Wědome znjewužiwanje

srjeda, 26. oktobera 2022 spisane wot:
Młoda žona a młody muž běštaj w awgusće ruku na ramiku najsławnišeje wuměłskeje twórby Drježdźanskeje galerije Stari mištrojo přilěpiłoj. Ze škleńcu škitany ­wobraz ze 16. lětstotka so při akciji njewobškodźi. Tola restawratorojo mějachu wjele dźěła z tym, slědy lěpka na ramiku wotstronić. Ataku radikalneje klimoweje skupiny „Poslednja generacija“ mam za jara dwělomnu. Hakle minjenu njedźelu staj młody muž a žona w Podstupimskim muzeju Barberini tołčene běrny na mólbu Claude Moneta mjetałoj a so potom „při­lěpiłoj“. Klimowa protestna skupina „Poslednja generacija“ je za to zamołwitosć přewzała a žada sej wot politiki ­naprawy k wobmjezowanju klimoweje změny. Klimowi aktiwisća znjewužiwaja wědomje twórby a muzeje, zo bychu kedźbnosć zbudźili. Wuskutki akcijow pak njesu chcyjo nochcyjo ći, kotřiž kulturne herbstwo zachowaja. Hižo nětko rozmysluja zamoł­wići wo tym, wěstotne naprawy zwyšić. A štó to zapłaći? Bianka Šeferowa

To a tamne (26.10.22)

srjeda, 26. oktobera 2022 spisane wot:

Ataka radikalneje klimoweje skupiny „Poslednja generacija“ na „Sixtinsku madonu“ 23. awgusta w Drježdźanskej galeriji Stari mištrojo je škody we wobjimje wjac hač 10 000 eurow zawinowała. ­Kóšty restawracije wučinjeja 3 000 do 5 000 eurow, kaž Statne wuměłstwowe zběrki Drježdźany dźensa zdźělichu. K tomu přińdźe hišće strata 7 000 eurow, ­dokelž dyrbjachu muzej nachwilnje za­wrěć. Młoda žona a młody muž běštaj so ze stajnje jednej ruku na ramiku wu­měłskeje twórby přilěpiłoj.

Prěni raz po přewróće su so w Drježdźanskej uniwersitnej klinice srjedź ­awgusta štwórniki narodźili. Sham, Joud, Ahmad a Ayham wčera chorownju ­wopušćichu. Posledni raz witachu tam w lěće 1984 štwórniki na swět.

Přihotuja „Marshallowy plan“

wutora, 25. oktobera 2022 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Na přeprošenje zwjazkoweho kanclera Olafa Scholza (SPD) a prezidentki europskeje komisije Ursule von der Leyen (CDU) su dźensa mjezynarodni fachowcy wo znowanatwarje Ukrainy po kóncu wójny wuradźowali. Na wuradźowanju wobdźěleštaj so tohorunja ukrainski ministerski prezident Denys Šmyhal a pólski ministerski prezident Mateusz Morawiecki. Scholz a von der Leyen staj znowanatwar jako „generaciski nadawk“ pomjenowałoj.

Charles III. powoła premiera

London (dpa/SN). Předsyda Toryjow Ri­shi Sunak je zastojnstwo jako nowy britiski premierminister nastupił. Kral Charles III. je bywšeho financneho ministra dźensa dopołdnja w Buckingham palasće přijał a jeho formelnje k wutworjenju knježerstwa społnomócnił. Sunak bu wčera za noweho předsydu swojeje konserwatiwneje strony a z tym tež na premierministra pomjenowany.

Čěkancow wuchowali

Sylny wichor je njedźelu wječor je na sewjeru Francoskeje zachadźał. Wosebje zlě trjechi to mału wjes Bihucourt w prefekturje Pas-de-Calais, něhdźe 50 kilometrow sewjerowuchodnje města Amiens. Třěchi buchu wotkryte, twarjenja a štomy so sypnychu a při tym dalšu škodu načinichu. Něhdźe 150 wobydlerjow wjeski su ewakuěrować dyrbjeli. Kaž wjesnjanosta Benoît-Vincent Caille tamnišej telewiziji zdźěli, stej něhdźe dwě třećinje wšěch domow wobškodźenej. „Njewjedro, podobnje tornadej, běše krótke, ale za to sylne“, wjesnjanosta tute wopisa. Foto: pr/AP/Michel Spingler

To a tamne (25.10.22)

wutora, 25. oktobera 2022 spisane wot:

Zo njeby při přichodnym wichoru ­swoju wopuš zhubił, ma so wjedrowy honač na cyrkwi Božeho spěća w Drježdźanskim měšćanskim dźělu Leubenje zaso stabilizować, tak wozjewi ewangelska cyrkej wčera w Drježdźanach. Pozłoćany honač ma tuž swoje domske wopušćić, zo by w metalowej dźěłarni we Wurzenje nowy woblek dóstał. Wobškodźeny zadni dźěl honača běchu lětsa nalěto při lěće z trutom namakali.

Město pozdatnje pokradnjeneho šmóratka namaka policija w Berlinje pola 31lětneje žony drogi. Kaž policija njedźelu zdźěli, je žona 13lětnemu hólcej šmóratko ze zaka sćahnyła. Mać hólca to widźo wo pomoc wołaše a pasant žonu zadźerža. Zaalarmowana policija na to 31lětnu přepytowaše. Město šmóratka namakachu popjerjowy spray a substancy. Zastojnicy žonu zajachu.

Synodalny proces podlěšeny

póndźela, 24. oktobera 2022 spisane wot:

Vatikan (B/SN). Synodalny proces k nowym pućam cyrkwinskeho sobupostajowanja njeskónči so w oktobrje 2023, ale podlěši so wo cyłe lěto, kaž bamž njewočakowano připowědźi, „zo by so wuzrawjene přemyslowanje na dobro cyrkwje“ předpołožić móhło. W oktobrje 2024 měło so potom wo wuslědkach swětoweho konsultaciskeho a poradźowanskeho procesa wuradźować.

Cyrkej zawrjena

Minsk (B/SN). Běłoruski stat je zawrjenje katolskeje cyrkwje w Minsku pječa z wěstotnych přičin přikazał, dokelž bě tam před měsacom woheń wudyrił. Woswjećenje Božich mšow w farskim domje so tohorunja zakaza. Křesćenjo tukaja na to, zo je so woheń z wotpohladom zamiškrił. Po zjawnych protestach přećiwo prezidentej Lukašenko běchu sej wobdźělnicy před policiju do tuteje cyrkwje wućeknyli.

Konflikty rozrisać

Klětu z komisiju za wěrnosć

póndźela, 24. oktobera 2022 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Społnomócnjeny zwjazkoweho knježerstwa přećiwo anticigani­zmej je hłuboko sahacu diskriminaciju Sintow a Romow w Němskej šwikał. „Mamy rasistiske rozeznawanje we wobłukach policija a justica, kubłanje, bydlenske wiki a socialne zarjadnistwo“, rjekny społnomócnjeny Mehmet Daimagüler powěsćerni dpa. Tež ludomordarstwo nacionalsocialistow dotal předźěłane njeje. Tuž planuje wón klětu wutworić komisiju za wěrnosć a wujednanje.

Připowědźena komisija za wěrnosć ma z wida społnomócnjeneho mytos wurumować, zo běše wuchadźišćo NS-přesćěhowanja Sintow a Romow pozdatny bój přećiwo kriminaliće. Přičina běše rasizm. „Za mnje njeje nastupajo zamordowanje Židow a Sintow a Romow žanoho strukturelneho rozdźěla w nadměru nacionalistiskim błudźe, w zymnokrejnosći a w industrijnym zwoprawdźenju ludomordarstwa“, rjekny Daimagüler.

Wón je so wuprajił do dźensnišeho swjedźenskeho akta k dźesaćlětnemu wobstaću pomnika za w nacionalsocializmje zamordowanych Sintow a Romow Europy w Berlinje.

Nadpad na koncerće

póndźela, 24. oktobera 2022 spisane wot:

Yangon (dpa/SN). Wójsko w Myanmarje je při powětrowym nadpadźe na koncert w staće Kachin na sewjeru kraja znajmjeńša 60 ludźi moriło. To swědkojo dźensa wobkrućichu. Z koncertom w Hpakant Town­shipje chcychu wobdźělnicy 62. róčnicu załoženja organizacije njewotwisnosće Kachin Independence Organization (KIO) swjećić, kotraž so za prawa myanmarskeje ludoweje skupiny Kachin zasadźuje.

Kretschmer za płun z Ruskeje

Berlin (dpa/SN). Sakski ministerski prezident Michael Kretschmer (CDU) je so za znowazahajenje ruskich dodawanjow płuna po wójnje wuprajił. „Trjebamy dołhodobne zrěčenja za dodawanje běžiteho płuna z USA, Katara a druhich arabskich krajow. Nimo toho dyrbimy skónčnje zemski płun w Sewjernym morju wotkryć. A hdyž budźe wójna nimo, měli tež zaso płun z Ruskeje importować“, jeho wčera nowina Bild am Sonntag citowaše. Podobnje kaž Kretschmer wupraji so tež předsyda frakcije Lěwicy w zwjazkowym sejmje Dietmar Bartsch.

Nowy ukrainski pósłanc

Nowe spěchowanje hnydom trěbne

póndźela, 24. oktobera 2022 spisane wot:

Drježdźany (dpa/SN). Kónc spěchowanja za spěšny internet wubudźi w Sakskej kritiku a přesłapjenje. Zwjazk běše Gigabit-spěchowanje falowacych pjenjez dla lětsa dočasnje zastajił. Po zwjazkowym wobchadnym ministrje Volkeru Wissingu (FDP) je přewostajena spěchowanska suma třoch miliardow eurow wučerpana. Sakska hospodarska statna ministerka Ines Fröhlich je Zwjazk namołwiła, wšitke komuny, kotrež su próstwu zapodali, financielnje podpěrać, tež hdyž je to hakle w lěće 2023 móžne.

Po Fröhlich dyrbjał Zwjazk nimo toho spěšnje ramikowe wuměnjenja za nowy spěchowanski program předpołožić, zo by so wokrjesam a komunam wěstota planowanja zmóžniła. Zaměr je, šěrokopasmowy wutwar ze škleńčanej nitku tež jako zakład za solidne zastaranje z 5G pospěšić a hač do lěta 2030 zastaranje po cyłej přestrjeni zawěsćić. Zwjazk chce z Gigabit-strategiju digitalny přewrót docpěć. Homeoffice, streaming w ICE-ćahu abo přijimanje na hórskej hěće maja potom skónčnje móžne być.

To a tamne (24.10.22)

póndźela, 24. oktobera 2022 spisane wot:

Předrasćeni jako hotdog abo gladiator – Newyorkske psy a jich wobsedźerjo zetkachu so hižo zawčerawšim we wšelakich kreatiwnych halloweenskich kostimach. Na tak mjenowanym „Tompkins House Halloween Dog Festival“ wobdźělnicy kóždolětneho wubědźowanja swoje předrasćenske kumšty a kreatiwitu dopokazachu. Hišće hač do kónca oktobra móža ludźo wo najlěpšim kostimje wothłosować.

Pašowar bu při zapućowanju do Indiskeje z trjenjemi lepjeny, kotrež bě wón do toho do złota tunknył. Cłowny zarjad w zwjazkowym staće Kerala jeho wučušli, jako mokre rubiška pola potrjecheneho nańdźe, kiž bě z Dubaja do kraja přilećał, kaž nowina w Indiskej minjeny pjatk zdźěli. Kaž zarjady rozprawja, su pašowarjo w Indiskej přeco hibićiwiši a kreatiwniši. Pola lepjeneho muža su cłownicy cyłkownje pjeć „złotych“ trjenjow našli.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND