To a tamne (19.05.23)

pjatk, 19. meje 2023 spisane wot:
Ćuleń rědkeje družiny wotpočuje so tele dny na israelskim přibrjohu, při čimž jón škitarjo zwěrjatow wobstražuja. Mjeztym mjenuja ćulenja Juliju. Tydźenja su ludźo žónski ćuleń při pobrjoze južnje metro­pole Tel Aviv wuhladali. Po informacijach ­israelskeho přirodoškitneho zarjada bě zwěrjo spočatnje widźomnje wučerpane, je pak so minjene dny dźeń a bóle zhrabało. Mjeztym je Julija tež hižo wjacekróć płuwała. Hladajo na wulki zajim zjawnosće na wosudźe Julije, israelski telewizijny sćelak Kan wot zańdźeneje wutory cyły čas live z přibrjoha rozprawja. W Israelu so ludźo nadźijeja, zo so Julija zaso do přirodneho žiwjenskeho ruma w Turkowskej nawróći.

Serbske mjena do zakonja!

srjeda, 17. meje 2023 spisane wot:

Drježdźany (SN/mb). Serbska rada Sakskeje kritizuje, zo njejsu w naćisku noweho sakskeho wólbneho zakonja hamtske serbske pomjenowanja gmejnow wobkedźbowali. Čłonojo rady su na swojim zjawnym posedźenju wčera w krajnym sejmje wobkrućili, zo měło to w kóždym sakskim zakonju z wašnjom być. Tež na přitřihanju wólbnych wokrjesow su so postorkowali, dokelž serbski sydlenski rum jako kriterij žanu rólu njehraje.

Wuhódnoćiwši njedawne słyšenje w zwisku z aktualnej rozprawu knježerstwa wo połoženju serbskeho ludu w Sakskej žadachu sej radźićeljo, zo měła knježerstwowa politika wobjednawanje serbskich naležnosćow w přichodźe na centralnišim městnje zaměstnić, přetož přisłušnosć jednotliweho ministerstwa přesahuja. Hladajo na njedostatki na polu kubłanja chce so serbska rada na jednym z přichodnych posedźenjow kubłanskeho wuběrka parlamenta wobdźělić.

Pozitiwnje pak su naćisk za reformu mjenoweho prawa na zwjazkowej runinje pohódnoćili, kiž zmóžnja Serbowkam, swójbne mjeno w serbskej formje do wupokaza zapisać dać.

Medije: Graichen dyrbi hić

srjeda, 17. meje 2023 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). W diskusiji stejacy statny sekretar w hospodarskim minister­stwje Patrick Graichen dyrbi swój běrow wopušćić. Tole je powěsćernja dpa dźensa w Berlinje zhoniła. Tež dalše medije wo tym rozprawjeja. Wodźaceho sobudźěłaćerja zwjazkoweho hospodarskeho ministra Roberta Habecka (wobaj Zeleni) běchu naposledk dwělomneho perso­nalneho rozsuda dla kritizowali. Po informacijach dpa chcedźa Graichena na nachwilny wuměnk přesadźić.

Koalicija lětarstwa za Ukrainu

London (dpa/SN). Wulka Britaniska a Nižozemska chcetej, kaž sej Ukraina to přeje, mjezynarodnu koaliciju bojowych ­lětadłow natwarić. Po informacijach rěčnika britiskeho knježerstwa staj so premierminister Rishi Sunak a nižozemski ministerski prezident Mark Rutte dojednałoj, mjezynarodnu koaliciju natwarić, kotraž ma Ukrainje na polu wojerskeho lětarstwa pomhać, wot wukubłanja wobsadkow hač k wobstaranju lětadłow F-16.

Proces terorizma dla zahajeny

Sobudźěłaćer italskeho čerwjeneho křiža pomha wobydlerjej italskeho města Cesena, bydlenje wopušćić. Po dny trajacych ­sylnych zliwkach bě rěka Savio dźěle města nad Adriju zapławiła. Dotal rěča tam wo třoch smjertnych woporach, za mnohimi zhubjenymi hišće pytaja. Něhdźe 5 000 ludźi dyrbješe w potrjechenej kónčinje swoje domy wopušćić. Foto: pa/EPA/Max Cavallari

Bohate kraje dołža chudym

srjeda, 17. meje 2023 spisane wot:
Hiroshima (dpa/SN). Sydom bohatych krajow (G7) dołži chudym krajam po trochowanju organizacije za wuwiće Oxfam něhdźe 13 bilionow eurow dotal njepłaćeneje wuwićoweje pomocy a podpěry w boju přećiwo změnje klimy. Město toho, zo bychu swoje winowatosće spjelnili, žadaja sej staty G7 přez swoje banki wot globalneho juha wšědnje 232 milionow dolarow, kritizowaše Oxfam dźensa do wjerška G7 w japanskim Hiroshimje. „Bohate kraje G7 prezentuja so rady jako wuchowarjo, praktikuja pak smjertnu dwójnu moralku“, rjekny direktor Oxfam Amitah Behar. „Bohaty swět dołži chudym krajam pomoc, kiž hižo lětdźesatki přilubja, kotraž pak njeje nihdy dóšła.“

Kontrole mjezow ranja prawidła EU

srjeda, 17. meje 2023 spisane wot:

Brüssel (dpa/SN). Spochi trajace kontrole na mjezach Němskeje so po najnowšej krótkostudiji europskemu prawu spřećiwjeja. „Pomjezne kontrole na zakładźe njeregularneje migracije wukazać rani naše zhromadne prawidła za wotewrjene mjezy w Europskej uniji. Zo kontrole mjez Bayerskej a Awstriskej wot tak mjenowaneje migraciskeje krizy 2015 bjez přestawki wobsteja, nječini je zmolom hišće legalne“, rjekny sakska zapósłanča za europske naležnosće Anna Cavazzini (Zeleni). Daniel Schade z nižozemskeje uniwersity Leiden bě studiju w jeje nadawku spisał. Hłowna přičina běchu žadanja ze stron CDU a AfD w Sakskej za kontrolemi při pólskej a čěskej mjezy.

Cavazzini sej žada, zo měła Europska unija prawidła Schengenskeho ruma skónčnje přesadźić, zo móhli ludźo swobodu wosobinskeho pućowanja skónčnje wužiwać. „Schengenskim prawidłam so spjećowace kontrole mjez Bayerskej a Awstriskej njemóža Sakskej z přikładom być. Wosebje w Sakskej su pomjezne kónčiny wusko z Čěskej a Pólskej zwjazane. Ludźo w Sakskej bydla, dźěłaja a lubuja mjezy přesahujo.“

To a tamne (17.05.23)

srjeda, 17. meje 2023 spisane wot:

Cyle w znamjenju Trabanta, awta za časa NDR, steji kónc tydźenja w mecklenburgsko-předpomorskim Anklamje nad rěku Peene. Něhdźe 600 wobsedźerjow tajkeho awta z wjacorych europskich ­krajow je na 28. mjezynarodne zetkanje Trabijow přizjewjenych, zarjadowar zdźěla. Prěnje Trabanty su hižo před dnjemi dojěli. Wot 1957 hač do 1991 běchu w sakskim Zwickauwje něhdźe 3,1 milion Trabantow twarili.

Helena Vondráčková, bywša sławna čěska šlagrowa spěwarka, dyrbi wo swoju rentu wojować. Sudnistwo je nětko na dobro 75lětneje rozsudźiło a nowe wob­ličenje renty wukazało: Zarjady běchu jej spočatnje 340 eurow měsačneje renty přizwolili, nětko su to na 555 eurow zwyšili. Fanojo ju w komentarach podpěruja: „To je hańba za naš stat“, woni pisaja. Pječa pobrachuja stare mzdowe podłožki.

Nowe słowakske knježerstwo

wutora, 16. meje 2023 spisane wot:

Bratislava (dpa/SN). Słowakska prezidentka Zuzana Čaputová je wčera nowe knježerstwo zastojnikow pod nawodom bjezstronskeho financneho fachowca Ludovita Odora pomjenowała. 46lětny dotalny zastupowacy nawoda słowakskeje narodneje banki ma kraj nawjedować, doniž njeje z wólbow parlamenta 30. septembra nowe knježerstwo wušło. Fachowcy narunaja dotalne knježerstwo Eduarda Hegera, kotrež běchu w decembru přez wotum njedowěry powalili.

Šef Audija winu přiznał

Mnichow (dpa/SN). Bywši šef awtotwarca Audi Rupert Stadler je w procesu jebanstwa w zwisku z manipulowanym wotpłunom dieselowych awtow swoju winu přiznał a móže so tak zasudźenja na pruwowanski čas nadźijeć. Stadler přihłosowaše dokumentej swojeho prawiznika, w kotrymž wón přiznawa, zo je swój čas wopaki jednał. Stadler je tak prěni čłon předsydstwa koncerna Volkswagen, kiž před sudnistwom swoju winu w dieselowym skandalu přiznawa.

Ruske rakety na Kijew

Při zahubnym wohenju w hostelu w nowoseelandskej stolicy Wellingtonje je minjenu nóc znajmjeńša šěsć ludźi zahinyło. Wjace hač dźesać wosobow je hišće zhubjenych. Woheń bě z njeznateje přičiny w hornim poschodźe twarjenja wudyrił. Wjacorych ­ludźi dyrbjachu z ćežkimi zranjenjemi do chorownje dowjezć. Zamołwići rěča wo „absolutnej katastrofje“. Foto: pa/XinHua/Guo Lei

Šwikaja dawkowe plany Čěskeje

wutora, 16. meje 2023 spisane wot:

Praha (dpa/SN). Komisarka Europskeje unije za hódnoty a transparencu, Vera Jurová, je planowane zwyšenje nadhódnotoweho dawka za dźeniki w Čěskej kritizowała. „Tajke kročele njejsu ani kraje kaž Pólska a Madźarska nałožowali“, ­rjekny čěska wiceprezidentka komisije EU čěskim nowinarjam. Zwyšenje dawkoweho poćežowanja ludźi wjedźe „k zničenju“ branše, warnowaše 58lětna.

„Jako Europska komisija čłonske staty namołwjamy, na žadyn pad hospodarski ćišć na medije, wosebje na ćišćane, zwyšić“, politikarka potwjerdźi. W boju přećiwo wopačnym informacijam je wažne, zo maja ludźo tež druhe žórła hač jenož digitalne kanale k dispoziciji. Druhe staty su sej toho skerje wědome, kak wažne njewotwisne a seriozne medije su. Liberalno-konserwatiwne knježerstwo w Praze bě připowědźiło, nadhódnotowy dawk na wšědnje wuchadźace nowiny wot tuchwilu dźesać na 21 procentow zwyšić. Naprawa je dźěl paketa konsolidowanja zjawnych financow. Ministerski prezident Petr Fiala wčera w čěskej telewiziji rjekny, zo njebudźe so knježerstwo w tym zwisku žanomu ćišćej podwolić.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND