(Nje)zamołwita wólnosć

pjatk, 28. oktobera 2022 spisane wot:
„Wjace swobody měnjenja zmóžnić“ potajkim chce nowy nawoda socialneje syće Twitter. Hdyž chcemy wědźeć, što to woznamjenja, měli so prosće na to dopominać, kak je so platforma do přiměrjenja směrnicow inkluziwnje tak mjenowaneje netikety (znje)wužiwała a kak dołho je trało, doniž bu na přikład knjez Trump z njeje wuzamknjeny. Budźe tuž připowědźena „swoboda měnjenja“ znowa z fanalom za antisemitiske, rasistiske a/abo fašistiske žwantorjenje, z płašćikom za šěrjenje zapřisahanskich mytosow, za anonymne hroženja z mordarstwom a/abo wumocowanjom, z distributorom „alternatiwnych faktow“, kotrež su w nanajlěpšim padźe šešerjate tukanja a častodosć ničo druhe hač ryzy łžě? Dołhož wužiwarjo tejele kaž tež podobnych posłužbow wšitko najprjedy raz „dźěla“ – a to takrjec ze swětłowej spěšnosću –, prjedy hač su sej chwile brali, skrótka wo tym rozmyslować, wo čo w přinoškach poprawom dźe, je wotmołwa: nažel. Bosćan Nawka

Kriza zmóžnja spěšnišu změnu

pjatk, 28. oktobera 2022 spisane wot:

Do zahajenja Mjezynarodneje klimoweje konferency analyzy předstajili

Paris (dpa/SN). Krótko do zahajenja ­Mjezynarodneje klimoweje konferency w Egyptowskej je jedna z dweju mjezynarodneju organizacijow pozitiwny wuhlad do přichoda podała. Globalna energijowa kriza ma najebać hospodarskich ćežow potencial, energijowu změnu pospěšić, wuzběhny Mjezynarodna energijowa agentura (IEA) wčera w Parisu, hdźež je swoju lětnju rozprawu předstajiła.

Zjednoćene narody (UN) wšak swětowemu zhromadźenstwu wumjetowachu, přemało za škit klimy činić. Prócowanja njedosahaja, zo móhli zaměr maksimalnje 1,5 stopnjow přibližnje dodźeržeć, rěka we wčera w Nairobiju předpołoženej rozprawje wobswětoweho programa UN, UNEP. Hospodarske branše měli so radikalnje změnić.

To a tamne (28.10.22)

pjatk, 28. oktobera 2022 spisane wot:
Wšědne kwasne swjedźenje z wulkej haru a pjanymi hosćimi su přičina zwady mjez wobsedźerjemi lokala a susodami we wsy we wuchodnej Jendźelskej. Wobydlerjo protestuja nětko ze značkami kaž „Njewjesty a nawoženjo njejsu w Oxneadźe witani“ přećiwo swjedźenjam. Dźěsći jedneje wobydlerki w starobje šěsć a sydom lět njemóžetej hižo spać a chodźitej mučnej do šule, zdźěli Emma Slaughter nowinje „Telegraf“. Tamna susodka rjekny, zo je mjeztym swoju spansku stwu na druhi bok domu přepołožiła. Dale susodźa rozprawja, zo su kwasarjo konje w bliskim ­konjencu zatrašili. Přeco zaso nańdu we wokolinje črjopy blešow.

Scholz w Grjekskej

štwórtk, 27. oktobera 2022 spisane wot:

Athen (dpa/SN). Zwjazkowy kancler Olaf Scholz (SPD) zetka so dźensa na swojim nastupnym wopyće w grjekskej stolicy Athen z tamnišim ministerskim prezidentom Kyriakosom Mitsotakisom. Ćežišćo rozmołwow je teritorialna zwada mjez Grjekskej a Turkowskej wokoło grjekskich kupow kaž Rhodos, Kos a Lesbos w Egejskim morju. Wonkowna ministerka Annalena Baerbock (Zeleni) bě so na dwójnym wopyće w Athenje a Turkowskej w juliju jasnje za poziciju Grjekskeje wuprajiła.

Dalše zwyšenje připowědźili

Frankfurt nad Mohanom (dpa/SN). Europska centralna banka (EZB) je za swoje dźensniše posedźenje w Frankfurće nad Mohanom dalše zwyšenje danje připowědźiła. Prawdźepodobnje móhła so dań wo 0,75 procentnych dypkow dale sylnje powyšić. Rozsudy rady EZB chcychu dźensa popołdnju wozjewić. Ze zwyšenjom danje reaguje EZB na wysoku inflaciju w europskich krajach.

Chcedźa pjenjezy wróćo płaćić

Społnomócnjena zwjazkoweho knježerstwa za narodne mjeńšiny a wusydlencow Nathalie Pawlik (3. wotprawa, SPD) je do po­sedźenja poradźowanskeho wuběrka za prašenja serbskeho ludu wčera a dźensa w Budyšinje Serbski muzej wopytała. Hižo ­wčera wječor zetka so wona ze serbskimi studowacymi towarstwa Bjarnat Krawc w Drježdźanach. Zhromadnje z Dawidom ­Statnikom a čłonom zwjazkoweho předsydstwa Damianom Dyrlichom wuměnichu so mjez druhim k temam serbskeho mło­dźinskeho žiwjenja w a zwonka Łužicy, wo wužadanjach nastupajo diskriminaciju Serbow, ale tež wo politiskim dźěle na dobro ­narodnych mjeńšin. Foto: SN/Hanka Šěnec

Nadźija so centruma

štwórtk, 27. oktobera 2022 spisane wot:
Weßling (dpa/SN). Bayerski ministerski prezident Markus Söder (CSU) sadźa na to, zo budźe přichodnje kontrolny centrum za misije na měsačku w Ober­pfaffenhofenje pola Mnichowa zarjadowany. Tam hižo zaměstnjeny Němski centrum za powětrowe a swětnišćowe lětarstwo (DLR) je dźensa jedyn z kontrolnych centrumow za mjezynarodnu swětnišćowu staciju ISS. „Kontrolny centrum za měsačk chcemy na kóždy pad měć“, wuzběhny Söder wčera na swětnišćowym wjeršku w Oberpfaffenhofenje. Předsyda DLR Walther Pelzer wupraji so za to, zo stanje so stejnišćo w Bayerskej z kontrolnym centrumom tež za druhe misije w swětnišću. Swětnišćowy zarjad USA NASA chce ze swojim programom „Artemis“ za něšto lět zaso ludźi na měsačk pósłać. Aktualnje je misija bjez wobsadki planowana. Jeje start wšak dyrbjachu naposledk wjacekróć pře­storčić.

Spěšne jednanja

štwórtk, 27. oktobera 2022 spisane wot:
Hannover (dpa/SN). Něhdźe měsac po wólbach w Delnjej Sakskej ma so nowe krajne knježerstwo SPD a Zelenych wu­tworić. Na spočatku koaliciskich jednanjow wčera stej wobě stronje časowy plan wobkrućiłoj. „Chcemy za tydźeń w samsnym času wuslědk jednanjow prezentować“, wuzběhny ministerski prezident Stephan Weil (SPD) w Hannoveru. Načolna kandidatka Zelenych Julia Willie Hamburg zwurazni, zo leži hłowne ćežišćo na wotmołwach na prašenja energijoweje krizy. Přichodny tydźeń chcetej stronje wuslědki jednanjow předpołožić. Po tym planujetej wurjadnej krajnej stronskej zjězdaj, na kotrymajž chcetej wo móžnej koaliciji wothło­sować. Jeli wobě stronje přihłosujetej, ma so 7. nowembra koaliciske zrěčenje podpisać.

Změja wjace pjenjez k dispoziciji

štwórtk, 27. oktobera 2022 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy financny minister Christian Lindner (FDP) móhł klětu tola wjace pjenjez k dispoziciji měć hač wočakowane. Dźensa předpołoži dźěłowy kruh trochowarjow dawkow swoju pro­gnozu za lěta hač do 2026. Najebać wěsćeny hospodarski minus změje Zwjazk wjace dochodow. Stat profituje mjez druhim z wysokeje inflacije. Jeli so twory podróša, stupaja tež dochody z dawkow, kotrež maja so na nje płaćić. Wosebje nadhódnotowy dawk statej wjele wunjese. W prěnich dźewjeć měsacach tutoho lěta dochody njewočakowano derje stupachu. Wot januara do septembra je stat něhdźe dźesać procentow wjace dawkow kasěrował hač loni w samsnej dobje.

Klětu pak liči zwjazkowe knježerstwo energijoweje krizy dla z woteběracym hospodarskim wukonom wo 0,4 procentow.

Dale a wjace ludźi protestuje

štwórtk, 27. oktobera 2022 spisane wot:

Za politiskeho wědomostnika njeje wuwiće překwapjenka

Drježdźany (dpa/SN). Po słowach Drježdźanskeho politiskeho wědomostnika Hansa Vorländera je wjele přičinow, čehodla ludźo we wuchodnej Němskej sylnišo přećiwo stupacym energijowym ­kóštam protestuja hač w zapadźe. „Strachi před přichodom a njespokojnosć su we wuchodźe sylniše, dokelž tudyši wobydlerjo hižo wjele krizow a přewrótow dožiwichu“, wuswětli wón němskej ­powě­sćerni dpa. Wšelake skupiny su w jednotliwych regionach nažel derje zakótwjene, na přikład prawicarskoekstremnej zjednoćeni „Swobodni Saksojo“ a „Swobodni Durinčenjo“. Tež strona AfD zamóže stajnje znowa wjele ludźi mobilizować.

„We wuchodźe mamy takrjec politiske předewzaćelstwo. Protest je tu derje etablěrowany. Tu su struktury, wosoby a organizatoriski know-how“, politiski wě­domostnik wujasni.

So nic znjewužiwać dać

štwórtk, 27. oktobera 2022 spisane wot:
Inflacija, energijowa kriza, mzdowa kriza ... tuchwilu je dosć a nadosć přičinow, ­čehoždla so ludźi boja. Swoje njezrozumjenje a starosće ludźo na wuchodźe přede­wšěm na protestnych akcijach a demonstracijach zwuraznjeja. Hižo w lěću su politiscy wědomostnicy wěsćili, zo změjemy „horcu nazymu a zymu“ z mnohimi demonstracijemi. To wšak su tež dźěłarnistwa, strony a zwjazki připowědźili, štož ničo wopačne njeje, ale zro­zumliwe. Štóž so z tafličku na dróhu stupi, měł tež nalěwo a naprawo, doprědka a dozady hladać, štó pódla njeho abo za nim běži. Prawicarscy starosće ludnosće znjewužiwaja. To smy minjenu zymu ­předewšěm tež w Budyšinje nazhonili. Ja nimam ničo přećiwo protestam. Demonstracije su dźěl demokratije. Jenož tak wšak móža ludźo njedostatki w politice signalizować, tola nihdy nanihdy so zhromadnje z prawicarjemi a dalšimi dwělomnymi zjednoćenstwami na dróhu ­njestupju. Bianka Šeferowa

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND