Na wulět z awtami do Ochranowa podali su so minjenu sobotu čłonojo Domowinskeje skupiny Komorow-Rakecy-Trupin. Fararka Erdmute Frank wodźeše nas po wustajeńcy Ochranowskeje wosady, po cyrkwi a po pohrjebnišću.

Jara nazornje rysuje wustajeńca stawizny Ochranowskeje wosady wot jeje spočatkow 1475 w Čechach a na Morawje. Nikolaus Ludwig Graf von Zinzendorf je we 18. lětstotku Ochranow tak zarjadował, kaž wón dźensa hišće wobsteji. Jeho wowka Henriette Catharina von Gersdorff bě přełožowanje biblije do serbšćiny spěchowała. Wustajeńca hódnoći tež skutkowanje misionarow, mjez nimi serbskich. Dźensa je Ochranow předewšěm znaty za swoje swětoznate hesła, přełožowane do 50 rěčow, tež do serbšćiny. Fararka Frank nam toho­runja zmóžni wopytać cyrkwinsku žurlu a rozjasni dźensniše žiwjenje wosady. Na historiskim pohrjebnišću z lěta 1730 z dohromady 6 200 rownymi kamje­njemi namakaš­ při hłownym puću ­tež row Zinzendorfa­.

Šulerjo 6. do 9. lětnika internata Serbskeho gymnazija Budyšin pobychu njedawno we wobłuku projekta w bywšim Budyskim jastwje a dźensnišim wopomnišću. Přez nje wodźeše nas Ulrich Ingenlath. Wón je nam na jara přijomne wašnje z wjele přirunanjemi z dźensnišim časom žiwjenje w něhdyšej chłostarni zwobraznił.

Přewšo hnujace bě, jako smědźachu so šulerjo do transportera typa Barkas B 1000 sydnyć, w kotrymž je pjeć celow za transport jatych zatwarjenych. W tajkich wuskich, jenož kwadratny meter wulkich a cyle ćmowych celach bjez wokna­ běchu jeći druhdy hač do pjeć hodźin­ zawrjeni.

Po 20mjeńšinskim zawodnym filmje­ wo wšelakich dobach wobstaća jastwa­ – wot nacionalsocialistiskeje diktatury hač k režimej SED, wobhladachu sej šulerjo originalne cele z tehdyšeho časa. Zhonichu wšelake wosebitosće a krute předpisy we wotběhu wšědneho dnja, při čimž mějachu wjele prašenjow. Bě ćežko sej předstajić, pod kotrymi wuměnjenjem­i dyrbjachu jeći žiworić.

Něhdźe 40 wobydlerjow Konjec a Šunowa poda so minjenu njedźelu na swój kóždolětny wulět z kolesami, organizowany wot Domowinskeje skupiny Konjecy-Šunow, do blišeje wokoliny. Zetkachmy so při Šunowskim haće. Starši, młódši, swójby a samostejacy nastajichu so zhromadnje na puć do Tradowa. Tam čakaše na nas swačina. K tomu předstajichu nam stawizny wsy. Po małym wokołopuću jědźechmy k Tradowskim hatam, hdźež kački, kołpje a rubježne ptaki lahnu.

Dalši puć wjedźeše do Sulšečanskeho młyna. Robert Brězan nas po swojim zawodźe wodźeše. Při tym njezhonichmy jenož wjele zajimaweho wo stawiznach młyna, ale tež wo dźensnišim wašnju dźěła w nim. Runje tak kaž wonka móžachmy so nutřka po wšitkich poschodach rozhladować. Bě to jara zajimawa hodźinka, předewšěm tež za naše dźěći. Dokelž bě wjedro tón dźeń runjewon lěćne, bě derje, zo nas wosobowe awto přewodźeše a nas z napojemi zastarowaše.

Je z tradiciju, zo poda so chór Lipa jónu wob lěto na wulět ze swójbnymi. Je to zdobom mały dźak swójbnym, kotřiž nas spěw­arjow a spěwarki na koncertach a při wšelakich akcijach přez cyłe lěto­ podpěruja. Druhdy zwjazamy wulět ze zwučowanskim lěhwom. Lětsa pak wuda so rjana składnosć sej do Kulowa dojěć. Towarstwo Bratrowstwo bě naš chór minjenu njedźelu na swój patro­natny swjedźeń přeprosyło.