Budyšin (SN/bn). Čitanje pod hesłom „Interview młodeho wědomostnika ze starym basnikom“ składnostnje pjatych posmjertnin Kita Lorenca njebě jenož zakónčenje hłowneje a wólbneje zhromadźizny towarstwa Přećeljo Smolerjec kniharnje (SN informowachu), ale zdobom literarna chłóšćenka za něhdźe 30 zajimcow ze sepju skerje njeznatych tekstow wuznamneho serbsko-němskeho spisowaćela. W předawanišću na Budyskej Pchalekowej předstajichu čłonki a čłonojo towarstwa wuběr prozy, lyriki kaž tež literarnowědnych přinoškow Lorenca. Róža Domašcyna a Měrćin Wjenk wobswětlištaj mjez druhim z wurězkami dźenikowych zapiskow swójbne stawizny awtora. Dr. Franc Šěn a Měrana Cušcyna předstajištaj wjelorakosć Lorenca tež jako „wudawaćela, přełožowarja, dramatikarja a publicista“ na přikład z něhdy w Rozhledźe wozjewjenym nekrologom za Jana Bobrowskeho a z „Bajku po islandskim wašnju“. Teksty běchu wušiknje zestajane, tak zo so publikumej wuwědomi, štož bě Cušcyna připowědźiła: „Lorenc je swoje teksty wobstajnje dale wobdźěłał a je zdźěla z prozy do lyriki a nawopak přetworił.
Pod hesłom „Ludźo Łužicy“ su minjeny štwórtk w Podstupimskej Bance za inwesticije kraja Braniborskeje (ILB) wustajeńcu z wobrazami fotografow Thomasa Kläbera (naprawo) a Jürgena Maćija (nalěwo) wotewrili. Wuzwolił a zestajił bě čorno-běłe fota čłon wuměłskeje přirady ILB Herbert Schirmer (srjedźa). Wosebje wobkedźbował je wón při tym motiwy, kotrež so z kóncom předźěłanja brunicy na milinu kaž tež z deindustrializaciju Łužicy ze 1990tych lět sem a ze sćěhami toho za ludźi na městnje zaběraja. Přehladka je hač do kónca lěta w rumnosćach ILB přistupna.
Foto: Marka Maćijowa
4. winowca 1972 zemrě w Kanecach Jan Meškank. W „Nowym biografiskim słowniku k stawiznam a kulturje Serbow“ (LND, 1984) je jeho šěroka dźěławosć z hesłami „wučer, narodny a kulturny prócowar, spisowaćel, ludowědnik, domiznowědnik, antifašist“ wupokazana.
Budyšin (SN/bn). „Wustajeńca je jenož jedna faseta wulkeho, mjezynarodneho projekta, z kotrymž chcemy zjawnosći skutkowanje Jana Buka bóle zbližić. ‚Mišter barbow‘, kotrehož stoćiny lětsa swjećimy, je serbske tworjace wuměłstwo do moderny wjedł, a to na swětowym niwowje. Přiwšěm wěnujemy jemu přemało kedźbnosće. Projekt ma wědu wo nim a jeho tworjenju přez generacije šěrić.“ To rjekny direktorka Budyskeho Serbskeho muzeja Christina Boguszowa we wobłuku wčerawšeje nowinarskeje konferency składnostnje wosebiteje, přichodnje pućowaceje přehladki „Wšo je krajina“, kotruž chcedźa zajutřišim, njedźelu, wotewrěć. Hač do spočatka lěta 2025 pokazaja ju najprjedy w Budyšinje a potom w Choćebuskim Serbskim muzeju a w tamnišej Wuměłstwowej hali Łužica, we Wrócławskim měšćanskim muzeju, w krajnym muzeju Lubuskeho wojewódstwa a skónčnje w Grodkowskej Wuměłstwowej zběrce Łužica. „Wosebitosći wustajeńcy stej elasticita a wotewrjenosć. Žro přehladki je wšudźe jenake, kóžde wustajenišćo pak změje swójski fokus.
Z wobrazom „W kerku“ Maje Nageloweje zahaji so aktualne čisło Rozhlada. Što so w tajkim kerku wšitko chowa, zhonja čitarjo, hdyž so bliže do njeho zanurja. Tak podawa hudźbnik, komponist, publicist, režiser a producent Syman Hejduška dohlad do swojich mnohostronskich hudźbnych projektow, načasneje serbskeje hudźby a swojich planow za přichod a wuznawa „Ja činju, štož činju, dokelž mam lóšt na to“. Goro Christoph Kimura a Ken Sasahara rozprawjataj wo serbsko-japanskich poćahach, při čimž swědči zapis Japančana Genzaburo Hiroe w hóstnej knize Arnošta Muki 1926 wo prěnim bjezposrědnim kontakće mjez Serbami a Japančanami. Nimo toho skićitaj awtoraj wobšěrny dohlad do sorabistiskeho slědźenja w Japanskej. Tuchwilu diskutuje so w feministiskej linguistice wo genderowej rěči jako srědk runostajenja žonow a mužow na rěčnej runinje. Thomas Menzel informuje w swojim přinošku „Wójna (genderowych) hwězdow“ wo wšelakich genderlinguistiskich konceptach a warnuje před tym, „genderlinguistiske namjety z němčiny njerozwažliwje do serbšćiny přewzać“.
Jědźeš-li přez Słonu Boršć, wuhladaš na wuchodnej kromje wsy wopomnišćo za padnjenych Prěnjeje swětoweje wójny. Markantnje na wyšinje postajeny pomnik ze zornowca ma za mału wjes nahladnu wulkosć a dosć bohate wuhotowanje. Wokoło njeho je zelenišćo připrawjene, nad nim wupřestrěwa wysoki dub swoje hałuzy a na nakromnym trawniku přeprošuja ławki k posydnjenju.
W minjenych lětach bě pomnik z algami porosćeny a měješe šěro-zelenkojty napohlad. Napisma běchu wupłokane a lědma hišće spóznać. Čim bóle nětko nadpadnje, zo su pomnik w zańdźenych měsacach wobnowili. Zornowc je wurjedźeny a so zaso jasny swěći. Horjeka spóznaješ zaso z dubowej a ławrjencowej hałžku wobwěncowany wojerski křiž. Wšitke napisy su čerstwje wumolowane a zaso derje čitać.
Poswjećenje w lěće 1920