Luxemburg (dpa/SN). W zwadźe wo Turówsku brunicowu jamu na mjezy k Čěskej a Sakskej je Europske sudnistwo Pólsku k pjenježnej pokuće zasudźiło. Na­jebać nachwilny wukaz Europskeho sudnistwa w meji njeje Pólska wudobywanje brunicy přetorhnyła, zdźěli wiceprezidentka sudnistwa Rosario Silva de Lapuerta. Tohodla dyrbi Pólska wotnětka za kóždy dźeń, na kotrymž wona wukaz sudnistwa njespjelni, 500 000 eurow pokuty płaćić.

Z rozsudom wotpowěduje sudnistwo próstwje Čěskeje, kotraž je přećiwo brunicowej jamje skoržiła. Wona wumjetuje Waršawje, zo je licencu za dźěło w jamje bjez trěbneho pruwowanja wobswětoweje znjesliwosće podlěšiła. Nimo toho so wuhlowa jama negatiwnje na dnownu wodu wuskutkuje a wobydlerjow z haru a prochom poćežuje.

Pólske knježerstwo je zdźěliło, zo nima wotpohlad, wudobywanje brunicy w Turowje skónčić. Kaž ministerski prezident Mateusz Morawiecki rjekny, je jama wažna za energetiske zastaranje kraja.

Dopominam so, kak sym we wobłuku slědźenja w Miłorazu 1995 prěni raz wodźenje po Wochožanskej jamje resp. hižo rekultiwowanym terenje dožiwiła. Tehdy nam tam hajnik zahoriće powědaše, kak město bywšeho holanskeho chójnoweho lěsa nětko na dobrej nowej pódźe strowy měšany lěs sadźeja. Bě pytnyć, kak so wón wjeseleše, zo móže tu cyły swět znowa wunamakać a takrjec tróšku boha hrać. Nětko je mi sobudźěłaćerka projekta „LIL-studije swětowe namrěwstwo Łužica“ dohlad do aktualneho stawa na terenje jamy Wjelcej-juh podała. Nastał njeje tam jenož nowy hórski kraj Šćeńčanske Alpy po přikładźe bywšeje Gižkojskeje kónčneje moreny, ale tež najwjetše kumštne žórlišćo po cyłym swěće, slědźenišćo Kokošowa grobla. Spytowanje, jónu boha hrać, je na polu rekultiwacije wulke – na tamnym boku njeje žana alternatiwa, nochceš-li jamu wostajić, kajkaž je. Nowy kraj po starym přikładźe znowa natwarić njeje snano scyła tak špatne. Cordula Ratajczakowa

Dokelž stej pječa mužej na zadk klesnyłoj, stejitej dwě młodej žonje w jendźelskim měsće Portsmouth splažneho wobćežowanja a wobdźělenja na tumulće dla před sudnistwom. Wobskorženej w starobje 19 a 20 lět dyrbještej wčera prěni raz na sudnistwo. Wobě žonje wumjetowanja wotpokazujetej. Placnjenje na zadk bě nastork wjetšeho rozestajenja, po tym zo bě dalša žona młodej žonje narěčała, wumjetujo jimaj nalěhawosć. Hłowny proces budźe klětu 7. měrca.

Dwě staršej hač 107lětnej japanskej sotře stej po Guinnessowej knize rekordow ­najstaršej žiwej dwójnikaj swěta. Umeno Sumiyama a Koume Kodama běštej 1. septembra 107 lět a 300 dnjow starej a stej tak nowy rekord nastajiłoj. Dotalny tajki rekord měještej před 20 lětami ze­mrětej sotře: Wonej běštej zhromadnu starobu 107 lět a 175 dnjow docpěłoj.

Vatikan (B/SN). Wěšćenjam, zo rjadniske žiwjenje bórze zańdźe, je bamž Franciskus 11. septembra na zhromadźiznje generalneho kapitla karmelitow bjez črijow raznje znapřećiwił: „Žiwjenje w modlitwje škita před psychologizmami, spiritualizmami a wopačnej modernizaciju.“ 95 wot něhdźe 4 000 karmelitow schadźowaše so hač do 14. septembra w Romje, hdźež wuzwolichu mjez druhim noweho 55lětneho nawodu Miguela Margueza Callu za generalneho wyška.

Kónčna rozprawa předleži