Z Pumpotom na Čertowu klětku
Nalětnje swójbne pućowanje na Mnišonc
Zdźěćimi pućować, to je přeco tajka wěc! Štóž pućuje, ma wězo wjac wot žiwjenja, ale to tych pjerachow najprjedy raz mało zajimuje. Dyrbiš sej hižo do toho derje přemyslić, kajka ma tura być, tak zo najmłódšeho třilětneho njetrjebaš poł čary dołho na ramjenjomaj nosyć a zo so najstaršemu, hižo šulskemu dźěsću njewostudźi. Čara měła tuž wotměnjawa być a po etapach derje wuzwolena. Zajimawe přestawki – a to w nic přewulkich wotstawkach – dyrbja być. Tam hdźež spokoja so dorosćeny z ławku a rjanym wuhladom, chce dźěćo wjace zabawy.
Dźiwać měli na to, zo sej do blišeje wokoliny wulećimy. Tež hdyž Sakska Šwica wabi, mysliće na to, zo móže hodźinska jězba z awtom dosć napinaca być, hdyž jedne z dźěći snano wuspane njeje, abo hdyž so wone słuchohry dla zwadźa. Tajka jězba z awtom jako zazběh pućowanja móže ći wšón lóšt skazyć, tohodla poručam wšitko w radiusu třiceći awtowych minutow do fokusa brać.
Swěrny přećel a podpěraćel našeho ludu
Basnik, nakładnik a čłon Zwjazka serbskich wuměłcow Peter Huckauf swjeći 12. meje wosomdźesaćiny
Wujimk z eseja „Liubusua – poetiske wobsydlenje“:
Zapadny Berlin drěmaše hišće w swojim idyliskim byću. Bě spočatk sydomdźesatych lět, to sej we Wuchodnym Berlinje kupich zběrku basnjow Johannesa Bobrowskeho „Wetterzeichen“. W njej jewi so Serbam wěnowana baseń „Jakub Bart in Ralbitz“.
Kak daloko saha pomjatk čłowjeka? Što dyrbi so stać, zo žiwjenje njewomjelknje, zo čłowjeska rěč nihdy njewoněmi? Myslu sej, zo je stajnje tajke něšto kaž susodstwo a z nim zwjazana toleranca, kotrež nas pohnuwa pismiki we wobšěrnym zmysle słowa čitać, je zběrać a zachować.
Ja sonju a so hač dodźensa druhdy dopominam na kónc hrozneje Druheje swětoweje wójny. Ze swojej maćerju a swojim młódšim bratrom bydlach w Rukowje. Přez nóc bu naše městačko wot njepřestajnych prudow ludźi zajate. Wjele rěčow bě tam naraz słyšeć, kotrež lědy štó rozumi. Dyrbimy my před Babylonom přeco jeno ćěkać? Z Łužicu mje hač do dźensnišeho dnja wjaza njesměrny wobzor.29.6.1997
Peter Huckauf
... (wujimk)
Hač do lěta 1988 jara dobre hospodarske wuslědki docpěliZhladowanje na lěta přewróta – 13
„Znowazjednoćenje Němskeje – són a woprawdźitosć“ rěka kapsna kniha z pjera Waltera Leonharda. Rodźeny Durinčan je 40 lět we Wětrowskej šamotowni dźěłał. Serbske Nowiny wozjewjeja jeho trochu wudospołnjene, wot Arnda Zoby a Friedharda Krawca z přećelnej dowolnosću nakładnistwa DeBehr zeserbšćene dopomnjenki.
Paralelnje k tomu, kak je so komercielne wikowanje wuwiło, posudźowachu naši zapadni partnerojo tele wudźěłki we wobłuku kwalitnych kontrolow pola producentow. Na te wašnje zawěsćichu sej zdobom přehlad nad konkurentom. A my wuknjechmy ze zhromadneho dźěła.
W zwěrjencu maja wjele dorosta
Foće: Gernot MenzelWone skakaja a za swoju wulkosć hižo chětro spěšnje krosnuja. Rěč je wo dorosće Wojerowskeho zwěrjenca. W minjenych tydźenjach su tam wjacore młodźata na swět přišli. Hnydom z dźewjeć pjeraškami wšak matej staršej wjewjerčkow wjele dźěła. Tuchwilu su wone hišće chětro zaspane, bórze pak budu so hižo kedźbliwje po swojej wokolinje pohibować. Tak wěsće, kaž so wjewjerčki w hněžku čuja, tak derje zastarane su kenguruwy w měše maćerje. Wo cyłkownje tři młodźata, kotrychž domizna je poprawom Awstralska, so hladarjo zwěrjatow na terenje we Wojerecach nětko staraja. Prjedy hač pak budu tež wone po připrawje skakać, hišće trochu traje. Jenož hdys a hdys z měcha kukaja a wobhladuja sej na přikład nowu wobydlerku, emu-žónku Hilde, kotraž je jara skludna. Wopički z wosebitej hłójčku maja tohorunja dorost, a tón hižo čile po lěsycach a dalšich připrawach łazy. Jedna wowca ma jehnjatko, kotrež dósta mjeno Cora. A přidružić maja so jemu bórze dalše. Zdypkom k jutram su so hižo ćipki kokošow wulahnyli.
Twarimy sej rostlinski tipi
Wjele wjesela při dźěle přeje wam Dźěćiznak!
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.Fota: Bianka Šeferowa
Chceće rady zeleninu abo sad plahować a nimaće dosć městna za to. Da natwarće sej tipi, po kotrymž móža so rostliny plesć. W horncu spřihotowany je tón fleksibelny a hodźi so na wšelake blaki.
Wobdźěłujetaj swójske polo
Hižo dawno chcetaj so Florian Kral a Wendelin Smoła z Nuknicy z ratarjom stać a samaj swój kónčk pólka wobdźěłać. Nětko je nan Wendelina, ekobur Marko Smoła, młodymaj małoratarjomaj blečk přewostajił, na kotrymž móžetaj so w ratarjenju pospytać. Florian a Wendelin staj pódu wobdźěłałoj, zdźěłaštaj hnój do njeje a minjenu póndźelu staj kukuricu z ruku tykałoj. Pokazał, kak prawje dźe, a pomhał je jimaj Wendelinowy nan Marko. Nětk mataj Nukničanskaj „nowoburaj“ swoje pólko hladać, je krjepić a wězo tež njerodź plěć. Wšitko, štož k tomu słuša, mataj tuž samaj činić a zamołwić. Tekst a foto: Carmen Kralowa
Sebjewědomje a modisce
Modernizowana serbska drasta Cecilije Nawkec
Mjeno Cecilije Nawkec je wusko z nowotarstwom pola serbskeje katolskeje drasty do wójny a po lěće 1945 splećene. Njedawno dósta Budyski Serbski muzej hnydom z dweju žórłow zajimawe přikłady poskićene. Maruša Šołćic a Chrysta Meškankowa darištej ze swójbneho wobsydstwa drastu, kotraž wuznamjenja so z praktiskosću a estetiku, wosebje njezwučenych barbow płatu a abstraktnych floralnych wušiwankow po naćiskach Měrćina Nowaka-Njechorńskeho dla.
Naš akcent je naše bohatstwo
W tutej kolumnje powědaja štyrjo redakciji SN znaći mjezynarodni awtorojo, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Snano to njewěriće, bě pak čas, zo prof. Wink njebě hišće z profesorom. Bě 23 lět stary, měješe wulke sony a bě wćipny na swět. Wćipnosć jeho wabješe so na puć nastajić. Wink chcyše sej swět wotkryć.
A tak poda so přichodny profesor na studij do Parisa. Rjanosć twarjenjow, bohatosć wukładnych woknow, powěsće wo měsće romantiskich zetkanjow a słódneje kuchnje młodeho studenta tróšku zatrašichu. Nimo toho cuza rěč, komplikowany system podzemskeje železnicy, wša uniwersitna běrokratija ... Wšo to je wuskutkowało, zo njebě sej hižo tak wěsty, hač budźe kmany tu cyłe lěto wutrać. Rozmyslowaše, hač bě wćipnosć woprawdźe dobry poradźowar.
Zabawny klasikar
„Wajchtar trubi“ a ze swojeho kućika trubi nam retomas zabawnych podawiznow. 1967 wozjewi serbski spisowaćel Jan Wornar zběrku 30 powědančkow. Zwjazowacy element je postawa nócneho wjesneho stražnika, kiž skoro wšitko zhoni, a wjele wě abo sam sobu dožiwja. Jednotliwe epizody su zdźěla awtobiografisce inspirěrowane, zdźěla nazběrane a snano tež wumyslene. Při tym su po zaćišću spisarja wone stawiznički awtobiografiskeho razu, z wida młodeho pachoła najsylnišo skutkowace.
Rěčny stil orientuje so na wjesnej serbšćinje, štož pak njerěka, zo je Jan Wornar w jednorej rěči pisał, skerje nawopak. Hladajo mjez druhim na wobłuk cyłkowneho wjesneho žiwjenja napadnje jara bohaty słowoskład. Zeznajomjamy so z wobswětom, kotryž tworjachu ratarstwo, wjesny cyłk a serbski miljej. Jako čitar pytnješ, zo je awtor wšitke swoje postawy, tež trochu „jednore“, poprawom rady měł.
Dźiwajo na to, zo bě rysowany wobswět knihi hižo za čas wudaća zašoł, zda so dźensa wězo ćim zdaleniši. Tak su knihi kaž „Wajchtar“ a podobne kaž wokno do zašłosće. Měrćin Brycka
Zaskočili, zo bychu spěšnje pomhali
Tež tekstilne předewzaća w Budyskim wokrjesu škit za hubu a nós zhotowjeja – kak dołho, hišće njewědźa.
Nětko je tak daloko, zo su so tež w Hornjej Łužicy ludźo mjenje abo bóle na to zwučili: W ćahu, busu, tramwajce kaž tež we wobchodach je škit za hubu a nós jara trěbny winowatostny přisłušk. W durinskej Jenje, hdźež su jako prěnim wulkoměsće w Němskej z tajkim rjadowanjom hižo dwě njedźeli žiwi, zdawa so to wuspěšne być. Wot 10. apryla nimaja tam žanu dalšu z koronawirusom inficěrowanu wobkrućenu wosobu.
Po wšěm Budyskim wokrjesu su so hnydom pilne pomocnicy za šijawu sydnyli, zo bychu z čestnohamtskim angažementom k tomu přinošowali, najwšelakorišim socialnym zarjadnišćam nuznje trěbne jednore zakryća za hubu a nós přewostajić. Wo tym smy na mnohe wašnje tež w našim wječorniku rozprawjeli.
