„Škrějne tyhele mějachu za mnje wosebitu rólu hrać“ Zhladowanje na lěta přewróta – 10
„Znowazjednoćenje Němskeje – són a woprawdźitosć“ rěka kapsna kniha z pjera Waltera Leonharda. Rodźeny Durinčan je 40 lět we Wětrowskej šamotowni dźěłał. Serbske Nowiny wozjewjeja jeho trochu wudospołnjene, wot Arnda Zoby a Friedharda Krawca z přećelnej dowolnosću nakładnistwa DeBehr zeserbšćene dopomnjenki.
W lěće 1989 produkowachu něhdźe 300 000 tonow formowanych a 200 000 tonow njeformowanych wohnjokrutych wudźěłkow. Zawod měješe na kóncu NDRskeho časa strowu strukturu, štož njerěka, zo njeběchu žane problemy. Připódla prajene, w dobje šěsć lět wot 1959 do hač 1964/65 natwarichu zawod, zaručacy 800 dźěłaćerjam mzdu a wšědny chlěb. W 1980tych lětach podobnu twornju twarić, ale z wukonom něhdźe 20 procentow Wětrowskeje šamotownje, by dźesać lět trało a trójce telko płaćiło. Rozsudźić, přizwolić a zwoprawdźić – to žadaše sej dale a wjac časa. A tu bě pytnyć, zo centralne planowanske přizwolenje w Berlinje móžnosćam na periferiji wjace njewotpowědowaše.
Z wjac hač 600 hosćimi swjećili
Kulow
Hižo do ptačeho kwasa su dźěći Krabatoweje zakładneje šule w Kulowje ptači kwas swjećili. Rjadownja 4a wopyta dopołdnja starownju, mĕšćanske zarjadnistwo a faru. Braška Sandro Kral wjedźeše po programje. Njewjesta bě lětsa Miriam Šołćic, nawoženja Michał Šołta.
Popołdnju swjećachu wšitcy zhromadnje w sportowej hali ze wšěmi dalšimi šulerjemi, ze staršimi a přiwuznymi. Dohromady bě jich wjac hač 600 hosći.
Tekst a Foto: Lubina Dučmanowa
W Drježdźanach kwasowali
Drježdźany
Foto: Bosćij HandrikTež dźěći a starši towarstwa Stup dale z. t. w Drježdźanach swjećachu minjenu sobotu ptači kwas. Za to běchu maćerje dźěći hižo wot dopołdnja na dźěłarničce jako serbski katolski kwasny ćah zdrasćili. Zo by to wšo korektne było, běchu sej Kristin Belkotowu z Hózka jako wěcywustojnu hotowarniču k tomu přeprosyli. Popołdnju jědźechu potom wšitcy z tramwajku do centruma města. Za krajnu stolicu njewšědny swjedźenski ćah poda so wot zastanišća spěwajo a rejujo do měšćanskeho muzeja na Wilsdruffskej 2. Hižo to zbudźi zajim pasantow. W foyeru muzeja je so kwasna hosćina na to něhdźe 200 wopytowarjam předstajiła. Dźěći mějachu swoje wjeselo při spěwach a rejach a su přihladowarjow zahorili. Zakład wuspěcha impozantneje prezentacije su zhromadne zwučowanja we wobłuku dźěłoweho zjednoćenstwa „Serbšćina“, ke kotremuž so dźěći tydźensce zetkawaja. Jich starši kaž tež ekstra z Łužicy přichwatani přiwuzni běchu přewšo hordźi na małych akterow. Zapłać Bóh wšitkim organizatoram towarstwa Stup dale z. t.
Program předstajili
Wotrow
Foto: Feliks HazaTež Wotrowska pěstowarnja „Dźěćacy raj“ je ptači kwas swjećiła. Tak je sej hosći na staru šulu přeprosyła a jim ptačokwasny program předstajiła. Kwasny ćah nawjedowaše braška Tadej Delan ze Swinjarnje. Wón je w mjenje njewjesty Nory Birkhofenec z Pančic-Kukowa a nawoženje Davida Rjebiša z Kanec přihladowarjow witał.
Prěni raz w „Meji“
Radwor
Foto: Werner MüllerRadworski katolski dźěćacy dom „Alojs Andricki“ je tohorunja rjenje kwasował. Braška Quentin Kral steješe na čole kwasneho ćaha, kiž je prěni raz swój program w hosćencu „Meja“ pokazał. Žurla bě hač na poslednje městno wobsadźena. Hordźe kročeštaj njewjesta Milenka Eiseltec a nawoženja Janek Měrćink za Ouentinom. Wjesele sej kwasni hosćo zarejowachu a zaspěwachu. Basnje a hrónčka su předšulske dźěći wuběrnje a lóštnje přednjesli, štož wšitkich zwjeseli. Běchu dźě jara rozpjeršene. Wšako bě samo telewizija do Radworja přijěła a je program natočiła. A hižo wječor móžachu so na wobrazowkach w domjacych stwach wobdźiwać. Bianka Šeferowa
Kóžde lěto zas – tónraz pak hinak
Lětuši wječorny ptačokwasny program SLA je dekonstrukcija, kaleidoskop towaršnostnych debatow a łuk k tradiciji
Serbski ludowy ansambl je z lětušim wječornym ptačokwasnym programom „Štóž so zwaži, tomu so radźi“ dokładnje to zwoprawdźił, štož běštaj režiser Marian Bulank a libretist Wito Bejmak připowědźiłoj: radikalnu interpretaciju starodawneho nałožka a cyle hinašu hač zwučenu. Zo prěni raz žony w srjedźišću jednanja steja, bě tohorunja wotpohladane. Kruch tohodla feministiski mjenować chcyć pak by tola trochu přehnate było. Byrnjež so tu a tam wotpowědne wotbóčki wujewili, tworitej skerje runoprawosć a do wěsteje měry emancipacija poprawny nadtwar inscenacije.
„Jězus je so nawróćił!“– kwas identity a zaznaća
W tutej kolumnje powědaja štyrjo redakciji SN znaći mjezynarodni awtorojo, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Běše pak něhdy, zo sćělesni so jedyn z avatarow prof. Winka jako běłe sukno woblečeny Indičan z dołhimi włosami ...
Běše to połfinale europskich koparskich mišterstwow 2012, jako hraješe Italska přećiwo Němskej we Waršawje. W Londonje tłóčeše so wjace hač dwěsćě muži w małej wosadnej rumnosći, zo bychu sej na wulkej płachće wobhladali, kak je „čorny“ italski hrajer Balotelli swoje mustwo z dwojimi wrotami do finala třělił (bohužel bě Italčan cyle naprawo raz spěwał „žanych čornych Italčanow njedawa ...!“).
Po dobyću lećachu wšitcy won na dróhu, zbožowni kaž w deliriju, a spěwachu unisono „Viva Italia! Viva Italia! Viva Italia ...“. W finalu mějachu přećiwo Španiskej nastupić. Wšudźe knježeštej wulka kakofonija a wjeselo, pěšcy, awta, busy – wšo pohibowace so zasta a rozwólnje sobu swjećeše.
Jónkrótna drohoćinka w Praze
„Z Pólskej’ hłódnaj wjelkaj dwaj k nam so zaběžałoj staj.“ – Marko Smoler
Tole stej wjelkaj před 120 lětami w serbskej dźěćacej knižce „Wobrazki za pěkne dźěći“ z hrónčkom redaktora Serbskich Nowin Marka Smolerja. Wón je 1897 štyri tajke dźěćace knihi zeserbšćił, wužiwajo najskerje němske wobrazowe předłohi, a bjez lěta a městna w ćišću wudał. Dalše běchu „Pěknych dźěći wjesele“, „Šešerjawka a jeje towarški“ a „Šešerjačk a druhe rawski“. Mjenowane „Wobrazki za pěkne dźěći“ Serbska centralna biblioteka nima, jenički eksemplar chowaja w Praskej Hórnikowej knihowni. Blak horjeka je škoda přez wulku wodu w lěće 2002. Knižku bě woda dosćahnyła, ale ze zamróženjom su ju wuchowali a dyrbja ju nětk ze sakskimi pjenjezami restawrować. Franc Šěn
Kwasna hosćina z domoródnymi ptačkami
1 módrawka (Blaumeise)
2 pikotač (Kleiber)
3 wulka sykorka (Kohlmeise)
4 ročk (Rotkehlchen)
5 lěsna wiwka (Waldkauz)
6 kwićel (Wacholderdrossel)
7 dypornak (Buntspecht)
8 wrobl (Haussperling)
9 škrěkawa (Eichelhäher)
10 sroka (Elster)
11 hawron (Saatkrähe)
12 pólny wrobl (Spatz)
13 škórc (Star)
14 zelena wopuška (Grünfink)
15 kós (Amsel)
16 šćihlica (Stieglitz)
Kóžde lěto zas swjećimy w Serbach ptači kwas. To drje je rjana tradicija a ma za ptački přiwšěm wužitny pozadk. Zo přebywa w zymje dosć ptačkow najwšelakorišich družin we Łužicy, je wšěm tym wědome, kotřiž z wotewrjenymaj wušomaj a wočomaj po přirodźe kroča. Tón abo tamny wuhlada fifolaki samo na swojej zahrodźe, hdźež je w zymje picuje.
Mnozy ludźo běchu zašłe dny po puću, zo bychu ptački ličili. Kóžde lěto přirodoškitarjo k tomu namołwjeja. Zajimcy ličachu ptački kóždeje družiny, kotrež w běhu jedneje hodźiny nadeńdźechu. Tak dóstachu fachowcy přehlad, kak bě so lońše suche lěćo z mało spadkami wuskutkowało.
