Němcy maja problem

štwórtk, 06. oktobera 2022 spisane wot:
Před něšto lětami sym Němski historiski muzej Berlin wopytała a běch jara přesłapjena, zo su na słowjanske stawizny wuchodneje Němskeje nimale dospołnje zabyli. Kak arogantny móžeš być, zo swój pochad takle ignoruješ? Što praji nam to wo němskim stawiznopisu? Kak ideologisce motiwowani su historikarjo stawizny w nacionalsocialistiskim kaž tež w socialistiskim času posrědkowali, to je Arne Lindemann wčera na zakładźe prahistoriskich wustajeńcow derje předstajił. Prašeš so, kotra ideologija dźensa tomu polěkuje, zo přeco hišće poměrnje wažny słowjanski podźěl wuspinkuja. Kajki problem Němcy 80 lět po Hitleru z tym maja, zo njejsu ryzy Němcy? Sym so historikarja wčera prašała, hač su docyła pospyty w prahistoriskich muzejach, stawizny hinak předstajić. Arne Lindemann je dwaj pozitiwnej přikładaj mjenował, muzejej w Braniborje nad Habolu a Kamjenicach. Chcu sej wustajeńcy tam nětko wobhladać – tróšku nadźije hišće mam. Cordula Ratajczakowa

Preciznej a dynamiskej předstajeni

wutora, 04. oktobera 2022 spisane wot:
Spěwarki a spěwarjo chórow Meja, Lipa, Serbskeho ludoweho ansambla a Studentskeho chóra, instrumentalisća orchestra SLA a Sinfonietty Drježdźany kaž tež solisća Romy Petrick (sopran), Britta Schwart (alt), Partik Horňák (ternor) a Clemens ­Heidrich (bas) předstajichu pod nawodom Judith Kubicec (srje.) minjeny kónc tydźenja dwójce wuspěšnje duchowny oratorij Korle Awgusta Kocora „Israelowa zrudoba a tróšt“ w orchestraciji Stefana Malzewa w Budyskej Marje Marćinej cyrkwi. Do­hromady něhdźe 400 wopytowarjow dźakowachu so akteram z dołho trajacym přikleskom za dynamisce a preciznje zwoprawdźenej koncertaj. Foto: SN/Hanka Šěnec

Budyšin (SN/bn). Čitanje pod hesłom „Interview młodeho wědomostnika ze starym basnikom“ składnostnje pjatych po­smjertnin Kita Lorenca njebě jenož zakónčenje hłowneje a wólbneje zhromadźizny towarstwa Přećeljo Smolerjec ­kniharnje (SN informowachu), ale zdobom literarna chłóšćenka za něhdźe 30 zajimcow ze sepju skerje njeznatych tekstow wuznamneho serbsko-němskeho spisowaćela. W předawanišću na Budyskej Pchalekowej předstajichu čłonki ­a čłonojo towarstwa wuběr prozy, lyriki kaž tež literarnowědnych přinoškow Lorenca. Róža Domašcyna a Měrćin Wjenk wobswětlištaj mjez druhim z wurězkami dźenikowych zapiskow swójbne stawi­zny awtora. Dr. Franc Šěn a Měrana Cušcyna předstajištaj wjelorakosć Lorenca tež jako „wudawaćela, přełožowarja, dra­matikarja a publicista“ na přikład z ně­hdy w Rozhledźe wozjewjenym nekrologom za Jana Bobrowskeho a z „Bajku po islandskim wašnju“. Teksty běchu wušiknje zestajane, tak zo so publikumej wuwědomi, štož bě Cušcyna připowědźiła: „Lorenc je swoje teksty wobstajnje dale wobdźěłał a je zdźěla z prozy do lyriki a nawopak přetworił.

Pod hesłom „Ludźo Łužicy“ su minjeny štwórtk w Podstupimskej Bance za inwesticije kraja Braniborskeje (ILB) wustajeńcu z wobrazami fotografow Thomasa Kläbera (naprawo) a Jürgena Maćija (nalěwo) wotewrili. Wuzwolił a zestajił bě čorno-běłe ­fota čłon wuměłskeje přirady ILB Herbert Schirmer (srjedźa). Wosebje wobkedźbował je wón při tym ­ motiwy, kotrež so z kóncom předźěłanja brunicy na milinu kaž tež z deindustrializaciju Łužicy ze 1990tych lět sem a ze sćěhami toho za ludźi ­na městnje zaběraja. Přehladka je hač do kónca lěta w rumnosćach ILB přistupna.

Foto: Marka Maćijowa

Jan Meškank zasłužbny Sokoł był

wutora, 04. oktobera 2022 spisane wot:

4. winowca 1972 zemrě w Kanecach Jan Meškank. W „Nowym biografiskim słowniku k stawiznam a kulturje Serbow“ (LND, 1984) je jeho šěroka dźěławosć z hesłami „wučer, narodny a kulturny prócowar, spisowaćel, ludowědnik, domiznowědnik, antifašist“ wupokazana.

Mjezynarodny prestižny projekt

pjatk, 30. septembera 2022 spisane wot:

Budyšin (SN/bn). „Wustajeńca je jenož jedna faseta wulkeho, mjezynarodneho projekta, z kotrymž chcemy zjawnosći skutkowanje Jana Buka bóle zbližić. ‚Mišter barbow‘, kotrehož stoćiny lětsa swjećimy, je serbske tworjace wuměłstwo do moderny wjedł, a to na swětowym niwowje. Přiwšěm wěnujemy jemu přemało kedźbnosće. Projekt ma wědu wo nim a jeho tworjenju přez generacije šěrić.“ To rjekny direktorka Budyskeho Serbskeho muzeja Christina Boguszowa we wobłuku wčerawšeje nowinarskeje konferency składnostnje wosebiteje, přichodnje pućowaceje přehladki „Wšo je krajina“, kotruž chcedźa zajutřišim, njedźelu, wotewrěć. Hač do spočatka lěta 2025 pokazaja ju najprjedy w Budyšinje a potom w Choćebuskim Serbskim muzeju a w tamnišej Wuměłstwowej hali Łužica, we Wrócławskim měšćanskim muzeju, w krajnym muzeju Lubuskeho wojewódstwa a skónčnje w Grodkowskej Wuměłstwowej zběrce Łužica. „Wosebitosći wustajeńcy stej elasticita a wotewrjenosć. Žro přehladki je wšudźe jenake, kóžde wustajenišćo pak změje swójski fokus.

Čitajće w nowym rozhledźe (30.09.22)

pjatk, 30. septembera 2022 spisane wot:

Z wobrazom „W kerku“ Maje Nageloweje zahaji so aktualne čisło Rozhlada. Što so w tajkim kerku wšitko chowa, zhonja čitarjo, hdyž so bliže do njeho zanurja. Tak podawa hudźbnik, komponist, publicist, režiser a producent Syman Hejduška dohlad do swojich mnohostronskich hudźbnych projektow, načasneje serbskeje hudźby a swojich planow za přichod a wuznawa „Ja činju, štož činju, dokelž mam lóšt na to“. Goro Christoph Kimura a Ken Sasahara rozprawjataj wo serbsko-japanskich poćahach, při čimž swědči zapis Japančana Genzaburo Hiroe w hóstnej knize Arnošta Muki 1926 wo prěnim bjezposrědnim kontakće mjez Serbami a Japančanami. Nimo toho skićitaj awtoraj wobšěrny dohlad do sorabistiskeho slědźenja w Japanskej. Tuchwilu diskutuje so w feministiskej linguistice wo genderowej rěči jako srědk runostajenja žonow a mužow na rěčnej runinje. Thomas Menzel informuje w swojim přinošku „Wójna (genderowych) hwězdow“ wo wšelakich genderlinguistiskich konceptach a warnuje před tym, „genderlinguistiske namjety z němčiny njerozwažliwje do serbšćiny přewzać“.

Jan Bjedrich Fryco

pjatk, 30. septembera 2022 spisane wot:
Delnjoserb, farar, rěčewědnik a spisaćel Jan Bjedrich Fryco narodźi so 20. požnjenca před 275 lětami jako syn duchowneho w Gołkojcach. Kaž jeho tři lěta starši bratr Pomgajbog Kristalub wopyta Jan Bjedrich Fryco gymnazij, a to w Choćebuzu a Lubinje, a studowaše teologiju kaž bratr w Halle. W tamnišej syrotowni w Frankowych wustawach wuwučowaše wón jeje chowancow. 1769 jeho we Wětošowje ­ordiněrowachu, a wón bě tam hač do lěta 1773 archidiakon a rektor. W sćěho­wacych pjeć lětach fararješe w Korjenju a wot 1778 bě w ródnych Gołkojcach dwaj lětdźesatkaj z wosadnym fararjom. Jako so 1781 wulki dźěl Gołkojc přez wulki ­woheń wotpali, pěsnješe wón dwaj kěrlušej a da jej ćišćeć. Jeho najwjetši skutk za serbske pismowstwo bě přełožk Stareho zakonja do delnjoserbšćiny, kotryž bu 1796 ćišćany. Pjeć lět bě Fryco z pruskej wyšnosću Choćebuskeho wokrjesa zasakle wo ćišćersku dowolnosć wojował. Swoju „Rěčnicu“ a delnjoserbski słownik njemóžeše pobrachowacych pjenjez dla ćišćeć dać. Wón je tež zestawu Serbow w delnjołužiskim sakskim markhrabinstwje 1767 zestajił za Budarjowe wotkazanje pjenjez za chudych Serbow.

Pomnik zasoz Körnerom a Ćišinskim

srjeda, 28. septembera 2022 spisane wot:

Wopomnišćo za padnjenych Prěnjeje swětoweje wójny w Słonej Boršći wobnowjene

Jědźeš-li přez Słonu Boršć, wuhladaš na wuchodnej kromje wsy wopomnišćo za padnjenych Prěnjeje swětoweje wójny. Markantnje na wyšinje postajeny pomnik ze zornowca ma za mału wjes nahladnu wulkosć a dosć bohate wuhotowanje. Wokoło njeho je zelenišćo připrawjene, nad nim wupřestrěwa wysoki dub swoje hałuzy a na nakromnym trawniku přeprošuja ławki k posydnjenju.

W minjenych lětach bě pomnik z algami porosćeny a měješe šěro-zelenkojty napohlad. Napisma běchu wupłokane a lědma hišće spóznać. Čim bóle nětko nadpadnje, zo su pomnik w zańdźenych měsacach wobnowili. Zornowc je wurjedźeny a so zaso jasny swěći. Horjeka spóznaješ zaso z dubowej a ławrjencowej hałžku wobwěncowany wojerski křiž. Wšitke napisy su čerstwje wumolowane a zaso derje čitać.

Poswjećenje w lěće 1920

Jurja Šěna wopominali

srjeda, 28. septembera 2022 spisane wot:
We wobłuku wopomnjenskich kemšow, wuhotowanych wot Ralbičanskeho fararja Šćěpana Delana, swjećachu něhdźe 70 wobdźělnikow – přewažnje přiwuzni kaž tež wjesnjenjo – w Šunowskej kapałce wčera stoćiny njeboh Jurja Šěna. Po Božej mši zaspěwa Serbski muski chór Delany pod wuměłskim nawodom Mateja Kowarja tři z jeho najwoblubowanišich spěwow – mjez druhim wot njeho zbasnjenu „hymnu“ ćělesa „W Šunowskej hospodźe“ – kaž tež wot Korle Awgusta Kocora na tekstaj ­Handrija Zejlerja resp. Jurja Surowina skomponowanej, často jako „ludowej“ ­wobhladowanej pěsni „Naš njeboh’ dźěd“ a „Ach, moja hola“. Foto: SN/Hanka Šěnec

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND