„Ludowa fronta we wosobje“ była
W spominanju na 75. posmjertniny dr. Marje Grólmusec
Wona měješe kristalojasnu hłowu, palacu so wutrobu a najnjelepišej ruce na swěće. Bjez solidarity swojich kameradkow njeby w kaceće Ravensbrück žane dźesać dnjow přetrała. Na apel su kapu a rubiško za njej nosyli. W dźěłowych komandach – kaž běchu to dróhotwar, ratarstwo, nohajcy za Wehrmachtu w akordźe plesć – přewzachu wone dźěło, kotrež njeje zdokonjała. Wona so jim na swoje wašnje dźakowaše. Zhromadźowaše žony wokoło sebje a bě jim žiwa ludowa uniwersita. Kubłaše je w stawiznach, literaturje, politice. To běše jeje přinošk k přežiwjenju: w přewšo zdrjenych ćěłach zachować dušu. Zemrě pak třištwórć lěta do wuswobodźenja koncentraciskeho lěhwa 6. žnjenca 1944, ani hišće 50lětna.
Wona rěkaše Marja Grólmusec a bě Serbowka. Nic mjenje pak běše tohorunja internacionalistka. Jeje pólske, čěske, francoske kameradki w Ravensbrücku, mjez kotrymiž bě tež Geneviève de Gaulle, su to wobswědčili.
Město diplomatije napřemobrónjenje so zahajiłoZhladowanje na lěta přewróta – 2
„Znowazjednoćenje Němskeje – són a woprawdźitosć“ rěka kapsna kniha z pjera Waltera Leonharda. Rodźeny Durinčan je 40 lět we Wětrowskej šamotowni dźěłał. Serbske Nowiny wozjewjeja jeho trochu wudospołnjene, wot Arnda Zoby a Friedharta Krawca z přećelnej dowolnosću nakładnistwa DeBehr zeserbšćene dopomnjenki.
2 Wopisanje politiskich, hospodarskich a towaršnostnych poměrow w NDR wot lěta 1949 do 1989
Po Druhej swětowej wójnje běštej so wot lěta 1949 wobaj němskej stataj jednomyslnje wot spěšneho zasozjednoćenja wotwobroćiłoj. Dobyćerskim mocam USA, Jendźelskej, Francoskej a Sowjetskemu zwjazkej dźěše najprjedy wo to, nacionalsocializm dospołnje zničić a němski militarizm rozbić. Nastaće politiskeju blokow w rozdźělnymaj towaršnostnymaj systemomaj bě so 1949 na mjezynarodnej runinje skrućiło.
Kruće w sedle politiskeje mocy sedźacy Konrad Adenauer běše wuznawacy přećiwnik komunizma a zasozjednoćenja.
Hódanski kućik
6
3
7
8
5
2
1
Jeli pytane słowa 1–8 prawje zapisaće, wučitaće z wuzběhnjenych kašćikow přeće: 1 wjesne powołanje 2 šěrši puć 3 žro 4 domjace skoćo 5 přez nje pada swětło do jstwy 6 tuchwilu 7 nic stary 8 sakske město wikow
Wuhódanje: 1 ratar, 2 dróha, 3 jadro, 4 wowca, 5 wokno, 6 nětko, 7 młody, 8 Lipsk = rjany dowol
Firmu edding wopytali
Skupina hortowych dźěći z Pančic je 24. julija z busowej liniju 102 do Budyšina jěła. Jako zastachu před firmu edding, w kotrejž pisaki zhotowjeja, wuwalachu woči. Tam staj nas knjez Malcher a jeho sobudźěłaćerka Nadine hižo wočakowałoj. Wonaj wodźeštaj nas po wulkej hali ze wšelakimi mašinami a nastrojemi. Tak mjez druhim zhonichmy, zo produkuja na Budyskim stejnišću 48 wšelakich pisakow w mnohich formach a wulkosćach. 86 sobudźěłaćerjow tam maja.
Wobhladachmy sej wšelake stacije produkcije a zhonichmy, kelko dźěła je trěbne, prjedy hač je tajki pisak hotowy. Wosebje pak nas zajimowaše, kak pisak swoju kónčnu barbu dóstawa. Pisaki přimać – wosebje wšelake materialije – běše dźěćom wulke wjeselo. Na kóncu wodźenja smědźeše sej kóžde z nich pisak jako dopomnjenku sobu domoj wzać.
Wulki dźak firmje edding, zo smědźachmy sej produkciju pisakow wobhladać. Nětko wěmy, kelko wutrajnosće sobudźěłaćerjo trjebaja, prjedy hač móžemy my tajki pisak wužiwać.
Tekst a foto: Tereza Wajdlichec
Element woheń
W pěstowarni „Chróšćan kołć“ smy so z temu elementy zaběrali. Zeznali smy hižo elementy zemja, woda a woheń. Woheń? Što je najwjetši woheń našeho uniwersuma. Słónco! Kak wažne a trěbne wone za nas ludźi je? Za čo je woheń trěbny a hdźe jón wužiwamy? Woheń móže tež strašny być. To su dźěći wosebje na folklornym festiwalu, jako je so polo blisko Hórkow paliło, zhonili. Wo tym smy samo we wšědnym rańšim kole rěčeli. Zaběrali smy so dale z prašenjom, kak mamy z wohenjom wobchadźeć, što činić, hdyž wudyri? A kotre telefonowe čisło mamy zazwonić? Kotre informacije mamy při telefonje podać? Po tym smy wšelke wudźěłki na element woheń rysowali a paslili. Wotćišć rukow bě woheń.
Pčołki su starše hač sawriery!
SUPER: Wodowe Hendrichecy
Rěčne lěhwo a SŠT – to je zhromadnosć. Prěni króć pódla bě lětsa Claudius Buša z Radworja. „Mój bratr Clemens je hižo wjackróć sobu jěł. Wón je doma přeco wo tym powědał. Tuž sym nětko sam pódla, a mi so lubi.“ Claudius póńdźe nowe šulske lěto do 6. lětnika Radworskeje Serbskeje wyšeje šule „Dr. Marja Grólmusec“. Rady chodźi wón na cyłodnjowske poskitki a najradšo na blidotenis. Tuž je tež we Wodowych Hendrichecach rady z palku za běłym bulikom honił. „Chodźu tež rady kupać. Wosebje derje je, zo namakaš w rěčnym lěhwje přećelow.“ Lubiłoj stej so Claudiusej wosebje kazinowy wječor a dopołdnjo z Matejom Dźisławkom. „Wón je nam wobrazy folklorneho festiwala pokazał a je nam rozjasnił, kak móžeš to, štož so ći na motiwje njespodoba, wušmórnyć.“
Na durjach w domje 2 we Wodowych Hendrichecach wisaja njewšědne plakaty.
Wo Róžant jako hnadowne městno so starosćił
Serbski dušepastyr, wučer a literat Romuald Domaška so před 150 lětami w Koslowje narodźił
„Tysac lět hnadowne městno Róžant“, „Chodojty“ a „Wbohec mosty“. Tele literarne twórby su z pjera spisowaćela, wučerja a dušepastyrja patra Mikławša Romualda Domaški. Žiwjenje a skutkowanje tohole wótčinca je towarstwo Naša Knjeni na Lipje minjenu njedźelu z wobšěrnym přednoškom mnohim zajimowanym znowa zbližiło.
600 lět Sernjany – zajimawe stawizniske powěsće wo delanskej wsy 11
Sernjany swjeća lětsa prěnje pisomne naspomnjenje před 600 lětami. Rodźeny Sernjančan a dobry znajer stawiznow delanskich wsow Pawoł Rota je někotre stawizniske zajimawostki wo wsy zestajał, kotrež čitarjam Serbskich Nowin we wjacorych dźělach spřistupnjamy:
Sydlerjo w kulowcu
Wobydlerjo Sernjan běchu zahrodnicy a chěžkarjo. Hospodarske pisomne podłožki wobswědčeja we wsy dźewjećoch zahrodnikow. W kulowcu (dźensa Při nawsy) bě jich po zapiskach jenož hišće šěsć. Wěsće tež tamni třo spočatnje w jadrje sydlachu.
Złoty jubilej doma kubłanja a zetkanja
Bě to 1. awgusta 1969. Na wonym pjatku knježeše w Smjerdźacej čiłe žiwjenje. Wjes bě pyšena a na šćežorach smahowachu chorhoje. Byrnjež hišće čas žnjow był, sy tehdy wšěch wjesnjanow – tež z Łazka, Róžanta a ze Sernjan – ze swojimi dźěćimi swjedźensce zdrasćenych widźał. Wšitcy dźě chcychu być swědcy wažneho podawka. W zhromadnym dźěle su zmištrowali wulke wužadanje a sej natwarili pěstowarnju.
Mjez čestnymi hosćimi běštaj tež tehdyši předsyda Domowiny Kurt Krjeńc kaž tež prěni naměstnik předsydy Rady wokrjesa Kamjenca Gerhard Huhla. Wón wupraji swój dźak a připóznaće wšěm wobdźělenym třoch serbskich gmejnow. Kurt Krjeńc, kiž je patronat nad twarom přewzał, wuzběhny, „zo su sej wjesnjenjo z twarom swoje žiwjenje wobohaćili“. Kubłarkow napominaše, pěstowarnju njewobhladować jenož jako přebywanišćo za dźěći, ale ju měć za kubłanišćo serbskich dźěći.
Wjesnjanostka Smjerdźaceje a Łazka Marja Krawcowa w mjenje wšěch třoch gmejnow porěča a přepoda prěnjej nawodnicy Borborje Bartowej symbolisce wulki poprjancowy kluč.
Nahladnu pěstowarnju w jednym lěće natwarili
