažna. Roman wopisuje konflikty mjez přitomnosću a tradiciju – při tym wězo njejedna so jenož wo konflikt mjez modernu a tradiciju, kotryž tež w serbskej kulturje wulku rólu hraje, ale tež wo to, zo je konflikt přez kolonizaciju Afriki nastał. To rěka, zo stej nabožina, w tym padźe křesćanstwo, a rěč, jendźelšćina, přeco tež z bolostnymi nazhonjenjemi kolonizacije zwjazanej.
Zapřijima přeća publikuma do hrajneho plana
Rozmołwa ze zastupjerku intendanta za serbske dźiwadło w NSLDź Madleńku Šołćic
Serbja lubuja swoje dźiwadło a wjesela so přeco zaso na nowe serbskorěčne inscenacije Budyskeho Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła. Wo dźěle serbskeho dźiwadłoweho ansambla je so Alfons Wićaz z Madlenku Šołćic, zastupjerku intendanta za serbske dźiwadło a dramaturgowku w NSLDź, rozmołwjał.
Jako sće w lěće 2011 zastojnstwo nastupiła, kotry zaměr sće sej stajiła, zo by Was nadawk wupjelnił a spokojił?
Hdyž so słowo z wuměłstwom stanje
Nowa kniha basnjow Róže Domašcyneje wušła
Najnowša kniha Róže Domašcyneje „W času zeza časa“, wušła w Ludowym nakładnistwje Domowina, prezentuje so jako edicija z čorno-žołtej titulnej ilustraciju, krjeslenku Karla-Georga Hirscha (*1938) bjez titla.
„Natyrlich Dyrlich“
Awtobiografija w dokumentach za čas po towaršnostnym přewróće
Znowa pod titlom „Doma we wućekach“, ale z rjadowym čisłom 2 předstaja Benedikt Dyrlich serbskemu čitarjej nětko swoje „zrałe lěta“, kotrež padnu do noweje epochi demokratije: do lět 1990–2018. Swoju wohnjowu křćeńcu dožiwja basnik a politikar w přewrótowej nazymje na zetkanjach Serbskeje narodneje zhromadźizny w Budyšinje. Po swojich 40. narodninach, w aprylu 1990, zastupi wón do SPD a stanje so z jeje kandidatom na krajnej lisćinje Sakskeje. A w oktobru, krótko po němskim zasozjednoćenju, wola jeho Budyšenjo do noweho sakskeho sejma.
Serbske hody
Wězo tež my Serbja wosrjedź Němcow hody tak swjećimy kaž Němcy. Bohužel pak je dale a bóle komerc wobknježi – kóžde lěto powěsće wozjewjeja, hač a kak je so předań za překupstwo wudaniła. Ale to, štož „němske hody“ poprawom woznamjenjeja, je hódne, zo je sobu swjećimy. Rjany njeje jenož hodowny štom, z Němskeje po cyłym swěće rozšěrjeny, ale tež mnohe hodowne nałožki, kotrež zwjetša w Němskej hajimy. Druhe narody, na přikład Italčenjo, hody hinak swjeća, wótře a na dróze. Na Pětrowym naměsće w Romje hodowny štom hakle wot lěta 1982 steji; prjedy bě katolikam skerje Boži narodk znamjo hód.
Ale mamy tež serbske hody! Naš basnik Józef Nowak je znajmjeńša dwě basni na nje zbasnił; jedna rěka „Hody“, tamna „Serbske hody“. Wobě namakamy w hódnej knize „Pěseń, družka swěrna“, runje před 25 lětami wušłej. Njeby snadź nowy nakład k jubilejej načasu był?
Podawa mały leksikon žonow a muži wuměłstwa
Mysle k Jürgena Maćijowej knize „Wuměłcy Hornjeje Łužicy 2“
Portrety wuměłsce tworjacych – hač spisowaćelow, molerjow abo hudźbnikow – zhotowić, to je w fotografiji wěsće wulke brěmjo. Wšako maja wuměłsce skutkowacy wosebitu awru. Jürgen Maćij bě so před lětdźesatkom hižo na to zwažił, z pomocu Połčničanskeho Ernsta Rietscheloweho kulturneho koła projekt „Wuměłcy Hornjeje Łužicy“ z wustajeńcu a publikaciju sobu zeskutkownić. Lětsa je kniha „Wuměłcy Hornjeje Łužicy 2“ wušła.
Přičina za 2. zwjazk wuměłskich portretow a biografijow je prosta, kaž Maćij sam piše: „Minjene dźesać lět zeznach dalšich ludźi a wopytach jich. Tak móžu w předležacym zwjazku 70 wuměłcow z Hornjeje Łužicy resp. z poćahom k Hornjej Łužicy předstajić.“
Wutrobny dźak za wjelelětne spušćomne dźěło
Z decemberskim čisłom přiłohi Serbskich Nowin „Kultura a wuměłstwo“ so jeje wjelelětny redaktor Alfons Wićaz zdobom rozžohnuje. Mjeztym 74lětny žurnalist bě mnohe lěta zamołwity za planowanje a zestajenje přiłohi. Za třistronsku měsačnu přiłohu spisa wón njeličomne swójske přinoški, redigowaše připisy swobodnych awtorow a spřihotowa je za wozjewjenje. Je z awtorami hromadźe dźěłał a jich k pisanju pohonjał.
Z bywšim šefredaktorom Noweje doby Sieghardom Kozelom bě Chróšćan 23. junija 1979 z prěnim wudaćom „Wuměłstwo a literatura“ přiłohu załožił a ju hač do lěta 1991 zamołwjał. Po nawróće do redakcije SN lěta 2000 bě Alfons Wićaz jeje redigowanje 2009 znowa přewzał. Wot julija 2010, po tym zo bě na wuměnk šoł, wukonješe redaktorstwo přiłohi dale jako swobodny žurnalist, a to hač do dźensnišeho. W tym času je za přiłohu wjac hač sto wjetšich portretow wo wuměłcach a kulturnikach z Łužicy a ze słowjanskeho wukraja spisał.
W mjenje redakcije Serbskich Nowin wuprajam Alfonsej Wićazej wulki respekt před zdokonjanym a wutrobny dźak za wjelelětne swěrne, swědomite a spušćomne dźěło.
Přewostajitaj ceptar druhim
J. Wowčer: Wón je hłownje za to zamołwity, program na nohi stajić. To rěka: so studentow, chór a rejowanske skupiny naprašować, jich motiwować, zo so wo program staraja, sceniske a techniske proby organizować, dźiwadźelniske a wobsahowe pokiwy dać, koncept nastajić a wězo kóždy čas za prašenja a pomoc k dispoziciji być.
J. Wowčer: Wězo so přeco nad chwalbu wjeseliš a sy spokojom, hdyž bě wothłós dobry. Pozitiwne dźěło ze Załožbu za serbski lud a technikarjemi bě stajnje motiwacija dale činić. Napinace wězo tež bě, wšako sy terminy dodźeržeć měł a studentam stajnje zaso na čuwy hić dyrbjał,
zo teksty dypkownje wotedadźa. A te kontrolować a wobsahi skečow přehladać je čas rubjace. Ale smój to rady činiłoj, tuž pozitiwne wokomiki přewahuja.
J. Wowčer: Powšitkownje sym z niwowom spokojom. Kabarety wšak móhli hišće bóle šćipate być, kaž běchu to do mojich lět jako režiser. Mam zaćišć, zo tučasnje skerje na wuměłstwo w kabaretach wjetšu wažnosć kładu a tak falujetej posledni zapal a riziko, sej tež raz wobsaha dla na měcu dóstać.
Dny intensiwneho dialoga wotměli
Hdys a hdys, hdyž z přećelemi frizisce rěču, mje něchtó napomina, zo so to njesłuša a zo mam němsce rěčeć. Čuju so tohodla tež z tamnymi mjeńšinami zwjazana, kotrež nimaja jenož němčinu jako maćeršćinu. Jako Sewjernej Frizowce je mi maćeršćina mjenujcy jara wažna, wšako wučinja wulki dźěl našeje kultury. Widźu pak dwaj centralnej problemaj: Frizišćina měła so sylnišo do kubłanskeho plana zapřijeć, a prezenca w medijach je přemała. Tak mamy w radiju kóždy tydźeń jeničce tři mjeńšiny wusyłanskeho časa. Chcu wuzběhnyć, zo smy žiwy lud a njeměli jeno přez drastu a čaj charakterizowani być.
Malin
Knelangen
W Kanadźe sej són spjelniła
Wobdźiwach
tež swójbu łosow
z młodźatami.
Hóstna swójba w KanadźeSotry su mje
w dalokim kraju wopytali.
W ulki són, so raz do
Kanady podać a tam jako aupair dźěłać, započa we mni w lěće 2017 zrawić. Widźała běch krasny wobraz jězora Moraine Lake w kanadiskich Rocky Mountains. Hnydom so do njeho a do kraja zalubowach. Tak sej kruće předewzach na lěto do Kanady hić. Z pomocu organizacije „Active Abroad“ so na dyrdomdej přihotowach.
10. awgusta 2018 skónčnje tak daloko bě. Přiwšěm bě mi ćežko, so ze swojimi lubymi rozžohnować. Wot Berlina lećach do Islanda a wottam dale do Montreala. Hižo w lětadle dožiwich wotewrjenosć a přećelnosć Kanadźanow. Swójba, kotraž pódla mje sedźeše, da so hnydom ze mnu do rozmołwy a pomhaše mi imigraciski formular wupjelnić.
Jako w dalokim kraju přizemich, mje hóstna swójba hižo wočakowaše. Cyły kónc tydźenja běchmy wšitcy w jetlagu, dokelž běchu so tež woni runje hakle z Nižozemskeje nawróćili. Prěnje dny běchmy při morju a na znatej horje Mont Royal w Montrealu, zwotkelž sym město prěni raz wothorjeka widźała.
