Pječenu husycu dóstali
Čehodla swjećimy swjateho Měrćina?
11. nowembra swjećimy swj. Měrćina. Wón běše najprjedy romski wojak, kotryž běše za swoju
smilnosć jara znaty. Kaž z legendy wuchadźa, je wón na zymnym zymskim dnju swój płašć z prošerjom dźělił a jeho tak před zmjerznjenjom zachował. Z toho časa ćahaja předewšěm dźěći na dnju a wokoło 11. nowembra z latarničkami po dróhach a dopominaja tak na swjateho Měrćina.
Tež w Chróšćanskej zakładnej šuli su dźensa tydźenja
swj. Měrćina swjećili. Tam
pokazachu šulerjo program
a tohorunja su pječenu husycu dóstali. To běše woprawdźe
wulkotna wěc! Ale što ma
husyca poprawom ze swj.
Měrćinom činić? Foće: Feliks Haza
Što ma swjaty Měrćin z husycu činić? Měrćin bě so skromnosće dla
w husacym chlěwje schował, jako
chcychu jeho na biskopa wuswjećić. Husy pak wulku haru činjachu
a jeho tak přeradźichu. Z toho dnja je biskop Měrćin
z Toursa škitny patron husycow.
Słowa mocy – mócne słowa
Recensija romana Elki Lorencoweje „Machtworte“
Zo bě jeje mandźelski-basnik mišter słowow, wěmy – zo pak zamóže tež Elke Lorencowa pisać, to hakle nětko pytnjemy. Lětsa je w nakładnistwje Mitteldeutscher Verlag jeje prěni roman „Machtworte“ wušoł. Debit to, kotryž jenož hladajo na pózdni spisowaćelski comingout njepřekwapja, ale tež nastupajo putacu lekturu, kotraž wona čitarjej dari. Awtorka powěda wo swojim dźěćatstwje w Němskej demokratiskej republice, wo wulkej politice w holčacym žiwjenju.
Hižo 1988 bě Wuježčanka prěnje skicy teksta nakładnistwu Aufbau pósłała, po politiskim přewróće pak měješe zastaranje swójby prioritu. Město na swojim teksće je Lorencowa po tym na nowinarskich zdźělenkach města Budyšina dźěłała. Skónčnje, w starobje 59 lět, wona projekt znowa wožiwi, a mandźelski Kito Lorenc je wuslědk samo hišće takrjec „wotžohnować“ móhł, kaž wona w dodawku knihi přeradźa.
Zhromadny modelowy projekt
Prěnja etapa kreatiwneho zwjazowanja mjeńšinoweju kulturow
Z prezentaciju hudźbneho wideja hymny „Serbsko-Waliziskeho přećelstwa – Cyfeill garwch cymareg a sorbian“ na Choćebuzkim filmowym festiwalu su sobuskutkowacy prěnju etapu projekta zakónčili. Na iniciatiwu huslaceho spěwytwórca Geigerzähler a spěwarki-gitaristki Efa Supertramp běchu lětsa w aprylu we wobłuku dźěłarnički w Choćebuzu wjacore spěwy skomponowali, aranžowali a natočili. Wuslědk je kaseta z dohromady 16 titulemi, kotruž z małej turneju po Łužicy a naposledk w Berlinje předstajichu. Koncertna jězba powjedźe jich na dosć njewšědne jewišća, kaž na přikład do lěsa blisko Slepoho abo na Kumšiski dwór čo. 8. W Nukničanskej barace knježeše hnuta ćišina kaž drje hišće ženje, jako wobkuzłany publikum harfenistce Cerys Hafana připosłuchaše. Ani z bary njebě někajkehožkuli klimpota słyšeć. W Choćebuzu přiwabi wustup – tež dźakowano takrjec domjacej hrě rappera a lokalneho matadora STOI – najwjace wopytowarjow.
Znowa čitała ... antologiju „Šćežki“
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli. Wotpowědne impulsy chce awtorka serbskim čitarjam a čitarkam z nowym rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Před dwěmaj lětdźesatkomaj poča serbska literarna towaršnosć sej zadźiwana wuwědomjeć, zo su žony-awtorki po ličbje swojich muskich kolegow přesćahnyli. Prawidłownje běchu wone w antologijach serbskeje prozy we wjetšej ličbje zastupjene hač awtorojo-mužojo. A něšto lět pozdźišo zwěsćichmy na posedźenjach nawodow serbskich institucijow, zo bě jich wjace wjednicow hač wjednikow. Nó haj, tajki trend móže so spěšnje zaso měnjeć. Ale na čim je zaležało, zo je tute wuwiće tak wočiwidne było? Poprawom je to zajimawa tema za wědomostne slědźenje wo serbskej towaršnosći. Sama móžu jenož tukać.
Sony, kotrež njejsu kaž pucherje z pěny
„Wobchowajmy sej wokomiki zboža w přećelniwosći zhromadnje“ – Awtobiografija Měrćina Weclicha
Sym zbožowna! Z kotreje přičiny, so nětko bjezdwěla prašeće. Sym zbožowna, zo sym sonam Měrćina Weclicha wot wšeho spočatka sćěhowała. Nic cyłe jeho žiwjenje. Ně! Sym jeho awtobiografiju „Sonić – to tla z hrěchom njej‘“ čitała, a to bjez toho, zo bych ju přestawki dla wotpołožiła. Mam to za pokazku, zo bych rady dalše zajimawostki ze žiwjenja w lěće 1957 rodźeneho Pančičan-Kukowčana zhoniła.
Wink a „zhubjena šćětka“
W tutej kolumnje powěda wosom redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Žedźba, wuhladać powostanki něhdy sławneho Bycantinskeho mócnarstwa, dowjedźe prof. Winka jednoho dnja do bywšeho Konstantinopla, potajkim do dźensnišeho turkowskeho Istanbula. Wězo wobdźiwaše wón tam sławnu cyrkej swj. Sofije abo hišće stejace mócne měšćanske murje.
Wink pak zanuri so tež do nowšich stawiznow, dokumentowacych wobstajne cofanje prjedy dominowaceho křesćanskeho elementa města a wliw Grjekow, Armenjanow abo Bołharow na nje porno přiběracej turkowskej ludnosći a islamej. Wón dundaše po štwórći Fener při zaliwje Złoty róh, hdźež jeho twarjenja ortodoksneho patriarchata na to dopominachu, zo Grjekojo dźensa w měsće z nimale 20 milionami wobydlerjow jenož horstku něhdźe połdra tysaca ludźi wučinjeja!
Snano zazběh wozrodźenja
W Slepom prěni sportowy swjedźeń serbskich wyšich šulow a gymnazija „Sportej zdar“ přewjedli
„To běchu hišće časy, jako su wšitcy do Hórkow přijěli: połne trawersy, lochkoatletiske wubědźowanje po frenetiskim aplawsu wjacorych stow šulerkow a šulerjow a dalšich přihladowarjow. Dźensa tajke něšto hižo móžne njeje.“ To měnja njewotwisnje wot so w minjenych lětach wjacori, kotřiž běchu za čas NDR na wulkich sportowych swjedźenjach serbskich šulow w Hórkach wobdźěleni.
Prěni pospyt chětro poradźeny
Spočatk noweho žiwjenskeho wotrězka
Ze stipendijom Załožby za serbski lud młoda žona z Pólskeje a młody muž z Čěskeje nětko w Lipsku studujetaj
„Sym z kardinalom Dominikom Duku po Łužicy pućował a dožiwich dalše zajimawe wěcki w Serbach.“
Kryštof Peršin
Přeco zaso podawaja so studenća a studentki z wukraja we wobłuku stipendija Załožby za serbski lud do Lipska, zo bychu so na tamnišim Instituće za sorabistiku intensiwnje ze serbskej rěču a kulturu zeznajomili a zdobom swoje dotalne wědomostne slědźenja pohłubšili. Wot lětušeho zymskeho semestra studujetaj Pólka Karolina Babczuk a Čech Kryštof Peršin w měsće nad Plesnu (Pleiße). Kak běštaj wonaj scyła prěni króć ze serbšćinu do zwiska přišłoj, z čim so w swojim studiju zaběrataj a što su jeju prěnje zaćišće wo Lipsku a serbskich studowacych, to a dalše wonaj tu přeradźataj.
Z ćěłom so zaběrali
Mała hortska dźěći ze swojimi staršimi je njedawno do Smjerdźaceje
přichwatała, zo by so na ekspediciju po ćěle podała. Nowa BOOKii-kniha „Wotkryj sej swoje ćěło!“ měješe w kubłanskim srjedźišću LIPA premjeru. Přełožerka Sylwija Šěnowa poda krótki zawod do temy a čitaše krótke pasaže z knihi. Sobu přinjesła bě sej wšelake eksponaty kaž model wutroby, wóčka a mały kosćowc, kiž hewak we wučbje za předmjet biologiju wužiwa. Dźěći móžachu tuž z BOOKii-pisakom
kaž tež na modelach ćěło wuslědźić.
A tež na sebi, přez měrjenje pulsa
a ličenje pukotow wutroby,
móžachu dźěći zwěsćić, što
swójske ćěło wšo zamóže. To bě kulowate a rjane popołdnjo za wšěch wobdźělnikow.
Janina Mikławškowa | Foto: Michaela Rabowa
Dźěći w pěstowarni zawjeseliła
Knjeni Kolcyna z Radworja je njedawno tamniši serbski katolski dźěćacy dom wopytała, zo móhła najmłódšim dźěćom kubłanišća nowu knihu „Pingufant za Paula” předstajić a stawiznu předčitać. Wulke dźěći wobhladachu sej mjenujcy samsny čas „Pismikowu kekliju” w Budyskim Dźiwadle na hrodźe. Knjeni Kolcyna je rumnosć přijomnje spřihotowała a nas lubje powitała. W rukomaj měješe wonu knihu: Paul, bydlacy ze staršimaj a sotru we wulkim měsće, ma bórze narodniny a njewšědne přeće. Wón přeje sej mjenujcy elefanta. Ale mać a nan jemu při wšej lubosći tute přeće spjelnić njemóžetaj. Tróšku zludany Paul rozsud staršeju akceptuje a přeje sej tuž pinguina. Tola tež za pinguina njeje tajke měšćanske bydlenje prawy žiwjenski rum. Što nětko? Narodniski dźeń so bliži a Paul bywa přeco bóle njeměrny. Kotre zwěrjo drje je dóstał? Sće-li wćipni, to maće hnydom přeće k hodam, lube dźěći. Nam je so stawizna jara lubiła. Knjeni Kolcyna měješe samo hišće wumolowanki sobu. Wutrobny dźak jej wuprajimy za zabawne dopołdnjo. Dźěći Radworskeho katolskeho
dźěćaceho doma
