W fokusu:ILO 169

Po serbskej debaće wo temje „Što smy: indigeni, awtochtoni abo něšto druhe?“ w měrcu 2024 smy jako Serbski sejm zastupjerjow Serbskeho instituta prosyli, argumenty a prašenja, kiž buchu na podiju jenož skrótka narěznjene, w dalšim dialogu rozrisać. Tole su bohužel wotpokazali a so město toho za monolog w formje interviewa rozsudźili. Tute postupowanje mam za jednostronske, wšako diskursej njetyje. Nadźijam so, zo rozmołwu prawje bórze pokročujemy. Snano nańdu Serbske Nowiny k tomu hodźacy so format?

Dyrbimy sej wuwědomić, zo změja wuslědki tuteje diskusije krute, haj historiske politiske wuskutki.

Nuzowy staw wuwołał

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:

New Orleans (dpa/SN). Na zažnym nowolětnym ranju je muž z pick-up-trukom wotpohladnje do swjećacych pasantow w francoskej štwórći južneje US-metropole New Orleans zrazył. Znajmjeńša 15 ludźi zemrě, 35 so zrani. Guwerner Jeff Landry je na to nuzowy staw za město wuwołał. Tutón krok zmóžnja spěšnu pomoc kaž tež wěstotne naprawy za přichodne wulkozarja­dowanja.

Amokowa jězba z bagrom

Grünsfeld (dpa/SN). Muž je silwester popołdnju bager w měsće Grünsfeld w Badensko-Württembergskej pokradnył a w slědowacej jězbje z nim wjacore twarjenja a jězdźidła wobškodźił. Zahubna jězba skónči so hakle po přesćěhańcy z policiju, w kotrejž zastojnicy brónje wužiwachu. Při tym 38lětneho Němca chutnje zranichu tak zo na kóncu najebać reanimaciju zemrě. Motiwy za njeskutk tuchwilu jasne njejsu, policija hišće přepytuje.

Wjacorych ludźi zatřělił

Z wohnjostrojom na třěše opery při Dźiwadłowym naměsće njejsu Kamjeničenjo w silwesterskej nocy nic jenož nowe lěto ­witali – woni su tež titul „Kulturna stolica Europy 2025“ woswjećili. Z cyłodnjowskim programom budźe město swoje wosebite ­lěto jako kulturna stolica Europy 18. januara zahajić. Foto: dpa/Jan Woitas

Rekordna ličba dźěławych 2024

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:
Wiesbaden (dpa/SN). Najebać konjunkturnu flawtu je ličba dźěławych w Němskej loni nowy rekord docpěła. To zdźěli Zwjazkowy statistiski zarjad dźensa we Wiesbadenje w swojej lětnej rozprawje. W lětnym přerězku lěta běše to něhdźe 46,1 milion ludźi. „Dotal najwyša ličba dźěławych wot časa němskeho zjednoćenja w lěće 1990“, pisaja w rozprawje. Ličba dźěławych je bjezwuwzaćnje we wobłukach posłužbow stupała. Porno lońšemu je so wona wo 153 000 na 34,8 miliony – mjez druhim we wobłukach zjawne posłužby, kubłanje kaž tež strowotnistwo – zwyšiła. Porno tomu je w industriji a w twarskim přemysle ličba dźěłowych městnow wo­teběrała – hospodarska kriza potajkim swoje slědy zawostaja.

Syričanowdomoj njepósłać

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:
Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy minister za dźěło Hubertus Heil (SPD) je wčera we ­widejo-interviewje z powěsćernju dpa žadanja wotpokazał, po powalenju dikta­tora Baschara al-Assada syriskich migrantow z Němskeje spěšnje do jich domizny wróćo pósłać. „Tute diskusije mam za mało spomóžne“, wón podšmórny. Je wažne, zo maja ći, kotřiž su w Němskej mjeztym integrowani a tu dźěłaja „trajnu perspektiwu“, wón wuzběhny. Mjez ze Syriskeje pochadźacymi w Němskej dźěłacymi ludźimi je wjace hač 6 000 lěkarjow, wja­corych tysac hladarjow a 17 000 přista­jenych w zjawnym wozydłownistwje. ­„Jako wulki industrijny narod smy tež ­migraciski kraj – k tomu měli so wuznawać“, Heil podšmórny.

Za mjezsobnu podpěru wabił

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:

Kamjenica/Drježdźany (dpa/SN). W swojej wčerawšej nowolětnej narěči je so ministerski prezident Sakskeje Michael Kretsch­mer (CDU) za wjace wotewrjenosće a zhromadnosće w našej towaršnosći wuprajił. „Pomhajmy sej mjez sobu, w swójbje, susodstwje, mjez kolegami, w sportowym towarstwje“, podšmórny politikar w Kamjenicy, lětušej Europskej kulturnej stolicy. „Chcemy přećelnu, so błyšćacu a optimistisku Saksku“, wón praji. Generacija měrliweje rewolucije w lěće 1989 je dźensniša generacija staršich. „Tući móža tehdyši duch změny, jich wote­wrjenosć a jich zwólniwosć so gratu přimać na nowu generaciju dale dawać.“

Kretschmer wuzběhny wuznam industrije za město Kamjenicu a cyłu Saksku, skedźbni pak tež na aktualne wužadanja němskeho hospodarstwa a z tym zwisowace financne wobmjezowanja Swobodneho stata w nowym lěće. „Hospodarsku situaciju pak móžemy sami pozitiwnje wobwliwować“, wón zwurazni. Statne knježerstwo chce wšitko činić, zo by hospodarski trend do praweho směra zahibnyło.

Nowinki we wšěch wobłukach

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:

Wjac pjenjez za někotrych – wyše kóšty za druhich

Budyšin (dpa/SN/VaŽ). Wuměnkarjo smědźa so nad wjac pjenjezami wjeselić, mjeztym zo budźe porto za listy dróši. Lětsa so tójšto prawidłow změni, štož změje čujomne wuskutki na dochody mnohich ludźi. Lěto 2025 přinjese najprjedy mnoho lěpšinow: Za dochody hač do wysokosće 12 096 eurow njetrjebaja so dawki płaćić. Bjezdawkowa suma dźěći pak je 9 600 eurow. Minimalna mzda zwyši so wo 41 centow na 12,82 eurow. Tež wukubłacy w prěnim wukubłanskim lěće móža so wjeselić, woni zasłuža nětko měsačnje znajmjeńša 649 eurow. 18 eurow wjace hač dotal, mjenujcy 556 eurow smědźa ludźo z minijobom měsačnje zasłužeć. Wot julija móža seniorojo ze zwyšenjom rentow wo něhdźe 3,5 procentow ličić. Dźěćacy pjenjez zwyši so wo 5 eurow na 255 eurow a přiražka za dźěći w swójbach z niskimi dochodami na 25 eurow. Wot 1. meje smědźa mandźelscy zhromadne dwójne mjeno z wjazawku abo bjez njeje wjesć. Hladanski personal dóstanje wot julija wyšu minimalnu mzdu. Online-shopy dyrbja wot junija za wšěch ludźi, tež za kupcow z handicapami, bjez barjerow być.

A lětnje strowi bobak

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:
„Same procedure as every year“ je drje najznaćiši citat ze skeča, kotryž ludźi mjeztym hižo wjace hač šěsć lětdźesatkow předewšěm silwester zabawja. Cyle tak dołho so w Němskej wo dalšim fenomenje na kóncu lěta njediskutuje, při­wšěm by so hesło tež tu hodźało. Hladajo na zranjenja ze zdźěla fatalnymi konsekwencami wudyri po wulkim praskotanju prawidłownje debata, hač njeby jenički, profesionelnje wuhotowany wohnjostroj wob město dosahał a hač měli so praskadła scyła hišće priwatnikam předawać. Politisce so tajkele žadanje drje ­nje­zwoprawdźi – byrnjež wjetšinje towaršnosće wědome było, zo pyrotechnika wobswětej a přirodźe runjewon njetyje, skót a zwěrinu zamyla, wosobowe a wěcne škody wuskutkuje a naposledk hobersku hromadu wotpadkow zawostaja. Ale tale swoboda! A apropos politika: Hdyž hižo (njeeficientnje) mjezy kontrolujemy, njemóhli zastojnicy tež raz za ilegalnymi praskotakami hladać? Bosćan Nawka

Ludźo mjenje telewizy hladali

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). W Němskej su ludźo 2024 znowa něšto mjenje klasiskeje linearneje telewizy hladali. Tak wučinješe přerězny čas hladanja po informacijach Dźěłoweho zjednoćenstwa za telewizijne slědźenje (AGF) mjez ludźimi wot třoch lět přerěznje 171 mjeńšin wšědnje – jědnaće minutow mjenje hač lěta 2023.

171 mjeńšin wšědnje, to stej dwě hodźinje a 51 mjeńšin. Młodźi ludźo (14 do 49 lět) hladaja wšědnje 79 mjeńšin, hodźinu a 19 mjeńšin. To je wo wjele mjenje hač přerězk. Wosebje ludźo nad 50 lětami so wo to postaraja, zo je přerězny čas hladanja wo wjele wyši.

Před štyrjomi lětami, 2020, słušeše klasiska telewiza k dobyćerjam prěnjeho lěta koronapandemije. Přerězna doba ­telewizijneho časa rozrosće tehdy wot 210 mjeńšin 2019 na 220 minutow. 2021 spadny doba na 213 mjeńšin, w lěće 2022 potom na 195 a 2023 na jenož hišće 182. Dotalny rekord wužiwanje telewizy minjenych lětdźesatkow docpěchu lěta 2011 z 225 mjeńšinami. Hłowna přičina woteběraceho konsuma klasiskeje telewizy je po měnjenju fachowcow raznje přiběracy wuznam interneta.

Znowa wjeselo na lodźe w Bórkowach

štwórtk, 02. januara 2025 spisane wot:
Złožujo so na dobre nazhonjenja lońšeho lěta su w Bórkowach lětsa znowa smykanišćo za wobydlerjow a hosći zarjadowali. Na 300 kwadratnych metrow wulkej płoninje na swjedźenišću před tamnišim jewišćom skića přirodny lód najlěpše wuměnjenja za tute zymske wjeselo. We wupožčowarni so wo to postaraja, zo móže kóždy tež bjez swójskich smykačow na lód. Wosebitosć bě darmotne smykanje za dźěći 23. decembra dźakowano pjenježnej podpěrje Bórkowskich předewzaćelow. Silwester běchu wšitcy na „Poslednju reju lěta“ přeprošeni. Hišće hač do 9. januara je Bórkowske smykanišćo za małych a wulkich hosći přistupne. Foto: Michael Helbig

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND