Wustajeńcu z premjeru zakónčili

póndźela, 17. měrca 2025 spisane wot:
„Bě mi njewopisajomne zbožo, swoje mólby w bajkojtym Budyšinje wustajić směć. Wobjimam was!“ Tak dźakowaše so Andrij Šaran mjez druhim Christinje Boguszowej (wotprawa), nawodnicy Budyskeho Serbskeho muzeja, hdźež bu wčera wustajeńca „Wěčne pućowanje – Barba a słowo w twórbje ukrainskeho wuměłca Andrija Šarana“ zakónčena. Finisaža bě zdobom knižna premjera kataloga přehladki, kotryž wopřijima reprodukcije wustajenych wobrazow kaž tež basnje Šarana a eseje Krysztofa Zanussija, Katarzyny Soboczyńskeje, Juliana Nyče a Mariny Weisband. Wudawaćelej stej Serbski muzej a Jelenjogórjanski Dom Gerharta Hauptmanna, kotryž je wot lětušeho apryla z přichodnym hosćićelom wustajeńcy. Foto: Maćij Bulank

Jakub Buk

póndźela, 17. měrca 2025 spisane wot:

6. nalětnika před 200 lětami narodźi so Jakub Buk do žiwnosćerskeje swójby w Zejicach. Wón bě chowanc Praskeho Serbskeho seminara a studowaše po tym pjeć lět na Karlowej uniwersiće w Praze filozofiju a katolsku teologiju. Po studiju so do domizny wróći, a biskop Dittrich jeho 8. meje 1850 na měšnika wuswjeći. Pjeć lět bě wučer serbšćiny a naměstnik direktora Budyskeho Katolskeho wučerskeho seminara. 1854 bu do Drježdźan přesadźeny, bě tam pjeć lět kapłan při Dwórskej cyrkwi a wučer na progymnaziju. Wot 1859 do 1876 bě direktor progymnazija a prefekt kralowskeho wustawa za ka­pałnikow. W lěće 1876 bu na superiora a wosadneho fararja Dwórskeje cyrkwje powyšeny. Dźesać lět po tym pomjenowachu Jakuba Buka za prezesa Katolskeho duchowneho konsistorija a prěnjeho kralowskeho dwórskeho kapłana.

Dwurěčna lyrika

pjatk, 14. měrca 2025 spisane wot:
Budyšin (SN). Benedikt Dyrlich hižo lětdźesatki w serbskej a němskej rěči basni. Po zběrce „Der Tiger im Pyjama – Tiger w nócnej košli“ je w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła dalša dwu­rěčna zběrka „Sicheltage – Serpowe dny“ z basnjemi a lyriskej prozu wjelestronskeho awtora. W přewažnje po 2019 spisanych tekstach wěnuje so Dyrlich wo­sebje podawkam, kiž wuskutkowachu a wuskutkuja, zo naše žiwjenje z dobrych kolijow a krutych hašpow skaka. Ze surealnej wobrazliwej rěču zwuraznja wobmyslenja a strachi, ale tež ćichu nadźiju na wobrot k dobremu.

Wo knihach a kniharni (14.03.25)

pjatk, 14. měrca 2025 spisane wot:

Naš wroblik Frido je wšěm znaty abo, lubi čitarjo? Mjeztym hižo jědnata stawiznička z pjera Jěwy-Marje Čornakec je njedawno wušła a započina na zwučene wašnje: Na zelenej łuce rosće štom ... W prěnich stawizničkach je wroblik Frido lětać nawuknył, myška Pip-pip płuwać, žabka Šlapka spěšnje skakać a jěžik Kałačik skónčnje spać. A tež z druhimi, kaž na přikład ze šwjerčemi abo wopičku Ritku, su wroblik a jeho přećeljo tón abo tamny dyrdomdej dožiwili. W lěće 2010 je słuchokniha z mjenowanymi stawiznami wušła a je do dźensnišeho w dźěćacej stwě njeparujomna. Samo moji třo zamóža hišće jednotliwe pasaže CDki zasopowědać a swój hłós wotpowědnje figuram přestajić. To chce so nam potom přeco smjeć. W nowšich stawizničkach woswjeća přećeljo zhromadnje jutry, kermušu, hody a samo ptači kwas. A jónu wuleća sej do Afriki. W jědnatej a z tym poslednjej knižce w tutym rjedźe swjeći wroblik Frido z myšku, žabku a jěžikom póstnicy. Za to su sej w dźiwadle wosebite kostimy wupožčili a myška Pip-pip je sej šikwany šat princesny sama zešiła.

Serbske baje do japanšćiny přełožiła

štwórtk, 13. měrca 2025 spisane wot:
Prof. Hisako Ono je profesorka (nalěwo) na uniwersiće w Tokio a zaběra so z naratologiju (slědźenje wo powědkach). Dźensa dopołdnja je wona w Serbskej centralnej bibliotece swójske přełožki serbskich bajkow do japanšćiny wědomostnej referentce Serbskeho instituta Annje Měrćinowej přepodała. Hižo w lěće 2019 je Ono Serbski institut wopytała. ­Tuchwilu přijima slědźerski stipendij Japanskeje towaršnosće za spěchowanje ­wědomosće, zo by slědowacu temu přeslědźiła: „Starodawna literatura a identita: Žiwjenske wašnja mjeńšinoweje skupiny na přikładźe stawiznow serbskeho ludu spóznawać.“ Přełožiła je serbske baje Pawoła Neda, kotrež su w uniwersitnym časopisu wozjewili, na přikład „Złote kubło“. Foto: SN/Bojan Benić

Budyšin (SN/bn). Přihotowanski wuběrk za lětuši, mjeztym 15. mjezynarodny folklorny festiwal Łužica – Łužyca – Lausitz je so na swojim wčerawšim posedźenju w Budyšinje na ramik programa dojednał. Dohromady dźesać cyłkow z Irana, Pólskeje, Słowakskeje, Portugala, Čěskeje, Rumunskeje, Chorwatskeje a ze Senegala so wot 26. do 29. junija w Budyšinje, Hochozy a Chrósćicach ze swojimi přinoškami předstaja. Łužicu reprezentuja wospjet Serbski ludowy ansambl, Serbski folklorny ansambl Wudwor a Rejowanska skupina Smjerdźaca kaž tež Serbski folklorny ansambl Slepo a delnjoserbske rejowanske towarstwo Stara lubosć. Wosebity, předewšěm na młodźinu měrjacy so wječorny resp. nócny program Chróšćan special wuhotuja skupiny Jankahanka, Kula Bula a Popsorben. Nimo toho maja w tymle wobłuku tež mjezynarodne skupiny wustupić. Wotpowědne jednanja za to tuchwilu hišće běža, tak zdźěli nam za zjawnostne dźěło festiwala zamołwita Katharina Jurkowa na naprašowanje.

Hendrich Jordan

wutora, 11. měrca 2025 spisane wot:

Wučer, kantor a spisowaćel Hendrich Jordan zemrě 3. nalětnika 1910 w delnjołužiskich Popojcach. 37 lět bě wón tam wučerił, kantorił a jako narodny prócowar wuspěšnje skutkował. „Kajku lubosć, kajku česć běše sebi Jordan zdobył, zjewi so wosebje při jeho chowanju. Ze wšěch stron zeńdźechu so Serbja z črjódami, zo bychu zhromadnje z Němcami jemu poslednju česć dali. Městopředsyda delnjoserbskeje Maśicy, knjez farar Jan Krušwica, prědowaše při rowje, a w mjenje Serbskeje Maćicy wołaše jemu farar Matej Handrik-Slepjanski poslednje božemje do rowa.“ Tak pisaše tehdyši Wochožanski farar Bogumił Šwjela w nekrologu Maćicy Serbskeje.

Wot 58 delnjoserbskich knihow, w lětach 1880 do 1905 wudatych, bě Jordan sam 16 spisał a wot druhich awtorow dźewjeć wudał. Do nich słušachu we Wojerecach ćišćane kaž „Drobjeńce ze serbskeje historije“ a „Prjedne źaseś lět Maśicy Serbskeje w Dolnej Łužycy“.

Budyšin (SN/bn). „Lubi přećeljo, witam was w poprawom hižo njeeksistowacym Thespis-centrumje. Byrnjež spěchowanje tohole projekta wuběžało, so njepoda­wamy. Dźakuju so w tym zwisku přede­wšěm społnomócnjenemu Sakskeje za wukrajnikow Geertej Mackenrothej za wotewrjene wucho a podpěru.“ Z tymile słowami zahaji intendant Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła Lutz Hillmann program „Na wuchodźe rodźena“ w połnje wobsadźenym Budyskim socio-dźiwadłowym centrumje. Mackenroth (CDU) wuzběhny, zo sej „towaršnostnu fantaziju, kajkuž tule wuwiwaće“, jara chwali, a zo chce so za to zasadźować, najebać „łoskoćiwe wjetšiny w Sakskim krajnym sejmje“ projektej nadal zjawne srědki přewostajeć.

Choćebuz (NC/KP/JFK)). Pod hesłom „Mjeńšinowe rěče w zjawnym rumje“ je Choćebuska Šula za delnjoserbsku rěč a kulturu minjeny pjatk studijny dźeń z třomi přednoškami w Choćebuskim Serbskim domje wuhotowała. Syman Blum a Evan Bleakly ze Serbskeho instituta (SI) předstajištaj projekt „Serbske elementy rěčneje krajiny Delnja Łužica“, w kotrymž mjez druhim dwurěčne na­dróžne tafle, popisanja zjawnych twarjenjow a zarjadnišćow kaž tež wabjenske plakaty přepytujetaj. Tak zwěsćištaj, zo je w serbskim sydlenskim rumje něhdźe 80 procentow wjesnych taflow dwurěčnych, z něhdźe 4 000 dokumentowanych taflow pak jenož něhdźe 56 procentow. Často jewja so w tym zwisku zmylki, kiž buchu mjeztym zdźěla wuporjedźene. Zo zjawny ćišć něšto wuskutkuje, dopokazaštaj na přikładźe w Nowym Casniku wozjewjeneho dopisa čitarja, kritizowacy jeničce němski plakat za Superkokot 2023: Wědomostnikaj dokumentowaštaj lěto pozdźišo tež jednorěčne serbske ­wabjenje za zarjadowanje.

Budyšin (SN/bn). „Nachklänge – Dozynki. Essays und Wortmeldungen – Eseje a přizjewjenja k słowu“ rěka w Ludowym nakładnistwje Domowina wušła zběrka, z kotrejž Benedikt Dyrlich swoju dwu­zwjazkowu awtobiografiju „Doma we wućekach“ wudospołnja. Wčera je ju něhdźe 30 zajimcam w Smolerjec kniharni premjernje předstajił. Dźakujo so wšitkim na publikaciji sobuskutkowacym wu­zběhny wosebje lektora Pětra Thiemanna, kiž „je cyły projekt wot wšeho spočatka produktiwnje přewodźał“ a Dietricha Šołtu za přełožk dotal jeničce w serbšćinje wozjewjenych tekstow. Po słowach Thiemanna je zběrka wuslědk procesa, kotryž bu w lěće 2012 zahajeny. „Ze spočatnje planowaneho manuskripta z něhdźe 250 stronami su naposledk dwaj dwudźělnej zwjazkaj w serbšćinje a němčinje a dwurěčne wudospołnjenje z cyłkownje 1 842 stronami nastali. Dźakuju so awtorej za tele hoberske dźěło, přełožowarjej za wuběrne přełožki a nic naposledk Monice Dyrlichowej za ćichi ko-lektorat“, Thiemann zjima.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND