EU kritizuje Pólsku zakaza dla

wutora, 18. apryla 2023 spisane wot:

Tunje ukrainske žito mnohim wuchodoeuropskim krajam z problemom

Brüssel (dpa/SN). Komisija EU wobhladuje wot Pólskeje a Madźarskeje posta­jeny zakaz dowožowanja žita z Ukrainy kritisce. Rěčnica Brüsselskeho zarjada wčera na naprašowanje medijow po­twjerdźi, zo je wikowanska politika w zamołwitosći EU a zo njejsu tuž jednostronsce wukazane naprawy akceptabelne. Zamołwići w Brüsselu su sej mjeztym dalše informacije žadali, zo móhli połoženje lěpje posudźować. W ćežkich časach je wažne, wšitke rozsudy we wobłuku EU wothłosować, wona rjekny. Naposledk běštej Pólska a Madźarska import žita z Ukrainy zakazałoj. Předsyda pólskeje knježaceje strony Prawo a sprawnosć Jarosław Kaczyński bě kročel z hrožacym skomolenjom pólskich wikow wopodstatnił. W stejišću zamołwiteho ministerstwa rěča wo strowotniskich wobmyslenjach namakanych škódnych chemiskich maćiznow dla.

Stabilitu zaručiła

wutora, 18. apryla 2023 spisane wot:
Z prawom hódnoći zwjazkowy prezident Frank-Walter Steinmeier zasłužby bywšeje kanclerki Angele Merkel. W běhu 16 lět jako šefina Němskeje je wona krizy přewažnje wuspěšnje zmištrowała a bě jako krizowa managerka znata. So wě, zo njebě stajnje wšitko perfektne, wo čimž so nětko kritisce diskutuje. Jelizo wosobinsce raz na swojeho šefa/šefinu zhladujemy, njejsmy tež my stajnje z jeho/jeje rozsudami přezjedni. Tola Němska bě pod nawodnistwom Merkel sylna a stabilna. Z wulkej disciplinu je wona Němsku předewšěm tež we wukraju zastupowała a bě wulce připóznata. Merkel njeměješe „wulku hubu“, ale je spytała z diplomatiju wužadanja zmištrować, přećelow zdobyć a z njepřećelemi so wujednać. Jako prěnja kanclerka Němskeje je wona nimo toho rólu žonow skrućiła. Po tym zo je zastojnstwo złožiła, popřewa sej měr a přewostaja politiski parket naslědnikej Olafej Scholzej. A hač budźe wón runje tajke slědy zawostajić kaž wona, na tym tuchwilu dwěluju. Bianka Šeferowa

To a tamne (18.04.23)

wutora, 18. apryla 2023 spisane wot:

Móšeń, w kotrejž bě na wšě tysac eurow, je muž w južnej Hessenskej namakał a policiji přepodał. 70lětny bě pjenjezy njedźelu rano na dwórnišću w Groß-Rohrheimje na ławce wuhladał, policija zdźěla. Starc nochcyše žane myto za portmonej měć, w kotrymž běchu nimo pjenjez tež wosobinske dokumenty a pjenježna karta. Policija móžeše móšeń „zbožownemu“ wobsedźerjej wróćić.

Najnowši magacin „Playboy“ su w Francoskej předawali kaž ćopłe całty: W nim steješe tónkróć statna sekretarka Marlène Schiappa (40) w srjedźišću. W běhu třoch hodźin bě 100 000 eksemplarow rozpředatych. Nětko chcedźa dalšich 60 000 ćišćeć. Byrnjež do toho znate było, zo njebudźe so Schiappa naha pokazać, bě zajim njesměrnje wulki. W rozmołwje wotmołwja wona na wosobinske a intimne prašenja w zwisku z politiku.

Zakoń přećiwo znjewužiwanju přiwótřeny

póndźela, 17. apryla 2023 spisane wot:

Vatikan (B/SN). Štyri lěta po wozjewjenju cyrkwinskich prawniskich normow „Vos estis lux mundi“ je bamž Franciskus tute nastupajo seksualne znjewužiwanje předźěłał a přiwótřił. Wot 30. apryla wukaz nětko jasnje rjaduje, što ma so při tukanju na znjewužiwanje wobkedźbować, štó je hdy a za čo zamołwity. Bamž bě lěta 2019 z prěnim wukazom na wumjetowanja reagował, zo Vatikan přećiwo padam znjewužiwanja w cyrkwi dosć nječini. W srjedźišću prěnjeho wukaza steješe winowatosć, pady znjewužiwanja w katolskej cyrkwi přizjewić. Tuta winowatosć płaćeše w prěnim rjedźe za duchownych a rjadnikow. W aktualnym wukazu su nětko tež lajkojo na čole mjezynarodnych zjednoćenstwo zapřijeći. Hans-Peter Zöllner z bamžowskeje komisije za škit njepołnolětnych mjenowaše tole w rozmołwje z rozhłosownikami najwažniše noworjadowanje. Bój přećiwo znjewužiwanju je nětko jasnišo rjadowany, wón rjekny. Bamž bě wukazał, zarjadnistwa a institucije natwarić, kiž měli informacije wo padach znjewužiwanja registrować.

Wita nowy wukaz bamža

Wotpokazuja změnu porjada

póndźela, 17. apryla 2023 spisane wot:

Karuizawa (dpa/SN). Na wjerškowym zetkanju sydom wodźacych industrijnych krajow G 7 su hladajo na rusku nadpadnisku wójnu přećiwo Ukrainje a na prócowanja Chiny wo rozšěrjenje swojeho mócnarstwa před pospytami warnowali, mjezynarodny porjad z namocu změnić spytać. „Wšitke pospyty tajkeho razu wotpokazujemy“, rjekny wonkowny minister Japanskeje Yoshimasa Hayashi k zahajenju wuradźowanja wonkownych ministrow w japanskim Karuizawa.

Šćěpiwo žiwjenje wuchowało

Kopenhagen (dpa/SN). Šćěpiwa přećiwo koronawirusej su w Europje a w krajach bywšeho sowjetskeho zwjazka wot kónca 2020 wjace hač milionje ludźom žiwjenje wuchowali. Najwjace z nich – 96 pro­centow – běchu starši hač 60 lět. Tole wuchadźa z wědomostneho posudka swětoweje strowotniskeje organizacije WHO. Wobličili su ličbu na zakładźe smjertnych padow a přetrjebaneho seruma w tutych krajach. Po wudyrjenju koronapandemije před třomi lětami je w tutych krajach wjace hač dwaj milionaj ludźi na sćěhi koronawirusa zemrěło, WHO zwěsća.

Najwjetše počesćenje za Merkel

W mediciniskej akademiji Drježdźanskeje uniwersitneje kliniki Carl Gustav Carus su minjeny pjatk nowy magnetowy rezonancny tomograf za dźěćacu radiologiju zatwarili. Stary nastroj bě po 18 lětach dosłužił. Kóšty 1,9 milionow eurow přewozmje Swobodny stat Sakska. Z nowym nastrojom maja nowe móžnosće zastaranja pacientow na najwyšim niwowje. Foto: Jürgen Männel

Rezerwa armeje w skerje špatnym stawje

póndźela, 17. apryla 2023 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Zwjazk rezerwistow Němskeje widźi rezerwu Zwjazkoweje wobory w chětro špatnym stawje. „Je to jednotka, kotraž w dalokej měrje jenož hišće na papjerje eksistuje“, rjekny prezident zwjazka Patrick Sensburg Stuttgartskim nowinarjam. „Fungowaca rezerwa je dźěl skutkowneho wottrašenja, tuchwilu wosebje přećiwo Ruskej. Tola tak, kaž je rezerwa aktualnje nastajena, njeje wona k tomu kmana.“

Sensburg žada sej „wobšěrne nowowusměrjenje“ a lěpše wuhotowanje. Na dobro kmańšeje bojoweje mocy by derje było, bychu-li čłonojo k słužbje zawja­zani byli. „Tuchwilu smědźa rezerwisća sami rozsudźić, hač zwučuja abo nic.“ Po jeho měnjenju dyrbjeli woni nuzowani być, znajmjeńša kóžde druhe lěto dwaj tydźenjej wojersce zwučować. W tymle času měli rezerwisća wot dźěłodawarja wuswobodźeni być.

Namjet unije železnicy dla witany

póndźela, 17. apryla 2023 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Plany CDU/CSU nastupajo rozpačenje Němskeje železnicy žněja w rjadach dźěłarnistwa železnicarjow GDL přihłosowanje. Předsyda dźěłarnistwa Claus Weselsky rjekny sćelakej MDR, zo zawinuje tuchwilny system ­njedypkownosć a njespušćomnosć. „Tohodla je prawje, infrastrukturu wuwzać a so wo to postarać, zo ju Zwjazk nawjeduje a kontroluje“, wón rjekny. Namjet unije, wobłuki syće, dwórnišćow a energije ze zwjazka železnicy wuwjazać a w nowym předewzaću zjednoćić, ja prawy. Weselsky zdobom před přehnatymi wočakowanjemi warnuje. „Njesměmy sonić započeć. Polěpšenje žada sej inwesticije wjacorych miliardow eurow.“

Zwjazk na dobro sobujěducych Pro Bahn widźi plany unije tohorunja pozitiwnje. Předsyda zwjazka Detlef Neuß rjekny nowinarjam, zo so Pro Bahn hižo wjele lět za tajke rozpačenje zasadźuje. Njeńdźe pak jenož wo to, wobstejace struktury rozbić. Nowe formy njesměli so jeničce na dobytk wusměrić, ale „na powšitkowne derjeměće ludnosće“.

Pro a kontra za namjet Södera

póndźela, 17. apryla 2023 spisane wot:

Bayerski ministerski prezident chcył jadrowu milinarnju dale wjesć

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowa ministerka za wobswět Steffi Lemke (Zeleni) je namjet bayerskeho ministerskeho prezidenta Markusa Södera (CSU) wotpokazała, zamołwitosć za atomowe milinarnje w Němskej zwjazkowym krajam přewostajić. W rjadach FDP, kiž bě so do wotpinjenja poslednich atomowych milinarnjow w Němskej za podlěšenje dźěłowych časow milinarnjow zasadźała, ­zbudźa žadanje zadźiwanje a kritiku. ­Pozitiwny wothłós dóstanje předsyda CSU z rjadow CDU.

Poslednje tři atomowe milinarnje běchu sobotu wječor wotpinyli, mjeztym Isar 2 w Bayerskej. Söder sej w tym zwisku žada, atomowy zakoń hišće raz změnić a krajam zamołwitosć přepodać, zo móhli milinarnje w swójskej zamołwitosći dale wjesć. Lemke pokazuje na přisłušnosć Zwjazka. „Je wostrózbjace, kak móže ministerski prezident jednoho ze zwjazkowych krajow wustawoprawniske prašenja nuklearneje wěstoty takle lochkomyslnje do prašenja stajeć.“

Tróšku změrowace

póndźela, 17. apryla 2023 spisane wot:
Mnozy wobsedźerjo jednoswójbnych domow chcedźa sej lětsa fotowoltaikowu připrawu na třěše instalować dać. Skazali su ju zwjetša hižo loni srjedź lěta. Tež ja sym so za tajku připrawu rozsudźił a so nětko wjeselu, zo po wšěm zdaću přichodny měsac tak daloko budźe, zo na swójskej třěše milinu produkuju. Přičina, zo sym so loni za to rozsudźił, bě wysoka płaćizna za milinu. Nětko móžu zličbowanku swojeho zastaraćela nadźijomnje trochu pomjeńšić a tež přetrjebu płuna redukować, hdyž dźakowano ćopłotnej klumpje wodu zhrěju. Chcu prosće wot cyłkowneho zastaranja z milinu mały kusk njewotwisniši być. W tym zwisku njeje to žana reakcija na wotpinjene atomowe milinarnje minjeny kónc tydźenja. Ja tež dwěluju, zo přichodny čas pola nas milina njebudźe, dokelž někotre procenty wupadnu. Te dźě nětko we wukraju přikupimy. Ale so znajmjeńša zdźěla sam z milinu zastarać móc, žno začuwam jako tróšku změrowace. Marian Wjeńka

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND

Nowe poskitki knihow LND namakaće w lětušim wudaću Nowinkarja!

Nowinkar 2025