Rědke chłóšćenki za wuši, woči a žołdk
Lětuši Smochčanski hudźbny swjedźeń je wopytowarjam potajnstwa kulturow na juhowuchodźe Europy spřistupnił
Moderatorka Kristina Nerád z drastu ludoweje skupiny madźarskich Széklerow.Lětuši Smochčanski hudźbny swjedźeń wuhotowaštej tamniše kubłanišćo swj. Bena a Serbski ludowy ansambl pod hesłom „Rumunskej nocy“. Program wotbłyšćowaše wjelorake fasety wuměłstwa kraja, kotrež słušeja skerje k potajnstwam dyžli swětoznatym zastupjerjam kultury Europy. Rozrjadowanje bě tónraz cyle jasne. Sinfoniku rumunskich komponistow – drje najznaćišej staj George Enescu a Constantin Dimitrescu – kaž tež twórby z krajom zwjazanych resp. na njón so złožowacych hudźbutwórcow předstaji orchester SLA. Mjez wjerškami tohole wobłuka bě fulminantna interpretacija „Burleski, op. 18 za trompetu a klawěr“ z pjera Liany Bertók, z kotrejž zamó 15lětny Elias Schwientek publikum zahorić, tak zo slědowace „brawo!“ njezadźiwa.
Serbska domizna – stajne žórło inspiracije
Wospjet wustaja wučer Mario Ošika swoje twórby w Chrósćicach, tónraz wosebje z křesćanskimi temami
Hižo z časa młodosće ma molowanje a rysowanje krute městno w žiwjenju Worklečana Marija Ošiki. Lětsa je prěnju wobšěrnu knižnu přehladku swojeho wuměłskeho tworjenja minjenych 30 lět wudał. W jubilejnym tydźenju 800. róčnicy prěnjeho naspomnjenja wosady a gmejny Chrósćic lětsa w juniju je 55lětny swoje twórby tež we wosebitej wustajeńcy w tamnišim gmejnskim zarjedźe zjawnosći předstajił. Składnostnje lětušeho Europasiona maja zajimcy dalšu składnosć, sej tam wustajeńcu w tróšku hinašej zestawje wobhladać.
Wuměłstwo njeznaje hranicow
Dźewjeć wuměłcow rězbari na 19. mjezynarodnej dźěłarničce skulptury z drjewa a kamjenja
Hayk Tokmajyan z Armenskeje wobdźěłuje najwjetši zornowcowy blok dźěłarnje. Ze zornowca nastanje skulptura nurjaceje so žony (horjeka nalěwo). Bernhard Männel, čłon towarstwa Kmjenjak z.t. dźěła na karpje ze zornowca. Porno mnohim rězbarjam wón při tym figuru kamjenjej přiměri a nic nawopak. Kónčny rezultat ma jako pućnik słužić. Pjericy pokazaja pozdźišo směr (horjeka naprawo). Indiski wuměłc Somen Debnath rězbari z drjewa łopjeno z dwanaće figurami, kotrež symbolizuja dwanaće měsacow lěta. Łopjeno wotbłyšćuje harmoniju z přirodu, w kotrejž so wšitko stajnje pohibuje (naprawo). Cvetanka Kirilova Schnorrbusch pochadźa z Bołharskeje. Hižo dołho w Leppersdorfje bydli. Wona zhotowja z pěskowca jara wosobinsku twórbu. Skulptura pokazuje na wjacore generacije žonow – wot wowki přez mać hač k njej samej (nalěwo).Proch so w powětře znošuje a motorske piły nimale w takće haruja: W Miłočanskej skale tuchwilu zaso wuměłstwo tworja. 19. króć je Miłočanska skała wotewrjena dźěłarnja.
Lubosć a wěrnosć
Hódnoty su hłowny motiw jeho rysowankow
René Bětnar je wosobinskich přičin dla swój powołanski puć z architektury do pěstowarnje přepołožił. Tutón rozsud njezmóžni jemu jenož wjace chwile za swoje priwatne žiwjenje, ale wotewri jemu tež rum za jeho wuměłske dźěło. Hižo wěsty čas su jeho rysowanki na online-platformje Instagram widźeć. Tam nadeńdu dźeń a wjac kedźbnosće. W rozmołwje z Lisu-Mariju Cyžec wuměłc wuswětla, kak ideje za jeho dźěła nastawaja, kotru rólu začuća a subjektiwne zaznaće při tym hraja a čehodla jemu mjenje wo dokumentarisku dokładnosć hač wo wuraz lubosće, identity a wosobinskeje wěrnosće dźe.
Sy architekturu studował, ale sy nětko kubłar w Ralbičanskej pěstowarni. Kak je k tutej wukubłanskej změnje přišło?
Hanka, budź wjesoła
Něšto k nastaću woblubowaneho spěwa
Spěw Handrija Zejlerja „Hanka, budź wjesoła“ znaje drje kóždy Serb. Braškojo, kaž něhdy Maks Mertin ze Šćeńcy, su jón na kóždym kwasu zakantorili. A 1930, jako běchu serbske tačele na předań, bě spěw mjez prěnimi, kiž běchu so natočili. Ale k jeho nastaću namakamy w literaturje lědma něšto. Tež w přispomnjenjach w Zhromadźenych spisach Handrija Zejlerja (ZSZ IV, 123) so jenož wo wotchilenjach w Mukowym wudaću pisa.
Słuchohra za młódšich připosłucharjow ze subtekstom za ...
Njewumysleny zmij bjez apetita na čłowječe mjaso, buršikozna princesna, kotraž ma etiketu aristokratije dospołnje sytu a romantiski ryćer z pozdatnje njespjelnjomnej amuroznej ambiciju tworja njewšědnu trójku, kotraž so chcyjo nochcyjo zwjaza, zo by zajateho naslědnika tróna z putow ursupatora wuswobodźiła. „Kaž w bajce“ njeje tuž najšpatniši titul za dyrdomdejsku słuchohru „za zmužitych wot wosom lět“, kotruž je Załožba za serbski lud jako dwójnu CD wudała. Přebajkojty pak wot Měrćina Wjenka po přikładźe eposa napisany scenarij přiwšěm njeje – za to jewja so we fiktiwnym srjedźowěkowskim swěće někotryžkuli skerje dorosćenym zrozumliwy žort a přewjele referency na towaršnostny diskurs našeho časa. Figury z charakterizowacymi mjenami – tak rěka zmij Miškor Beteigeuze Popjelius, princesna Bachtana (z přizwukom na druhim „a“) a ryćer Mužisław – wotpowěduja jenož spočatnje strukturelnym stereotypam a so w běhu jednanja dale wuwija. Klišeje drje awtor zapleće, ale to jenož, zo by je dekonstruował.
Je z 20 lětami swójski statok kupił
Silvio Rinke z Chasowa je sej swój són spjelnił
Swójski statok z runje 20 lětami wobsedźeć, je za wjele młodych ludźi lědma předstajomne – Silvio Rinke z Chasowa je sebi tutón són spjelnił. Dźensa je 22 lět stary a dźěła jako ratar w Radworskej agrar tzwr. Paralelnje twari krok po kroku swójski dwór, na kotrymž chce hižo bórze stadło wowcow dźeržeć.
Dołha tradicija w swójbje
Hižo generacije je swójba Rinke z ratarstwom zwjazana. Tež jeho dźěd dźěłaše wjele lět w ratarskim prodrustwje (LPG) a wza młodeho Silvija husto sobu na traktorach a k mašinam. „W dźěćatstwje hižo wědźach: To je mój powołanski són“, powěda Silvio. Ze 16 lětami zakónči šulu a započa 2019 wukubłanje na ratarja. Tři lěta pozdźišo, 2022, wukubłanje zakónči. Za njeho njebě to ćežki rozsud – bě to skerje spjelnjenje dźěćatstwa.
Wšědny dźeń połny zamołwitosće
Lubosć k drasće w swójbje zakótwjena
Na wopyće w drastowej stwičce, kotraž je w Kulowskim Jakubecowym wustawje zarjadowana
„Komorku serbskeje drasty“ su w hornim poschodźe Jakubecec wustawa w Kulowje zarjadowali. Wot decembra 2024 je w małej rumnosći wupožčowarnja narodneje drasty za Kulow a wokolinu zaměstnjena. Wo nju so towarstwo Bratrowstwo z.t. stara. Ze Serbskeho komunalneho programa Swobodneho stata Sakskeje dóstawa srědki za zhotowjenje abo zwuporjedźenje dźělow drasty. „Chcemy na tute wašnje tež lubosć a česćownosć za narodnu drastu zachować. Tohodla sposrědkujemy tež nadrobnu wědu wo njej. Ideelna hódnota je nam wažna. A tež narodna drasta je wuraz serbskosće a wuznaće k ródnym korjenjam“, měnitej iniciatorce Kristin Belkotowa a Sonja Hrjehorjowa.
„Kulturna bohatosć mje prosće fascinuje“
Nic jenož serbske ludowe instrumenty a narodna drasta su Marće Zahrodnikec z Ćiska wuraz jeje serbskosće
Marta Zahrodnikec z Ćiska w Serbskim folklornym ansamblu Slepo dudy hraje. Spočatk lěta je 26lětna Serbowka za wólby do 2. Serbskeho sejma kandidowała – a bu wolena. Što ju pohnuwa, so za serbsku politiku, kulturu a serbske žiwjenje angažować, wo tym je so Milan Pawlik z njej rozmołwjał.
Sy lětsa prěni raz za wólby 2. Serbskeho sejma kandidowała a to hnydom wuspěšnje. Što je će k tomu pohnuło?
M. Zahrodnikec: Na politiske a towaršnostne wobstejnosće swarjeć móže kóždy. Štóž pak chce, zo so něšto změni, njech so sam angažuje. Pozitiwnej přikładaj w tutym zmysle wšak mam w swójbje: Mać hižo wot prěnich wólbow w lěće 2018 Serbskemu sejmej přisłuša, nan je wjesny předstejićel w Ćisku. Zo sym za wólby 2. Serbskeho sejma kandidowała, pak zwisuje tež z tym, zo chcych, zo tež młodźi ludźo w tutym cyłku skutkuja. Chcych prosće, zo maja młodźi Serbja w tutym parlamenće jasny hłós, kotryž jich specifiske naležnosće zastupuje.
„Štó da sym?“
Čitanska proba z dopomnjenkow Bjarnata Nowaka składnostnje jeho 100. narodnin
„Štó da sym?“ rěka druha knižka žiwjenskich dopomnjenkow z pjera Bjarnata Nowaka (1925– 2022). Jeho syn Handrij Nowak je wone zapiski składnostnje stotych posmjertnych narodnin nana – 20. awgusta 2025 – nětko w swójskim nakładźe wudał. W titlu edicije zakótwjene prašenje zwobraznja nutřkowny konflikt, kotryž Bjarnata Nowaka do skutkowanja za swój lud, za serbsku rěč a kulturu pohonjowaše: jako wučerja, jako načolneho a 1964 wotsadźeneho funkcionara Domowiny, jako intendanta Němsko-Serbskeho ludoweho dźiwadła abo jako nawodu Folklorneho centruma w Domje za serbske ludowe wuměłstwo.
Serbske Nowiny poskićeja čitarjam tule wurězki z někotrych kapitlow jako nastork a přeprošenje na premjeru knižki, kotraž budźe 21. awgusta w Smolerjec kniharni.
Łódź „Wilhelm Gustloff“
