Literatura a politika

pjatk, 11. oktobera 2019 spisane wot:
Po lońšim skandalu nowowutworjeny wuběranski komitej za spožčenje Nobeloweho myta za literaturu je runja předchadźacym gremijam najbytostnišu tradiciju Šwedskeje akademije wobkedźbował, sej do kartow hladać njedać a z poměrnje njewočakowanym rozsudom překwapić. „Wěčni kandidaća“ – hač Baricco, Murakami abo Pynchon – smědźa so tuž dale swojeho wuznamjenjenja nadźijeć. To njerěka, zo njejstaj sej nětko wuzwolenej lawreataj myto zasłužiłoj. Hač staj wonaj woprawdźe „jenož to najwuběrniše w idealistiskim­ směrje stworiłoj“, kaž bě Alfred Nobel hłowne wuměnjenje mytowanja něhdy sformulował, wo tym směmy a budźemy dale diskutować. Ryzy literarisce a nastupajo wuměłski wliw je rozsud komiteja runje tak zrozumliwy kaž woprawnjeny. Kotry politiski resp. towaršnostny signal – hlej Solženicyn, Churchill, Dylan – pak chce akademija nětko sposrědkować, wostawa prašenje. Bosćan Nawka

To a tamne (11.10.19)

pjatk, 11. oktobera 2019 spisane wot:

520 000 eurow w kachlach spalił je sobudźěłaćer porjedźernje, bjez toho zo by to wědźał. Wobsedźer firmy twjerdźi, zo je wšě swoje nalutowanki w kachlach schował, a sej pjenjezy wot swojeho kumpla wróćo žada. Sudnicy w Arnsbergu su skóržbu za wotrunanjom wotpokazali, argumentujo,­ zo wšak njemóžeše dźěłaćer wědźeć, zo su pjenjezy w kachlach schowane. Z přećelstwom wobsedźerja a sobudźěłaćerja porjedźernje je nětko nimo.

13lětny je z awtom staršeju w Bentheimje konopej transportował. Swědcy so młodemu šoferej chětro dźiwachu a wołachu policiju. Jako zastojnicy k bydlenju dojědźechu, bě hólčec zhromadnje z nanom konopej hižo z připowěšaka wzał. Jako zastojnicy rozłožichu, čehodla tu su, so pachoł maćerje płaćo prašeše, čehodla dyrbi stajnje wón z awtom jězdźić. Wotmołwu na to wón bohužel žanu njedósta.

Drježdźany (SN/MiR). Pjeć serbskich projektowych idejow steješe wčera mjez dźesać kandidatami za publikumowe myto Sakskeho fondsa „Čiń sobu!“ we wobłuku Łužica. W cyłku bě wot 26. septembra­ do 6. oktobra wjace hač 3 000 hłosow po puću interneta wo dobyćerjomaj rozsudźiło. Serbski projekt njeje so nažel přesadźił, za to pak hrajkanišćo a wjacegeneraciski dom w Mikowje (Mücka).

Uta Waschnick, kotraž měješe ideju za Mikowski projekt, rjekny: „Nimamy pola nas žanu móžnosć, zo so ludźo wšelakich generacijow zetkawaja. To móhło so nětko změnić. Ideja bě skerje spontana. Mjeztym so někotři młodźi ludźo za projekt angažuja.“ Kelko aktiwnych to je, njewědźeše Waschnick na naprašowanje rjec. Z pjenježnym mytom 15 000 eurow chcedźa nětko jako prěnje klasiske hrajkanišćo twarić. Wšako tajke za tuchwilu 145 dźěći we wsy dotal hišće nimaja. „Derje wopytane hrajkanišćo móže być zakład sociokulturelneho centruma gmejny a tak zdobom za wjacegeneraciski dom“, Uta Waschnick potwjerdźi.

Skóržba Lěwicy wotpokazana

štwórtk, 10. oktobera 2019 spisane wot:

Karlsruhe (dpa/SN). Frakcija Lěwicy w Němskim zwjazkowym sejmje je ze swojej skóržbu přećiwo zasadźenju Zwjazkoweje wobory přećiwo teroristiskej organizaciji IS zwrěšćiła. Zwjazkowe wustawowe sudnistwo w Karlsruhe je próstwu frakcije dźensa jako nje­woprawnjenu wotpokazało. Kaž sudnicy měnjachu, njejsu prawa zwjazkoweho sejma ze zasadźenjom ranjene. Němska podpěruje mjezynarodnu koaliciju přećiwo Islamskemu statej z wuskušowanskimi lěta­dłami.

Žada sej wotstup Scheuera

Berlin (dpa/SN). Předsyda frakcije Zelenych w zwjazkowym sejmje Anton Hof­reiter žada sej hladajo na diskusiju wo zwrěšćenym nadróžnym popłatku za wosobowe awta wotstup wobchadneho ministra Andreasa Scheuera (CSU). „Z dočasnym wotzamknjenjom zrěčenjow je Scheuer miliony eurow dawkowych pjenjez přisadźił. Wón dyrbjał wotstupić. Hdyž to nječini, wočakuju wot zwjazkoweje kanclerki, zo jeho pušći“, rjekny Hofreiter nowinarjam.

Prěje přeradu na Kurdach

Warnujepřed dalšim pačenjom

štwórtk, 10. oktobera 2019 spisane wot:

Lipsk (dpa/SN). 30 lět po měrliwej rewoluciji je zwjazkowy prezident Frank-Walter Steinmeier zmužitosć ludźi w bywšej NDR wuzběhnył. „9. oktober 1989 bě wulki dźeń w stawiznach Němskeje“, rjekny wón wčera na swjedźenskim zarjadowanju k jubilejej přewróta w Lipsku. Zdobom Steinmeier na to dopominaše, zo je sej jednota Němskeje wot ludźi wjele žadała, předewšěm na wuchodźe kraja. „Wy sće łamki zmištrować dyrbjeli, kajkež moja generacija na zapadźe ženje znała njeje“, zwjazkowy prezident wu­zběhny. Tutón hoberski wukon „njebu dołhi čas w dosahacej měrje hódnoćeny“. Mnozy na wuchodźe su dźěło zhubili a domiznu wopušćili. „Tele wuludnjenje je hač do dźensnišeho hłuboke slědy zawostajiło.“ Wuskutki zjednoćenja Němskeje su přeco hišće widźomne. Mnozy čuja so wopušćeni, rozdźěl mjez wuchodom a zapadom je dale wulki, runje tak kaž tón mjez městami a wjesnymi kónčinami.

Turkowska z ofensiwu pokročuje

štwórtk, 10. oktobera 2019 spisane wot:

Istanbul (dpa/SN). Turkowske wójsko je ze swojej ofensiwu přećiwo kurdiskim jednotkam na sewjeru Syriskeje minjenu nóc pokročowało. W zdźělence zakitowanskeho ministerstwa w Ankarje bě rěč wo „rjekowskich wojakach“, kotřiž wo wobłuku „operacije žórło měra“ wuchodnje rěki Euphrat wojuja. Turkowski prezident Recep Tayyip Erdoğan bě spočatk ofensiwy wčera připowědźił.

W prěnich hodźinach su turkowscy wojacy po informacijach aktiwistow znajmjeńša 15 ciwilistow morili, mjez nimi dwě dźěsći. Mnozy su na ćěkańcy. Wojerske zasadźenje zbudźa mjezynarodnje raznu kritiku. Knježerstwa a institucije sej žadaja, je hnydom skónčić.

Hišće dźensa chcyše Bjezstrašnostna rada UNO wuradźować. Němska bě w nadawku pjeć čłonskich krajow EU w radźe – nimo Němskeje su to Pólska, Belgiska, Francoska a Wulka Britaniska – wo to prosyła, zo turkowsku ofensiwu na pra­widłownym posedźenju narěča. Jeje zaměr je, kurdisku milicu YPG na sewjeru Syriskeje wuhnać a tam wěstotne pasmo zarjadować. Kurdiscy wojowarjo su we wočach Turkowskeje terorisća.

Schuster: Synagogi lěpje škitać

štwórtk, 10. oktobera 2019 spisane wot:

Po krawnym nadpadźe w Halle je tež rěč wo „duchownych zapalerjach“

Halle (dpa/SN). Po nadpadźe na synagogu w Halle nad Solawu wočakowachu tam dźensa popołdnju zwjazkoweho nutřkowneho ministra Horsta Seehofera (CSU). Při synagoze chcyše so wón z ministerskim prezidentom Saksko-Anhaltskeje Reinerom Haseloffom, krajnym nutřkownym ministrom Holgerom Stahlknechtom (wobaj CDU) a prezidentom Centralneje rady Židow Josefom Schusterom zetkać. Po tym wopytaja zhromadnje tež předawanišćo dejnerow, w kotrymž bu wčera muž zatřěleny. W běhu dnja chcychu na nowinarskej konferency zjawnosć informować.

Wobrónjeny muž – wočiwidnje prawicarski ekstremist – je wčera spytał so do synagogi zadobyć, hdźež bě so 70 do 80 wěriwych składnostnje najwyšeho židowskeho swjedźenja Jom Kippur zhromadźiło. Po tym zo njebě skućićel durje wočinić móhł, wón připadnje nimo ducu žonu zatřěli runje tak kaž muža w dejnerowym wobchodźe.

Konsekwency sćahnyć

štwórtk, 10. oktobera 2019 spisane wot:
Turkowske wojerske jednotki su mjezu Syriskeje překročili. To móže bjeze wšeho dramatiske sćěhi měć, za Kurdow runje tak kaž za Europu – z masakrami, wuswobodźenymi wojowarjemi IS a nowymi ćěkancami. Přechwatanemu cofanju wojakow USA z teje kónčiny slěduje nětko inwazija Turkowskeje, štož je jasne ranjenje mjezynarodneho prawa. Bliski wuchod je přewšo strašna kónčina, w kotrejž regionalne wulkomocy swoje zajimy zwoprawdźeja. Najhórši scenarij bychu nowe masakry na ciwilnej ludnosći, nowe sylne prudy ćěkancow do směra na Europu a zesylnjenje Islamskeho stata byli. Wšo to je bohužel móžno. A za Europu je načasu, zo swoje konsekwency z njejasneje politiki prezidenta USA Donalda Trumpa sćehnje. Wón je Kurdow, dotal swěrnych zwjazkarjow, z cofnjenjom swojich wojakow z kónčiny prosće přeradźił. Susodna Pólska, tohorunja kruty zwjazkar USA, so hižo praša, hač tež ju přeradźi. Marko Wjeńka

To a tamne (10.10.19)

štwórtk, 10. oktobera 2019 spisane wot:

Gumijoweho hada dla je so w Bremerhavenje sobudźěłaćerka kupnicy njesměrnje nastróžiła. Při wotkładowanju palety bě wona zeleneho hada wuhladała a hnydom policiju alarmowała. Zmužity kupc tykny małe zwěrjo do kartona, z kotrymž jědźechu policisća do zwěrjatownje. Tež tamniši sobudźěłaćerjo běchu najprjedy raz jara kedźbliwi. Skónčnje wšak so wukopa, zo jedna so wo hrajku z gumija.

Hnydom dwójce pokradnyli su dosć drohe sportowe awto we Wuppertalu. Kónc septembra běchu so paduši do by­dlenja zadobyli, klučiki woza w hódnoće 170 000 eurow pokradnyli a zdobom awto­. Policija jězdźidło tydźenja w Gevelsbergu pola Wuppertala wuslědźi a je najprjedy raz zawěsći. W nocy na póndźelu pak bu wóz hišće raz pokradnjeny, ale policija jón spěšnje zaso namaka.

Wyše tarifyklětu zaručene

srjeda, 09. oktobera 2019 spisane wot:

Choćebuz (SN/at). Zwyšenje tarifow při­stajenych w institucijach, kotrež Załožba za serbski lud spěchuje, so na załožbowy etat lěta 2020 najbóle wuskutkuje. Wone pak su zaručene, to załožbowy direktor Jan Budar po posedźenju załožboweje komisije wčera w Choćebuzu zdźěli. Gremij je naćisk etata rozjimał, wšako ma jón rada Załožby za serbski lud na swojim posedźenju 12. nowembra w Podstupimje schwalić. Zo móhło załožbowe zarjadnistwo za poslednje lěto płaćiweho financowanskeho zrěčenja wurunany hospodarski plan předpołožić, dyrbješe w minjenych lětach wutworjene rezerwy dospołnje přetrjebać. Bě wažne, zo wudawki tarifow dla spěchowanje projektow přejara njewobmjezuja.

Nastupajo powołanje noweje jednaćelki/noweho jednaćela Ludoweho nakładnistwa Domowina su w časowym ramiku. Wuzwolenska komisija je dźěłać započała a budźe z wosom požadarjemi rěčeć. Tež wo tym chce rada załožby 12. nowembra rozsudźić. Jan Budar na to skedźbni, zo tón dźeń hišće žane mjeno njewozjewja. Najprjedy maja wšitke dźěłoprawniske naležnosće rjadowane być.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND