Budyšin (SN/bn). Składnostnje stotych posmjertninow Jakuba Skale su Maćica Serbska (MS), Towarstwo Cyrila a Metoda (TCM) a katolska wosada swj. Pětra wčera wuznamneho duchowneho, publicista a narodneho prócowarja wopominali. We wobłuku nyšpora w Budyskej tachantskej cyrkwi zjimaše farar Wito Sćapan žiwjenski skutk Skale, kiž bě „čas žiwjenja­ našemu ludej a krajej słužił – k Božej česći a nam k wužitku“. Předsyda TCM Cyril Hančik poda biografiski zarys Skale, mjenujo jeho „njewšědnje pilneho, woporniweho a přećelneho čłowjeka, kiž je sej ze swojej swěrnej a wutrajnej lubosću serbskemu ludej sam trajacy pomnik stajił“. Mjez druhim wuzběhny zasłužby Skale jako japoštołski administrator nowozałoženeho biskopstwa Drježdźany-Mišno, redaktora časopisow Krajan a Katolski Posoł kaž tež jako přełožowarja Noweho zakonja do hornjoserbšćiny a nic naposledk jako předsyda TCM. „Njech su nam jeho njesebične skutki njezapomnite a z pohonom“, Hančik reziměrowaše.

Dr. Johannes Franke

póndźela, 20. januara 2025 spisane wot:
Spočatk wulkeho róžka 1545 bu němski wučenc, lěkar a botanikar Johannes Franke w delnjosakskim Hildesheimje narodźeny. Poslednje 35 lět swojeho žiwjenja bě wón měšćanski lěkar w Kamjencu a Budyšinje. Wón studowaše wot lěta 1565 medicinu a filozofiju w Frankfurće nad Wódru, Wittenbergu, Straßburgu, Baselu a Parisu. 1577 promowowaše na doktora mediciny. Wot lěta 1578 do 1581 bě lěkar wjercha Joachima Ernsta Anhaltskeje a měšćanski lěkar w Zerbsće. Wot 1581 přińdźe do Hornjeje Łužicy a skutkowaše najprjedy hač do lěta 1600 jako měšćanski lěkar w Kamjencu a potom hač do jeho smjerće 1617 w Budyšinje. Franke zaběraše so tež wobšěrnje z botaniskimi slědźenjemi. Wón spisa 1594 ćišćanu najstaršu botanisku knihu Łužicy „Hortus Lusatiae“. Tuta wědomostna kniha je jedna z najstaršich knihow z tekstami w hornjo- a delnjoserbskim pismje. Delnjoserbske rostlinske mjena bě do toho jeho lěkarski kolega dr. Leonhard Thurneysser 1578 wozjewił. Z nim so dr. Franke dopisowaše. Toho zajim za Łužicu je wobstał, dokelž je wón lěta młodźiny pola wuja w Šleskej wotrostł a mjez studijom w šuli w Žahanje wuwučował. Manfred Laduš

Serbski ludowy ansambl hotuje so na premjeru ptačokwasneho programa. Jutře pokaza inscenaciju „Lubosć na žwałach“ w Choćebuzu. Za tydźeń slěduje pod titulom „Lubosć na žołmach“ prěnje hornjoserbske předstajenje w Radworju. Foto: Měrćin Pižka

Jakub Skala

pjatk, 17. januara 2025 spisane wot:
17. wulkeho róžka před sto lětami zemrě w Budyšinje farar a senior tachantstwa Jakub Skala. Wón bě tež nachwilnje administrator nowozałoženeho Mišnjanskeho biskopstwa. Swój posledni wotpočink namaka při zapadnej nutřkownej muri rozwalinow Mikławškoweje cyrkwje pódla rowa Michała Hórnika. Wo jeho wulki narowny pomnik bě so Skala postarał a jón zapłaćił. Swójski narowny pomnik je jednoriši, z pěskowca. Na nim steji tekst we łaćonskej rěči z jeho žiwjenskimi datami a titlemi. Jakub Skala narodźi so jako syn chěžkarja a krawca 18. małeho róžka 1851 w Chrósćicach. Wón bě chowanc Praskeho Serbskeho seminara a sobustaw towarstwa Serbowka. Tehdy je basnje, krótkoprozu a ludowědne přinoški do „Kwětkow“, rukopisneho časopisa serbskich seminaristow, zapodał. Po studiju teologije w Praze bě wot 1876 do 1881 kapłan w Radworju. Dźesać lět bě kapłan w Budy­šinje, wot lěta 1891 do 1898 farar, potom šolastik a wot 1905 hač do smjerće senior tachantstwa. Swojeho sylneho angažementa za serbstwo dla wotpokaza cyrkwinska wyšnosć jeho kandidaturu za biskopa, kotruž Serbja wočakowachu.

Program na wysokim niwowje

štwórtk, 16. januara 2025 spisane wot:

Wirtuozny a čućiwy jubilejny „Wosebity koncert spočatk lěta“

Hižo tři lětdźesatki wuhotuje pianistka Heidemarja Wiesnerec rjad „Wosebity koncert na spočatku lěta“. Program lětušich cyłkownje sydom zarjadowanjow mjez druhim na žurli Budyskeho Serbskeho muzeja pod hesłom „Music of One“ je cyle na jubilej wusměriła a dźesać prapremjerow do njeho zapřijała. Jako prěnju z nich zahra wona zhromadnje z cellistom Ramónom Jaff´ejom nowotwórbu „Motorik Automat Mechanik“, kotruž bě komponist Deniz Dortok swojej bywšej wučerce Wiesnerec a docentej Johnej McNabbej wěnował. Moderna twórba z razom improwizacije wotbłyšćuje, štož titul lubi a skići hudźbnikomaj składnosć, nanajwyše a nanajhłubše frekwency swojeju instrumentow wudodnić, a to zdźěla samo runočasnje. Jasny kontrast tworješe po tym prěni raz předstajene trijo za smyčkarjow „Alle sollen eins sein“ Feliksa Brojera, kotrež bě na słowa z ewangelija po Janje spisał a kotraž spožča hesle koncerta mjeno.

Kaspar Peuker

štwórtk, 16. januara 2025 spisane wot:

Wuznamny humanist, lěkar a profesor Kaspar Peuker, narodźi so 6. wulkeho róžka 1525 jako syn serbskeho rjemjeslnika-sudotwarca na Budyskej Serbskej hasy. Nan wobsedźeše tam tež piwowy dwór a bě starosta měšćanskeje Serbskeje štwórće. Kaspar bě jara nadarjeny, wopyta łaćonsku šulu w Budyšinje a potom gymnazij w šleskim Goldbergu (nětko pólsce Złotoryja). Tamniši di­rektor gymnazija bě přećel Wittenbergskeho profesora a reformatora ewangelskeho šulstwa Philippa Melanchthona. Tutón bě zdobom přećel reforma­tora Martina Luthera. Melanchthona mjenowachu tež „wučerja Němskeje“. ­Jeho najwuznamniše dźěło „Wo po­lěpšenju studijow młodźiny“ bě přičina za to.

W bibliotece nětko tež karty placaja

štwórtk, 16. januara 2025 spisane wot:
W Budyskej měšćanskej bibliotece wotmě so wčera zarjadowanje „SpielZEIT“. Sobudźěłaćerka biblioteki Marie-Theres Cech (nalěwo) bě so tam ze skupinu žonami zetkała a placachu zhromadnje karty. W přitulnej a wjesołej atmosferje jich kamera njemyleše a hrajachu dale Rommé. Přichodne zarjadowanje tajkeho razu planuja 21. februara, w hodownych prózdninach, w Měšćanskej bibliotece. Budźe to hrajkanske dopoł­dnjo z wnučkami pod hesłom „EnkelspielZEIT“. Foto: SN/Bojan Benić

Struchłe stawizny Budyšina znosyli

srjeda, 15. januara 2025 spisane wot:

Budyšin (CS/SN). Dwaj lětdźesatkaj je ­Ulrike Wiezorek, wučerka Budyskeho Schilleroweho gymnazija, šulerjow pohnuwała, so ze stawiznami sprjewineho města zaběrać. W tak mjenowanym měšćanskim kursu wobswětlachu gymnaziasća za tónle čas rozdźělne aspekty historije Budyšina. Za to přepytowachu akty a naprašowachu časowych swědkow. Tale doba so nachila, dokelž so Wiezorek na wuměnk rozžohnuje. Tohodla bě wčerawša prezentacija wuslědkow lońšeho kursa na kopaće połnej žurli Kamjentneho domu wosebje emocionalna. Měšćanosta dr. Robert Böhmer (CDU) rjekny, zo bě „kurs šulerjam ze składnosću, so za objektiwnej wěrnosću prašeć a samostatne ­rozsudy tworić“.

Józef Nowak

srjeda, 15. januara 2025 spisane wot:
Jako spočatk wulkeho róžka 1895 wučer Jurij Słodeńk Radworski chór Meja załoži, narodźi so pozdźiši sławny Radworski farar a basnik Józef Nowak 5. januara­ samsneho lěta we Wotrowje. Syn ratarja bu chowanc Serbskeho seminara w Praze a studowaše teologiju na Praskej Karlowej uniwersiće a doskónči studij 1820 w Paderbornje. Wón bě wot lěta 1920 do 1923 kapłan w Chrósćicach a přewza režiju předsta­jenja hry Ćišinskeho „Na hrodźišću“ w Kopšinje. Nowak bě hižo 1916 hru „Posledni kral“ a 1919 hru „Swobody njewjestu“ spisał. Wot lěta 1923 do 1931 bě kapłan w Žitawje a Budyšinje. 1928 spisa za Domowinski zjězd w Budestecach poem „Lubin a Sprjewja“. 1931 bu za fararja Radworskeje wosady hač do 1940 powołany. Nacije sej ža­dachu, zo so jako kapłan při Drjež­dźanskej Dwórskej cyrkwi přesadźi. 1944 jeho gestapo do přepytowanskeje jatby zaja. Po wójnje wróći so 1945 ­zaso do Radworja a spěsni tehdy baseń „Wuswobodźeni“. Hač do 1967 bě zaso w Radworju fararił a jako basnik ­Serbow a wosebje młodźinu do narodneho dźěła a skutkowanja pohonjał.

Dozynki Dyrlicha

wutora, 14. januara 2025 spisane wot:
Budyšin (SN). „Nachklänge – Dozynki. Essays und Wortmeldungen – Eseje a přizjewjenja k słowu“ rěka nowa, w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła zběrka tekstow Benedikta Dyrlicha. Wona wudospołnja dwuzwjazkowu dokumentarisku awtobiografiju, kotraž bu pod titlomaj „Doma we wućekach“ a „Leben im Zwiespalt“ wudata. Nowostka pohłubša tematiske wobłuki, kotrež so w memoarach jenož skrótka wobjednawaja, wopřijima pak tež tam njewobkedźbowane ćežišća. Tak wěnuje so Dyrlich swojim korjenjam, zetkanjam z literaturu a aktualnym politiskim zjawam.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND