Po cyłej Pólskej kaž tu w Krakowje su tysacy ludźi přećiwo rozsudej wustawoweho sudnistwa protestowali, wuprajejo so za to, čłon Europskeje unije wostać. Pokazujo europske chorhoje woni wołachu: „Wostanjemy!“ K protestam namołwjał bě bywši šef Europskeje rady Donald Tusk, kiž je so na protesće we Waršawje wobdźělił. Foto: pa/Beata Zawrzel

Knježerstwo druhu šansu dóstało

póndźela, 11. oktobera 2021 spisane wot:

Wien (dpa/SN). Dwaj dnjej po tym zo je w Awstriskej zwjazkowy kancler Sebastian Kurz wotstupił, dóstanu tam noweho šefa knježerstwa. Zwjazkowy prezident Alexander Van der Bellen chcyše dźensa připołdnju 52lětneho Alexandera Schallenberga jako kanclera spřisahać. Schallenberg a wicekancler Werner Kogler mataj nětko wobstejacu koaliciju dale wjesć. Najebać krizu knježerstwa mataj za to kruty fundament, kaž wonaj přezjednje zwurazništaj. Zwjazkowy prezident pak wobeju k wěcownemu a konstruktiwnemu zhromadnemu dźěłu namołwja, a to na dobro Awstričanow.

Předwčerawšim wječor je Sebastian Kurz (ÖVP) po wozjewjenju podhlada korupcije dla wotstupił. To bě za Zelenych, kotřiž knježerstwo w kraju sobu nawjeduja, wuměnjenje, zo koalicija z ÖVP dale wobsteji. Schallenberg hižo dlěje w politice skutkuje a bě dotal we wonkownym ministerstwje aktiwny. Wjacerěčny, mjezynarodnje nazhonity diplomat zastupuje w migraciskim wobłuku runje tak kruty kurs kaž jeho předchadnik.

Njeje samozrozumliwe

póndźela, 11. oktobera 2021 spisane wot:
Hladam-li tele dny k našim susodam w Pólskej, je mi wospjet wědome, zo njemóžemy europske a demokratiske hódnoty jako samozrozumliwosć wobhladować. Tamniše wustawowe sudnistwo dźě zastupuje měnjenje, zo njehodźa so wěste dźěle europskeho prawa z pólskim prawom zjednoćić. Z tajkim postupowanjom so Pólska – a nic jenož wona –, dźeń a bóle wot ideje zhromadneje Europy wotsala. Kóždy z nas wě, zo je ćežko zhromadne wuža­danja zmištrować, hdyž stajnje něchtó ­škara. To płaći za wšitke wobłuki žiwjenja. Tuž je ćim wažniše z přeswědčenjom skutkować a so nihdy hłosa njewzdać. Mnozy pólscy staćenjo su nětko na dróhu šli a z europskimi chorhojemi pokazali, zo chcedźa dale dźěl zhromadźenstwa wostać. Jasnje hišće raz na to skedźbnjam, zo njedosaha sej myslić, jedna-li so wo rozsud w Pólskej, zo to za nas njepłaći. Nawopak, politiske podawki kaž w Pólskej, měli nas pohnuć wo tym rozmyslować, štó poprawom smy a što chcemy. Jan Bogusz

Podpěra přilubjena

póndźela, 11. oktobera 2021 spisane wot:

Drježdźany (dpa/SN). W Sakskej trjeba wjele komunow financnu podpěru, zo móhli narokam měšćanskeho twarstwa wotpowědować. Kaž sakske ministerstwo za regionalne wuwiće minjeny pjatk w Drježdźanach zdźěli, chcedźa bórze ně­hdźe 152 milionow eurow cyłkownje 113 městam přewostajić. Połojca sumy je z hornca Zwjazka, tamny dźěl přida Swobodny stat Sakska. Nimale 200 twarskich naprawow móža tak spěchować. Wosom z nich je we wotpowědnych programach zakótwjenych, z čehož profituja mjez druhim Radeberg, Kamjenc a Wjelećin.

„W zwisku z měšćanskim twarom steja naše komuny před wulkimi wužadanjemi. Koronapandemija a klimatiske wuwića swoje slědy zawostajeja, a tuž je ćežko nutřkowne města a centrumy žiwjenjahódne a atraktiwne wuhotować“, zwurazni sakski minister za regionalne wuwiće Thomas Schmidt (CDU). Pjenjezy su přinošk, zawěsćić runohódne žiwjenske poměry.

Spěchowanske srědki su z třoch pro­gramow k dispoziciji. Wone mjenuja so „žiwe centrumy“, „socialna zhromadnosć“ a „rozrost a dołhodobne ponowjenje“.

To a tamne (11.10.21)

póndźela, 11. oktobera 2021 spisane wot:

Tež kompjuter móže so z popstarom stać. To dopokazachu wědomostnicy, kiž su program z informacijemi Beethovenskeje hudźby pjelnili, a tón je 10. sinfoniju skomponował. Ludwig van Beethoven dźě bě swój čas dźewjeć sinfonijow stworił. Wuslědk eksperimenta bě kónc tydźenja na Bonnskim Telekom-forumje słyšeć. Kompoziciju móža sej zajimcy tež na cejdejce z mjenom „Ludwig van Beethoven X – The Al Project“ naposkać.

„Horcy“ hudźbny widejo w katedrali města Toledo – tu porik jara erotisce rejuje – zbudźa w katolskej cyrkwi Španiskeje wulku kritiku. Mjeztym je samo rěč wo „wójnje“. Arcybiskop z Toleda Francisco Cerro Chaves prosy wo zamołwjenje. Dekan katedrale Juan Miguel Ferrer Grenesche pak ma twórbu za wuraz čłowjeskeje lubosće. Po wozjewjenju wideja je sej 3,7 milionow ludźi w běhu 48 hodźin twórbu wobhladało a pozitiwnje hódnoćiło.

W Awstriskej alternatiwy trěbne

pjatk, 08. oktobera 2021 spisane wot:

Wien (dpa/SN). Po wumjetowanjach korupcije dla přećiwo awstriskemu kanclerej Sebastianej Kurzej a jeho konserwatiwnej stronje ÖVP pytaja tamne strony puće, krizu knježerstwa přewinyć. Dotal drje njejsu Zeleni koaliciju z ÖVP wupowědźili, dźensa pak chcedźa zastupjerjo z tamnymi stronami parlamenta wuradźować, zo móhli stabilitu zaručić, kaž wicekancler Werner Kogler zdźěli. Předwčerawšim bu znate, zo běchu sej Kurz a jeho přiwisnicy po wšěm zdaću manipulowane naprašowanja a pozitiwne medijowe rozprawy „kupili“. 35lětny Kurz wšu winu prěje.

SPD jara optimistiska

Berlin (dpa/SN). Generalny sekretar SPD Lars Klingbeil je po wčerawšim prěnim rozmołwnym kole ze Zelenymi a FDP pozitiwneje nalady. „Z dźensnišim dnjom sym sej chětro wěsty: To móže fungować. Nětko dźe wo to přichodny tydźeń wjele docpěć, zo bychmy sej zakład za nadawki přichoda tworili.“ Hižo póndźelu je dalše zeńdźenje předwidźane. Zeleni a FDP pak maja přiwšěm tež hišće jamaisku koaliciju za opciju.

Šule wotewrjene wostajić

Laschet chce wulke změny w CDU

pjatk, 08. oktobera 2021 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Zwjazkowy šef CDU ­Armin Laschet chce wodźace gremije strony po historisce špatnym wólbnym wuslědku ponowić a je wčera w Berlinje stronski zjězd připowědźił. Přichodny tydźeń měli gremije wo tym wuradźować. Tak dźe wo personelny nowospočatk „wot předsydy přez prezidij hač k zwjazkowemu nawodnistwu“. Jeho zaměr stajnje bě přećiwki wujednać, Laschet podšmórny.

Proces změny chce předsyda CDU sam přewodźeć a budźe přichodnje z před­sydami zwjazkowych krajow rěčeć. Tam pak wo to njepóńdźe, kotra wosoba ma sobu knježić, ale kotra politika je přichodne štyri lěta trěbna.

Runje tak so Armin Laschet za jamaisku koaliciju zasadźa, kiž „ma hišće šansu a njeměła na wosobach zwrěšćić. Wosoba steji na kóncu, ideja steji na spočatku.“

„W lěsu mortwi leža“

pjatk, 08. oktobera 2021 spisane wot:

Połoženje ćěkancow na pólsko-běłoruskej hranicy dźeń a hrózbniše

Waršawa. Pólsko-běłorusku mjezu hižo cyły čas jara kruće před nawalom ćěkancow škitaja. Wot awgusta je ju dotal wjac hač 10 000 ludźi přewinyć spytało – Irakčenjo, Afghanjenjo a Syričenjo. 418 kilometrow dołhu hranicu k Běłoruskej 2 500 wojakow kontroluje. Po cyłym pasmje knježi wuwzaćny staw. Kaž rěčnica namjezneho škita tele dny praješe, ma 20 procentow zadźeržanych zwiski k teroristam a su seksualnje perwersni. Dopokazy za to prezentowaštaj wěstotny minister Mariusz Błaszczak a nutřkowny minister Mariusz Kamiński na njedawnej nowinarskej konferency, kotruž su statne medije wusyłali. Na wulkich wobrazowkach pokazowachu ludźi z brónjemi a splažny wobchad z domjacym skotom. Fota běchu pječa na sćazanych smartfonach migrantow našli. Njewotwisne medije maja tele posrědkowanje wobrazow za pospyt, ćěkancam čłowjesku dostojnosć wzać. Wone běchu zhonili, zo su to stare fota z internetnych pornografiskich syćow, potajkim inscenowane.

To a tamne (08.10.21)

pjatk, 08. oktobera 2021 spisane wot:

Dokelž je so na swojej facebookowej stronje naduwał, zo bě z koronawirusom inficěrowaneho pohonjał twory w kupnicy wotlizać, dyrbi Texačan 15 měsacow do jastwa a ma nimo toho 1 000 dolarow pokuty płaćić. Sudnistwo pochłosta 40lětneho wopačnych informacijow w zwisku z biologiskimi brónjemi dla. Kaž policija pisa, chcyše 40lětny z akciju tomu zadźěwać, zo so ludźo na zjawnych městnach schadźuja, dokelž je wirus strašny. Kaž so wukopa, njeběchu wuprajenja muža na Facebooku wěrne.

Astrologojo steja před wulkim hódančkom. Wčera wječor běchu ludźo w Badensko-Württembergskej a Porynsko-Pfalcskej w interneće wo wulkej wohniwej, spěšnje pohibowacej so kuli na njebju rozprawjeli. Hač so wo kosmiski objekt jedna, chcedźa nětko přepytować.

Pro a kontra k rozšěrjenju wustawy

štwórtk, 07. oktobera 2021 spisane wot:

Kraj Braniborska chce swoju wustawu wobnowić a wo někotre dypki rozšěrić. Namjety k tomu su wčera na zjawnym słyšenju rozjimali.

Podstupim (SN/JaW). Namjety k změnje a wudospołnjenju wustawy Braniborskeje stejachu wčera w srjedźišću zjawneho słyšenja hłowneho wuběrka tamnišeho krajneho sejma.

Hłownje rozjimanej ćežišći běštej, braniborsku wustawu z konkretnymi formulacijemi přećiwo rasizmej a antisemiti­zmej wudospołnić, a hač měli škit dalšich mjeńšin a regionalnych rěčow w njej zakótwić – Serbja su přez artikl 25 škitani, Sintojo a Romojo kaž tež škit delnjoněmčiny tam dotal njejsu mjenowani.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND