Su husćišo ze „zjawnymi“ jěli
Kónc awgusta skónči so doba 9eurowskeho tiketa za wužiwanje regionalnych busow a ćahow po cyłej Němskej. Kak posudźujeće tutu móžnosć? Naši redaktorojo su so k temje naprašowali.
Michał Donat z Chrósćic: Lipšćanscy studenća płaća kóždy semester přinošk za wužiwanje regionalneho wobchada w měsće a kołowokoło njeho. Spočatk junija bu płaćiwosć studentskeho tiketa na cyłu Němsku rozšěrjena. Tuž njetrjebach sej tiket ani kupić. W zašłych třoch měsacach sym husćišo hač hewak z ćahom jězdźił.
Weronika Žurowa z Lejna: Na tajki poskitk sym hižo dołho čakała, a to wosebje, dokelž leži mi škit klimy na wutrobje. Wobstaranje a wužiwanje tiketa bě bjez problemow. Busy njeběchu přepjelnjene, wšo je derje fungowało, znajmjeńša na mojej čarje. Po mojim zdaću su tajke poskitki dobry puć, mnóstwo awtow na pućach a tak škódne wotpłuny redukować.
Sylne wuprudźenje dožiwili
Po premjernym předstajenju „Pink Guerilla“ w Budyskim dźiwadle na Hrodźe je so SN wobhoniła, kak je so publikumej kruch lubił.
Měrana Cušcyna z Budyšina: Sarah Cyžec je talentowana hrajerka. Bě pytnyć, zo je sej w běhu swojeho wukubłanja w dźiwadle tójšto přiswojiła. Wona je so do róle zanuriła a čućiwje z hłosom a ćěłom agěrowała. Tež pantomima jej wočiwidnje wjeselo čini. Scyła ma wona při hraću sylne wuprudźenje. A tute wuprudźenje smy dźensa dožiwili w koncentrowanym předstajenju róle 16 lětnjeje Sunny. Sama na jewišću stać słuša zawěsće k najwjetšim wužadanjam dźiwadźelnikow a Sarah Cyžec je wužadanje suwerenje zmištrowała. Přeswědčiwje je elewka z monologa dialog tworiła a tak tamne róle – sobušulerjow, wučerki, staršeju – zapletła. Ale tež wšelakorosć młodeje duše – jako pěkna dźowka, rebelowaca abo njewěsta – je zamóhła derje předstajić.
Hódny měznik
Što waža sej prěni sobuwojowarjo Jana Barta na jeho skutkowanju? Andreas Kirschke je so někotrych prašał.
Jan Nuk, wot lěta 2000 do 2011 předsyda Domowiny: Jan Bart je njesprócniwje ludźi za Witaj we Łužicy přeswědčił a tak sobuwojowarjow nadešoł, mjez druhim w Serbskim šulskim towarstwje, pola Domowiny a mjez serbskimi pedagogami. Jeho retoriske kmanosće a zamóžnosć přeswědčić kaž tež jeho fachowa wěda wjedźechu tomu, zo mnozy starši jeho ideju slědowachu. Za to je wón w lěće 1999 přijał Myto Domowiny. Wosobinsce čuju so z nim zwjazany, dokelž je wón relatiwnej bjezmócnosći z widom na wotemrěće našeje maćeršćiny škričku nadźije dał.
„Hanka móhła Anne Frank Łužicy być“
Přewšo dobry wothłós žněješe sobotna prapremjera krucha „Šěrcec Hanka“ w Budyskim Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle, kotruž bě awtorka a režiserka Esther Undisz po motiwach nowele Jurja Kocha z lěta 1963 spisała. Cordula Ratajczakowa je so mjez přihladowarjemi za měnjenjemi wobhoniła.
Weronika Wjenkowa z Wotrowa: Kruch bě jara hnujacy, mi su sylzy přišli. Trójna „Sława“ so prosće słušeše.
Frank Čornak z Dobrošic: Mi je so předstajenje jara lubiło, wosebje po dołhim času dźiwadłoweje abstinency. Dokelž njejsym so ze stawiznu Hany Šěrcec hišće jara zaběrał, je mje wona wosebje hnuła. Atmosfera mjez přihladowarjemi bě zajimawa. Wšako běchu mnozy z busom z Hórkow přijěli, a woni maja wězo wosebity poćah k městnu, hdźež so stawizna wothrawa. Na kóždy pad bě wažne pokazać, zo njejsu Serbja jenož wopory byli. Móžu sej předstajić, zo su někotři tež hrózbnu rólu hrali, kajkuž njebych wočakował – tež hladajo na to, što so tučasnje stawa.
„Najradšo bych sobu rejwała“
Ptačokwasny program Serbskeho ludoweho ansambla „Njewěsta njewjesta“ je minjeny kónc tydźenja wulki aplaws žnjał. Cordula Ratajczakowa je so na premjerje minjeny pjatk w Chróšćanskej „Jednoće“ mjez přihladowarjemi wobhoniła, hač, kak a što je so jim lubiło abo tež nic.
Měrko Handrik z Dobrošic: Po tajkim dołhim času w pandemiji bě to něšto wulkotne, zo móžach sej zaso ptači kwas wobhladać – a bě woprawdźe jara rjany!
Helena Rjedźina z Pančic-Kukowa: Lětuši ptačokwasny program je so mi poprawom cyle derje lubił. Běchu jednotliwe rjane sceny pódla, kotrež běchu zahorjace, kaž na přikład solowy spěw mandźelskeje wjesnjanosty (Mónika Kertész). Tež ći mužojo-rejwarjo běchu połni temperamenta. Krótko a jadriwje dyrbju tež orchester wuzběhnyć, tón je so mi wosebje lubił. Je jara derje klinčał.
Za sylniše začuće zhromadnosće a přezjednosće
Lěto 2021 je so doskónčnje minyło a nowe je runje tři dny młode. Hladajo na turbulentny čas předewšěm stajnje nowych wotkryćow nastupajo koronawirus dla smy so mjez čitarkami a čitarjemi Serbskich Nowin naprašowali, što sej za lěto 2022 přeja.
Jurij Hantuš z Radworja: Přeju sej sylniše začuće zhromadnosće a přezjednosće w kraju. Zo móžemy w lěpšim dialogu mjez sobu wobchadźeć, město toho zo hněw dominuje. Kóždy drje sej žiwjenske wašnje, kajkež smy do koronakrizy měli, wróćo přeje. Za to pak dyrbimy so přichodnym wužadanjam zhromadnje stajić. Njehladajo na to mam angažement serbskeje młodźiny w zašłym lěće na hudźbnym a wuměłstwowym polu za jara dobry. Bych so wjeselił, bychu-li młodostni z tymle pozitiwnym wuwićom w nowym lěće pokročowali.
Dopokaz, zo je naša rěč žiwa
Z cyłkownje 40 procentami bu „šmóratko“ za serbske słowo lěta 2020 wuzwolene. W kotrej měrje pak smy nowe wopřijeće we wšědnym dnju nałožowali? Jan Bogusz je so k tomu naprašował.
Franciska Grajcarekec z Budyšina: Haj, ja słowo prawidłownje wužiwam. Mój kolega trjeba hdys a hdys ručnik jako synonym. Pomjenowanje šmóratko pak mam za radźene, wosebje za smartfon. Wšako po nim woprawdźe z porstom šmóramy. Je derje, zo mamy serbski wotpowědnik, kiž njeje požčonka z druheje rěče. To pokazuje, zo je naša rěč žiwa.
Syman Sćapan z Chrósćic: Słowo „šmóratko“ drje wužiwam, ale skerje sporadisce. Chcu-li tónle nastroj pomjenować, poprawom „handy“ praju – cyle jednorje, dokelž sym to přeco hižo tak činił. Potom je wězo ćežko jedne nowe přesadźić. Přiwšěm słowo „šmóratko“ rady wužiwam, dokelž so mi tale nowa kompozicija jara lubi a ja ju zdobom z lóštnym słowom zwjazuju. Powšitkownje wšak mam za dobre, zo so naš serbski słowoskład powjetši.
Wšitke dźěle ludnosće słyšeć
W naćisku koaliciskeho zrěčenja su strony SPD, Zwjazk 90/Zeleni a FDP připowědźili wólbne prawo na zwjazkowej runinje wot dotal 18 lět na 16 lět znižić chcyć. Jan Bogusz je so někotrych Serbow za jich měnjenjom k tomu prašał.
Johanna Hadankec (16) z Kopšina: Samo na sebi je to dobra mysl. Mam wjacorych přećelow w swojej starobje, kotřiž so za politiku zajimuja, informuja a angažuja. Tući bychu so zawěsće jara wjeselili, bychu-li hižo zašo sobu wothłosować a tak k politice přinošować móhli. Samu sebje zarjaduju do tych, kotřiž na tym polu tak aktiwni njejsu. Za mnje by tež w porjadku było, hdyž hač do staroby 18lět dočakam.
Damian Dyrlich (27) z Noweje Wjeski: Wólbnu starobu na 16 znižić bych za spomóžne měł. W šuli wobjednawamy politiske temy hižo wot 7. lětnika. Tak je wězo škoda, zo šulerjo njemóža wothłosować wo tym, wo čimž přemysla. Wězo nima młodźina hišće telko nazhonjenjow kaž ći starši wolerjo. Přiwšěm je wažne wšitke dźěle ludnosće słyšeć.
Ze stawom rěče so hłuboko rozestajeli
Znowa w digitalnej formje wotmě so sobotu 147. schadźowanka. Jan Bogusz z Lipska je so wobhonił, kak je so tradicionalne zetkanje serbskich akademikarjow we wirtuelnym formaće ludźom tónraz spodobało.
Maximilian Gruber z Worklec: Po tym zo bě schadźowanka loni kompletnje online, běch wjesoły, zo smědźachmy jako akterojo zaso na jewišću stać. Z tutej symbiozu – online-publikuma a prezency sobuskutkowacych – su zamołwići zdobom jara fleksibelnje na tučasne połoženje koronapandemije reagowali.
Bianka Rachelic z Wotrowa: Wězo je škoda, zo njehodźeše so schadźowanka w prezency wotměć, štož pak je tež hladajo na wysoku incidencnu hódnotu zrozumliwe. Wothladajo wot toho je so mi program w cyłku jara spodobał. Tež z techniskeje strony bě so wjele wěcow lěpje radźiło hač loni.
Přeprošenje na zhromadnu rozmołwu
Po prapremjeromaj hudźbneju widejow „Čert“ Kolektiwa Wakuum a „Mróčele“ Kolektiwa Klanki je so Cordula Ratajczakowa z někotrymi jeju čłonkami rozmołwjała, što je jim wažne we wuměłskim tworjenju.
Luiza Nawkec z Kolektiwa Klanki: Spěw „Mróčele“ hižo dlěje eksistuje. Dźe wo wěste začuće, a tuž je widejo tež bóle poetiski a bóle wuměłski hač „Družki“, kotryž bě skerje reflekcija. Nowy widejo je swobodniši. Smy rozmyslowali, kak móžeš najlěpje abstraktny konflikt zwobraznić, konflikt mjez dominancu a podwolenjom, bój a jěd w mjezyčłowjeskim poćahu. Wězo smy tež swoje feministiske zhladowanje zapřijeli.
