To a tamne (13.05.25)

wutora, 13. meje 2025 spisane wot:

Samlutki do lěsneje kupjele doběžała je třilětna holčka w Gmündenje nad Mohanom w delnjej Frankskej. Sobudźěłaćerjej dźěćo napadny. Po informacijach policije je holca dwaj kilometraj daloko nóžkowała a přez wotewrjene wrota do kupjele přišła, kotraž njebě za nowu sezonu ani hišće wotewrjena. Krótko po policiji je tež mać dźěsća dojěła, zo by holčku nje­zranjenu zaso sobu domoj wzała.

Wjace wopytowarjow hač wobydlerjow zličili su w Italskej: Tam je loni na wšěch 60 milionow hosći turistiske zajimawostki kraja wopytało. To je wjace hač ma kraj wobydlerjow. Na čole steji Kolosej w Romje z nimale 15 milionami wopytowarjemi. Sćěhujetej galerija mólbow Uficije w Florencu a antikske město Pompeji, kotrež bu něhdy z woporom wudyrjeneho wulkana. Turisća su statnej kasy 382 milionow eurow wobradźili.

Snadny zajim

póndźela, 12. meje 2025 spisane wot:

Köln (B/SN). Wjetšina Němcow so lědma za wólby noweho bamža zajimuje. Po naprašowanju instituta YouGov mjez 2 048 ludźimi so jeničce 11 procentow „jara“ za wólby zajimuje, 59 proc. „scyła nic“. 16 proc. naprašowanych je sej Europjana jako bamža přała, 10 proc. Afričana a 4 procenty Aziata. Třećina ludźi wočakuje, zo nowy bamž wumocowanja ze stron zastupjerjow cyrkwje wujasni a so sylnišo chudym a słabym wěnuje.

Dalša financielna podpěra

Berlin (B/SN). Nabožno-politiski rěčnik frakcije SPD Lars Castellucci praji ewangelskej powěsćerni, zo płaćenja stata w nowej legislaturnej periodźe nješmórnu. Wšitke 16 krajow bě zastajenje běžnych statnych financielnych přiražkow přez jónkrótne wotnamakanje wotpokazało. W přichodźe su statne dojednanja předstajomne, zo hodźeli so cyrkwinske twary wuchować, měni Castellucci.

Zamołwitosć za přichod

Zniža mjezsobne cła

póndźela, 12. meje 2025 spisane wot:

Genf (dpa/SN). China a USA su so w swojej wikowanskej zwadźe na to dojednali, mjezsobne cła znižić. Kaž ze zhromadneje deklaracije wuchadźa, płaći dojednanje najprjedy raz 90 dnjow. Po tym zniža USA cła na chinske importy na 30 procentow, dotal wučinjachu wone 145 procentow. China zniži cła na importy z USA wot 125 na dźesać procentow. Delegacije wobeju krajow běchu w Genfje wura­dźowali. Wotnětka chcedźa zhromadny gremij załožić, w kotrymž wo hospodarstwje a wikowanju wuradźuja.

Zwada rentowych přinoškow dla

Berlin (dpa/SN). Nowa ministerka za dźěło a socialne Bärbel Bas (SPD) dóstawa podpěru swojeje strony za namjet, zo měli tež zastojnicy přinoški do zakonskeho rentoweho zawěsćenja płaćić. To je zasadna pozicija socialnych demokratow, rjekny socialny fachowc Bernd Rützel nowinarjam. Zwjazk zastojnikow Němskeje namjet wotpokazuje, tež koaliciski partner CDU/CSU namjet kritizuje. Lěwica a socialne zwjazki jón witaja.

Trump potuńša lěki

We wopomnišću bywšeho koncentraciskeho lěhwa w Mauthausenje su wčera 80. róčnicu wuswobodźenja jeničkeho nacistiskeho koncentraciskeho lěhwa w Awstriskej wopominali. Tam bě za čas Druheje swětoweje wójny něhdźe 200 000 ludźi zawlečenych, 100 000 z nich je zahinyło abo bu morjenych. Wosebje wuwołana bě skała lěhwa ze „smjertnymi schodami“, po kotrychž dyrbjachu jeći ćežke kamjenje nosyć, doniž so wučerpani njezwjezechu. Foto: dpa/Lisa Leutner

Saskia Esken hižo njenastupi

póndźela, 12. meje 2025 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Předsydka SPD Saskia Esken chce so swojeho zastojnstwa wzdać. Wona na zjězdźe strony kónc ­junija hižo k nowowólbam předsydy ­njenastupi, zdźěli 63lětna wčera wječor w sćelaku ARD.

„Mějach minjenych šěsć lět wulke wjeselo a wulku česć, SPD jako předsydka nawjedować směć“, Esken rjekny. Strona je starosławna a tola žiwa a młoda. „Zastojnstwo předsydki pak nětko złožu, zo bych wobnowjenje strony zmóžniła.“ Wona chcyła wosebje žony do sobudźěła pohnuć. Esken je wot lěta 2019 předsydka SPD. Tehdy běchu ju čłonojo strony direktnje wolili, spočatnje z Norbertom Walterom-Borjansom. Naposledk pak běchu ju přiběrajo kritizowali.

Chorobne kasy z minusom

póndźela, 12. meje 2025 spisane wot:
Baierbrunn (dpa/SN). Nawoda předsydstwa chorobneje kasy DAK Andreas Storm žada sej zasadne ponowjenje strowotniskeho systema. Při tym měło so po jeho měnjenju cyły system do prašenja stajeć. K tomu słuša tež, hač je dźělenje do zakonskich a priwatnych chorobnych kasow hišće zmysłapołne. Wosebje ambulantne zastaranje dyrbjało so znowa rjadować. Jako přikład mjenuje Storm nowy system primarnych lěkarjow, kotrež zwjazkowe knježerstwo planuje. Tutón system je trěbny, zo bychu tuchwilnu dramatisku situaciju při rozdawanju terminow wotstronili. Deficit zakonskich chorobnych kasow je mjeztym na wjace hač šěsć miliardow eurow rozrost. „System hrozy so sypnyć.“

Bamž sej žada: Nihdy wjace wójna!

póndźela, 12. meje 2025 spisane wot:

Rom (dpa/SN). Nowy bamž Leo XIV. je swoju prěnju zjawnu modlitwu na Pětrowym naměsće w Romje za měrowy apel po wšěm swěće wužił. Z balkona katedrale swjateho Pětra nawoda katolskeje cyrkwje před tysacami přiwisnikow namołwješe: „Nihdy wjace wójna!“. Prěnjeho pontifeksa z USA, dotalneho kardinala Roberta Francisa Prevosta, stajnje zaso ze sylnym přikleskom přetorhnychu.

Swjaty wótc dopominaše na kónc Druheje swětoweje wójny ze 60 milionami smjertnych woporow před 80 lětami. Tohodla chcył so wón runja swojemu předchadnikej Franciskusej „na wodźacych politikarjow swěta z namołwu ‚Ni­hdy wjace wójna‘ wobroćić“.

Runočasnje žadaše sej bamž „sprawny měr“ za Ukrainu, přiměr w Gazaskim pasmje na dobro ciwilneje ludnosće a pušćenje wšěch israelskich zastajencow. Po trochowanju policije bě so na Pětrowym naměsće w Romje něhdźe 100 000 ludźi zhromadźiło. 69lětneho misionara a nawodu rjada awgustinow běchu minjeny štwórtk za 267. bamža wuzwolili.

Zelenskyj chce Putina zetkać

póndźela, 12. meje 2025 spisane wot:

Direktne měrowe jednanja mjez Ruskej a Ukrainu štwórtk w Turkowskej

Kijew (dpa/SN). Ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj chce so hišće tutón tydźeń z ruskim prezidentom Wladimirom Putinom k měrowym jednanjam zetkać. „Čakam štwórtk w Turkowskej wosobinsce na Putina“, piše Zelenskyj na swojej internetnej stronje. Putin bě do toho tajke jednanja w Turkowskej poskićił, zo bychu so rozmołwy wo měrje zahajić móhli. Zelenskyj so nadźija, zo „Rusojo za žanym wurěčemi wjace njepytaja“.

Krótko do poselstwa Zelenskeho bě prezident USA Donald Trump ukrainskehe statneho šefa namołwjał, wot Putina namjetowanym rozmołwam přihłosować. Jenož tak móhli Kijew, europscy partnerojo a USA zhonić, kak situacija wupada a što měli woni činić.

Republikan zdobom dwělowaše, zo chce Putin měrowe zrěčenje wotzamknyć. Tón drje so tuchwilu přejara z tym zaběra, „dobyće Druheje swětoweje wójny woswjećić“. Trump poćahowaše so na paradu k wopominanju dobyća nad hitlerskej Němskej w Moskwje.

Zelenskyj podšmórny, zo wočakuje Ukraina hižo wot dźensa „dospołny přiměr“ jako zakład diplomatije.

Klasowa medicina

póndźela, 12. meje 2025 spisane wot:
Mediciniske zastaranje w Němskej słuša k najlěpšim na swěće – zasadnje dóstawa chudy kaž bohaty wšo, štož trjeba. Faktisce pak čuje so dźeń a wjac ludźi, kotřiž z dale a wyšimi přinoškami strowotniski system financuja, kaž prošerjo. Dokelž klaca z přistupom do systema, potajkim z terminom pola lěkarja. Nichtó njerozumi, zo na přikład čłowjek z poměrnje wysokej mzdu do zakonskeje chorobneje kasy njepłaći, ale za niši přinošk priwatnej zawěsćerni spěšnišo termin pola lěkarja dóstawa. Absurdnosć systema w tym wjercholi, zo su přistajeni a zbeamtowani wučerjo w rozdźělnymaj systemomaj zawěsćenja. Namjet, „klasu“ priwatnych pacientow wotstronić, pak ma so wudospołnić: Jedna zakonska chorobna kasa za wšěch by dosahała. Tuchwilu je jich hišće nimale sto – ze swójskim zarjadnistwom a budgetom za wabjenje. Štóž chce potom přidatny luksus měć, kaž stwu za sebje samoho w klinice, njech to z přidatnym zawěsćenjom płaći. Marcel Brauman

Budyšin (CS/SN). Kak zhladujemy we wuchodnych zwjazkowych krajach na stawizny NDRskeho časa? Mnoho Bu­dyšanow, kotřiž běchu so minjeny pjatk na „Budysku narěč“ w tachantskej cyrkwi swj. Pětra zešli, so wotmołwow na tute prašenje nadźiješe. Dohromady 400 připosłucharjow – telko, kaž hižo dołho nic – sćěhowaše přednošk historikarja a publicista Ilko-Sascha Kowalczuka pod hesłom „Šok swobody“.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND