Z wudaća: štwórtk, 18 apryla 2019

Zo rozprawjeja čěske medije tež wo po­dawkach we Łužicy, njeje ničo wulce njewšěd­ne. Zo pak wabi čěska nowina z cyłej stronu za serbski nałožk, je skerje njezwučene. Najstarši čěski dźenik Lidové Noviny, kotryž bu lěta 1893 załoženy a wuchadźa w nakładźe nimale 75 000 eksemplarow, wěnowaše so tak minjeny kónc tydźenja křižerstwu we Łužicy.

Bedřich Hloušek rozkładuje, što so za jutrownym nałožkom chowa. Tak wu­jasnja zwisk mjez starodawnej tradiciju a našej maćeršćinu, za čož podawa so tež do stawiznow. Wobrazaj křižerjow z no­wšeho časa a historiske foto artikl sku­lojćeja. Zo bychu čitarjo wědźeli, hdźe měli sej w Němskej dojěć, je na karće hrubje woznamjenjene, hdźe Hornja ­Łužica leži. Za wšitke dźewjeć křižerskich procesionow podawa Hloušek časy a městnosće wot- a dojěchanja.

Kamjenska halowa kupjel je ćichi pjatk a sobotu wot 9 do 18 hodź. wotewrjena. Jutrowničku je płuwanišćo zawrjene, jutry póndźelu pak zaso wot 9 do 18 hodź. přistupne.

Budyska Röhrscheidtowa kupjel je wot jutřišeho hač do jutrowneje pón­dźele wšědnje wot 10 do 18 hodź wote­wrjena.

Krušwičanski dožiwjenski swět wabi jutry­ ze swojimi „dobropisami derje­měća“, kotrež zajac rady daruje. Jutrowničku je kupjel wot 14 do 22 wotewrjena, tamne dny – wot 19. do 28. apryla – stajnje wot 10 do 22 hodź.

Kupjel Mariba w Nowym Měsće je ći­chu­ sobotu wot 10 do 22 hodź. wote­wrjena, jutry póndźelu wot 10 do 21 hodź. Wot wutory do štwórtka je tam kupanje wot 10 do 21 hodź., pjatk wot 10 do 22 hodź. a njedźelu wot 10 do 21 hodź. móžne.

Terma Toskana w Bad Schandauwje je jutře wot 10 do 14 hodź., sobotu wot 10 do 23 hodź. kaž tež jutrowničku a póndźelu wot 10 do 22 hodź. wote­wrjena.

Korzymska terma je wot póndźele do štwórtka wot 10 do 22 hodź., pjatk a sobotu wot 10 do 12 hodź. a njedźelu wot 10 do 21 hodź. přistupna.

Ćichi pjatk přeproša rybar Maik Rogel wot 10 hodź. na wuchodźowanje po hatach wokoło Cympla (Zimpel) blisko Hamora. Zetkanje je při awtowym wiko­wanišću Klippe. Pućowacy zhonja, zwotkel karpy su a kak je plahuja.

„Jutry na Lědach“ rěka zarjadowanje, na kotrež wot ćicheho pjatka do jutrownički wšědnje wot 11 do 17 hodź. na Lědy pře­prošeja. W muzeju pod hołym njebjom čaka na hosći wosebite jutrowne dožiwjenje.

4. jutrowne wiki wotměja sobotu wot 11 do 18 hodź. na Kamjenskej w Biskopicach. Připowědźił je so nimo zajaca tež klawn.

„Das übermütige Entchen“ rěka inscenacija, na kotruž su swójby zajutřišim w 15 hodź. do Slepjanskeho Serbskeho kulturneho centruma přeprošene.

Na měšćansku rozmołwu je sej lokalna nowina Hoyerswerdaer Tageblatt za jutře w 11 hodź. nawodu Wojerowskeho zwěrjenca Eugèna Bruinsa do Łužiskeho centera přeprosyła.

Šunowska Fabrikska hospoda přeprosy młodźinu jutrowničku na reje, kotrež wobrubitaj DC Romano a DC SCALA. Hač do 21 hodź. je zastup darmotny.

Swójbny swjedźeń wotměje so jutry póndźelu wot 11 do 17 hodź. we Wochožanskim parku błudźenkow.

Budyski Serbski muzej: W nowowuhotowanej wustajeńcy muzeja „Jutry w Serbach“ čaka na wopytowarjow nazorna prezentacija nałožkow něhdy a dźensa. Muzej je wot póndźele do njedźele wšědnje wot 10 do 18 hodź. přistupny.

Mortkowski hród: 21. a 22. apryla so na Jakubecec hrodźe w Mortkowje lětuša sezo­na zahaji. W 12.30, 14 a 15 hodź. budu tam wodźenja. Na dźěći čaka jutrowne jěchanje, tež trompetarja su skazali.

Złokomorowski hród: Ćichi pjatk su zajim­cy wot 11 do 17 hodź. na debjenje jutrownych jejkow přeprošeni. Sobotu wočakuja dźěći jutrowne hry a paslenje. W 16 hodź. je klankodźiwadło.

Budyske wopomnišćo: Wot ćicheho pjatka do jutrowneje póndźele je wopomnišćo wot 10 do 18 hodź. wotewrjene. W 11 a 14 hodź. je wšědnje něhdźe dwuhodźinske wodźenje.

Kamjenski Muzej zapadneje Łužicy. Wuhotowane z pokładnej kartu su dźěći wot wutory do njedźele w času wot 10 do 18 hodź. w elementariju na ekspedi­ciju swěta žrawcow přeprošene.

Wojerowski Zusowy muzej je jutrowne swjate dny wšědnje wot 10 do 17 hodź. wotewrjeny. Jutry póndźelu budźe w 10.30 hodź. wosebite wodźenje.

Swjedźenje a nałožki w Serbach su we wulkej měrje tež wot wonkow­neho razu postajene, wot narod­neje drasty a typiskich elemen­tow serbskeje kultury.

Wažne dźěle, zwjetša wšak dospołnu narodnu drastu maja mnohe swójby mjeztym same w swojim wobstatku. Swěru so wo nju staraja, sej ju hladaja a waža. Wosebje w tych regionach, hdźež je serbska narodna drasta hišće­ žiwa a so často wužiwa, je z wašnjom, zo ju doma składuja a krok po kroku wudospołnjeja.

Mnozy pak, kotřiž drastu wobstajnje njewužiwaja, su na pomoc pokazani, a taj­ku skići hižo w kompetentnej a fachowej měrje mjeztym nimale 30 lět Róžeń­čan­ski fundus serbskeje narodneje drasty. Wot wšeho spočatka je tam Mo­nika Cyžowa z Noweje Jaseńcy hłowna zamołwita. Wona je z fundusom kaž tež z tymi, kotřiž su tam pomoc a podpěru pytali a namakali, tójšto dožiwiła. Dožiwjenja a zdźěla dosć spodźiwne a markantne nazhonjenja su dopomhali, fundus k tomu wuwić, štož wón dźensa je: připóznata městnosć narodneje drasty z wěcownym poradźowanjom a pokiwami.

Anett Pötschke poradźuje wužiwarjow swojich posłužbow doma w dobrej stwě – wosebity serwis mnohich wolóža

W Rakečanskim strowotniskim centrumje je sej Šešowčanka wobchod z małej dźěłarnju zarjadowała. Tak móža ludźo tež k njej přińć a swoje nawoči reparować dać. Stajnje pjatk, na dnju wikow, je wobchod wote­wrjeny.

Kołowokoło Rakec je optikarka Anett Pötschke ze Šešowa ze swojim awtom po puću. Wona poda­wa so k wužiwarjam swojich posłužbow domoj, poradźuje jich, zwěsća z nastrojemi sylnosć widźenja a přiměrja wotpowědne nawoči. Tym, kotřiž mobilni njejsu, je poskitk­ 40lětneje wjac hač spomóžny a jich jara wolóža.

Dołhi puć do wuspěšneje samostatnosće

Mjeztym wosmy raz přewjedu jutry rano­ we Wuježku pola Bukec zaso­ starodawny serbski nałožk jutrowne­ho spěwanja na tamnišim Pawlikec statoku.

Jutrowničku rano w šesćich zaklinča zwony na Bukečanskej cyrkwinej wěži. Druhdy je samo hač do Wuježka (Wuischke) słyšiš. W tym času su mjenujcy jutrowni spěwarjo w Bukečanskim wjesnym dźělu hižo dawno na nohomaj. Lěta 2012 su we Wuježku starodawny nałožk zaso wožiwili. Ze schadźenjom słónca swjeća tam zrowastanjenje Jezusa Chrystusa. Kaž je Wuježčan Mato Krygaŕ wuslědźił, běchu jutrowne spěwanje na dwěmaj wsomaj Bukečanskeje wosady hišće do 30tych lět minjeneho lětstotka pěstowali, w Žornosykach (Sornßig) a Čornjowje (Zschorna). Hižo rano w štyrjoch zanošowachu ludźo prěnje jutrowne kěrluše, po tym su skót picowali a do Bukec kemši šli. Po smjerći iniciatora Jana Awgusta Kerka je nałožk w Čornjowje zašoł.

Tradicija jutrowneho spěwanja w Slepjanskej wosadźe přez młodu generaciju dale žiwa

Rano w pjećich, krótko do switanja, hromadźa so wone w Slepjanskej cyrkwi. Žony a holcy w połžarowanskej drasće ewangelskich Serbow wokoło Slepoho wozjewjeja symbolisce při spěwarskich ławkach wjesołe poselstwo wo zrowastanjenju Jezusa Chry­stusa. Spěwaja stajnje zaso kěrluše, jutrowne pěsnje wo zrowastanjenju w slepjanšćinje kaž „Na prěnim dnju po so­boće“. „Narodna drasta dyrbi trjechić. K tomu słušeja zelena suknja, běły šórcuch, tołsta čorna kapa, zelena hawba, běły čěpc, lapa – čorne wołmjane rubiško – a čorny štryntušk jako znamjo žarowanja w póstnym času. Je to přez lětstotki daledawana typiska połžarowanska drasta pola nas w Slepjanskej wosadźe“, wuswětla­ Elvira Rathnerowa, čłonka tamnišeho towarstwa Kólesko. Wot lěta 2014 towarstwo tradiciju jutrowneho spěwanja pěstuje.

Hdyž křižerjo njedźelu zrowastanjenje Chrystusa wozjewjeja, budu mjez nimi znowa najwšelakoriši jubilarojo. Jedyn z nich je Adalbert Bulank ze Smjerdźaceje.

Mjez něhdźe 300 křižerjemi Ralbičanskeho procesiona wuhladamy jutrońčku tójšto ze zelenym kaž tež ze slěbornym wěnčkom jako znamjenjom, zo so prěni raz na puć do Kulowa podadźa abo 25. raz sobu jěchaja. Wjele žadniši je złoty jubilej, a tajki změjetaj w Delanach hnydom dwaj křižerjej. Róžeńčan dr. Franc Eiselt chce 50. raz radostnu powěsć wo zmortwychstanjenju Jězusa wozjewjeć, a runja jemu ze złotym wěnčkom na sukni wujěcha ze swojeho statoka w Smjerdźacej Adalbert Bulank.

Ilustracije: Christin LukašowaŠołćicy mějachu dźesać ko­košow. Kóždy dźeń njeseše kóžda kokoška rjane wulke jejo. Šołćic mać a Jank so wosebje nad tym wjeseleštaj. Jednoho dnja, hdyž mać zaso raz z Jankom jeja z hněz­dow zezběra, praji wona k njemu: „Sy hižo raz zličił, kelko jejow mamy za jedyn tydźeń, hdyž kóžda kokoška kóždy dźeń jedne jejko znjese?“ „Sydom­dźe­sat!“, Jank bjez dołheho přemyslenja wot­mołwi. „Hdyž bychmoj kokošam dwójce telko zor­njatkow dałoj kaž dotal, bychu kokoše snadź hišće raz telko jejow njesli.“ „Potajkim sto a štyrceći!“, zawoła Jank wjesele. „To je wjele!“ „Cyle prawje! A hdyž je na wikach w Budyšinje předawamoj, dóstanjemoj wjele wjac pjenjez hač dotal!“ Přichodny dźeń sypaše Šołćic mać kokošam dwójce telko zornjatkow kaž hewak. Kokoše dypachu w swojim połnym nopašku, doniž njebě poslednje zornjatko zežrane. Tak to mać nětko kóždy dźeń činješe. Kokoše buchu dźeń a tołše a počachu bórze tak lěnje być, zo lědma hišće běhachu. Skónčnje běchu samo přezhniłe jeja znjesć.