Z Lotku a Sophiju sej wjeru paslić
Čehodla sym hordy, zo serbsce rěču?
Dźensniši starši so wo to staraja, zo jich dźěći cuze rěče wuknu. Wjetšina wšak jendźelšćinu wuknje, dokelž je to najbóle wužiwana rěč a móžeš so z njej po cyłym swěće dorozumić. Wulku popularnosć ma tuchwilu chinšćina, hladajo na hospodarske zwiski z tutym krajom. Časćišo dźěći tež zaso rušćinu wuknu, byrnjež naši ludźo w Pólskej trawmu po komunistiskim času měli, jako běše ruska rěč w šuli winowatostna. W našej swójbje běše prěnja rěč, kotruž sym nawuknył, hornjoserbšćina. Wo to staraše so naša mać, kotraž je rodźena Serbowka kaž jeje mać a wjetšina jeje swójby. Moje prěnje serbske słowa běchu: mama, papa a jěsć. Mama je mje serbšćinu wučiła, dokelž je ju za přichodnu generaciju wobchować chcyła. Serbske dźěći pak dźensa bóle němsce rěča hač serbsce, tohodla so rěč pozhubja. Přiwšěm móža wone rěč w pěstowarni a šuli wuknyć a nałožować. Ja njemějach tajku móžnosć, dokelž bydlu we Waršawje.
Žiwjenju w lěsu raz cyle bliscy być
Dźěłowe wuradźowanja, lěsnopedagogiske zarjadowanja a priwatne swjedźenje w chatach statneho zawoda Sakski lěs móžne
Mjerwjeńca tajkich a hinašich zwěrjatkow pod jich nohomaj šulerjow na lěsnopedagogiskich ekskursijach wokoło Małeje hwězdy jima. Foto: Tina ArndtPřez łuku wuhladaš Wulku zymsku horu w Sakskej Šwicy. Maš zaćišć, zo so sydlišćo pod njej horje přitula. Domy, kotrež spóznawaš, pak přisłušeja wjesce Lichtenhainej, znatej za wodopad w dolinje Křinicy (Kirnitzsch). Ze wsy hač na wjeršk hory pak trjebaš pěši hišće něhdźe tři hodźiny. Wusměrješ-li swojej woči bóle naprawo, widźiš masiw Děčínskeho Sněžníka z tamnišej wuhladnej wěžu. Wobkuzłaca to panorama, kajkuž maš z terasy chaty pod wjerškom hory Unger pola sakskeho Neustadta.
Dźěći móža so wucychnować
Bój přećiwo anticyganizmej žada sej tójšto zwjazkarjow
Před połsta lětami hibanje za wobydlerske prawa Romow dźěłać započało
Sintojo a Romojo su jedna ze štyrjoch w Němskej připóznatych awtochtonych narodnych mjeńšin. Runje tak je znate, zo su woni w mnohich europskich krajach hač do přitomnosće najbóle diskriminowany dźěl tu bydlacych ludźi. Z dźesać do dwanaće milionami přisłušnikow je to najwjetša etniska mjeńšina našeho kontinenta. Namakaš jich sydlišća na přikład na grjekskej kupje Kos zboka turistiskich sydlišćow, w krajach na Balkanje abo tež w Słowakskej. Hornjej Łužicy najbliši Romojo bydla njedaloko mjezy w Šluknovskim wuběžku w susodnej Čěskej. Koronapandemija w mnohich juhowuchodoeuropskich krajach fatalnu situaciju mjeńšiny hišće přiwótřa, kotraž žiwori tam na kromje towaršnosće.
Hdźež steji cyrkej z pólnych kamjenjow mjez burskimaj statokomaj
Lěšće w Delnjej Łužicy – tam, hdźež ratarstwo, kultura a turizm zhromadnje skutkuja – kolesowarjow a dalšich turistow rady na přebytk witaja.
„Chcychmy něšto pohibować a nowe akcenty sadźeć“
Před třomi lětdźesatkami wědomostne towarstwo Maćicu Serbsku znowa załožili
Dnja 2. apryla 1991 wožiwichu po wjace hač 40lětnej přestawce w NDRskim času najstarše serbske a wědomostne towarstwo Maćicu Serbsku. Loni wuzwolichu dr. Anju Pohončowu za předsydku. Cordula Ratajczakowa je so z rěčespytnicu Serbskeho instituta (SI), kotraž je we Wětošowje wotrostła a dźensa we Wotrowje bydli, rozmołwjała.
Što je Was pohnuło, zastojnstwo přewzać?
A. Pohončowa: W předsydstwje prošachu mje kandidować. Njejsym sej rozsud lochki činiła, wšako je nowe wužadanje za mnje. Sym pak přez lěta nazhonjenja w předsydstwje zběrała. A je dobre začuće, předsydka Maćicy Serbskeje być. Mam drje nětko wjace dźěła, zdobom pak dobry team wokoło sebje, kotryž mje podpěruje. Prócuju so wo transparencu, wothorjeka dele ničo njepostajam.
Sće 17. wosoba a zdobom prěnja žona na čole najstaršeho serbskeho towarstwa. Sće hižo jako młoda holca wo tym soniła, raz tajki wažny krok w stawiznach serbskeje emancipacije hić?
Serbske chórowe hibanje třiceći lět znowa pod zhromadnej třěchu
Před 30 lětami bu Zwjazk serbskich spěwarskich towarstwow (ZSST) znowa załoženy. Wot toho časa je towarstwo předewšěm jako zarjadowar chórowych koncertow skutkowało, wotpowědujo tak we wustawkach zakótwjenemu zaměrej, „spěchować spěwanje jako zhromadny nadawk“. Po wjace hač połlětnym wuradźowanju schadźowaše so 22. měrca 1991 přihotowanski wuběrk w Budyšinje, zo by naćiski směrnicow a wustawkow towarstwa schwalił a je zajimowanym chóram sposrědkował. Wone mějachu na to pjeć tydźenjow chwile, internje wo naćiskach rozmyslować a diskutować.
Tež Lotka wo BOOKii-knižce zahorjena
Přełožerka noweje BOOKii-knižki Bianka Wjeńcyna a Helena MikławškecFota: SN/Hanka ŠěnecReprodukcija: Janek WowčerFoto: Janina MikławškowaNěchtóžkuli je nowu BOOKii-knižku „Powědaj mi wo počasach“ Ludoweho nakładnistwa Domowina snano hižo wot jutrowneho zajaca dóstał. Tež Lotka k tomu słuša. Znajmjeńša je wona to na knižnej premjerje dźens tydźenja přeradźiła a powědała, zo je hodźinu na zahrodźe za njej pytała a nańdźe ju skónčnje w bowje. W pisanej a rjenje wuhotowanej knižce zhonja dźěći wšitko kołowokoło počasow. Tam jewja so tež zwuki a spěwčki, kotrež móžeće sej z wosebitym pisakom wotkryć. Swój hłós za nje spožčili běchu hnydom wjacore dźěći, kaž na přikład Helena Mikławškec ze Serbskich Pazlic. Jeje mać Janina jako lektorka knižki je zhromadnje z přełožerku Bianku Wjeńcynej na wosebitosće skedźbniła. Tež Lucian a Valentina Šołćic z Budyšina staj na wirtuelnej premjerje wo nahrawanju powědałoj. Po lóštnym programje pak stej Lotka (Viktoria Brězanec) a Sophia (Sophia Budarjec) wjedłoj, a to live z Budyskeho studija SAEK.
Zymske dožiwjenja
Rysowanka: Jonas Jurk
Na wjacorych wsach zaso klepotali
Radwor
Róžant
Pančicy
Chrósćicy
Fota: Bosćij Handrik, Feliks Haza (2), Konstantin Hrjehor, Bernhard Baier
K dojutrownym nałožkam słuša bjezdwěla tež klepotanje. Wulki pjatk a ćichu sobotu dźě zwony mjelča. Tuž dźěći słužbu přewozmu a wužiwaja za to drjewjane klepotawki. Rano w šesćich, připołdnju w dwanaćich a nawječor w šesćich kroča wone k wjesnym křižam, hdźež so modla a kěrluš spěwaja.
Tradicija klepotanja so dale a bóle zaso wozrodźa. W Radworskej wosadźe su minjene lěta ministranća z prěnjowoprawjenskimi dźěćimi zhromadnje klepotali. Loni kaž tež lětsa zaso pak nastajichu so cyłe swójby na puć, a to nic jenož w Radworju, ale runje tak na wokolnych wsach. Dźěćiznak dósta tohorunja wobrazy z Wotrowa, Chrósćic a Pančic-Kukowa. Nimo toho dźěći w Ralbičanskej wosadźe klepotaja, tak mjez druhim w Róžeńće.
Bianka Šeferowa
