118 lět stara je magnolija při Radušanskim młynje w Błótach. W ...
Posoł nalěća
při Radušanskim młynje
Wothorjeka do hłubiny a wottam do dalokosće
Skrótšeny wurězk ze swjedźenskeje narěče składnostnje wotewrjenja Kita Lorencoweho archiwa w Berlinje
Archiw Berlinskeje Akademije wuměłstwow (AdK) je najwuznamniši interdisciplinarny archiw za wuměłstwo a kulturu moderny w němskim rěčnym rumje. Jeho centralny nadawk je, wuměłsce a kulturnostawiznisce wažne archiwy, zběrki a twórby ze wšěch wuměłskich spartow časa po 1900 nabyć, katalogizować a wědomosći kaž tež zajimowanej zjawnosći k dispoziciji stajeć. Z Kita Lorencowym archiwom jako nětko šestym jeničkim awtorej wěnowanym wobchowanišćom pod třěchu akademije je „dospołny wobstatk manuskriptow a korespondency awtora“ w stolicy Němskeje přistupny. Na tym městnje wozjewjamy wurězk ze swjedźenskeje narěče nawodnicy sekcije literatura AdK Kerstin Hensel składnostnje wotewrjenja archiwa 21. měrca.
Maćica Serbska budźe Wam stajnje dźakowna
Arnošta Mukowe listowanje z bosnisko-chorwatskim přećelom Serbow Josipom Milakovićom so wozjewiło
Pedagogiska fakulta Jana Evangelisty Purkynjoweje uniwersity w Ústíju nad Labem je wudała druhu knihu swojeho sobudźěłaćerja Zdeněka Valenty. Prěnička rozjimaše korespondencu Arnošta Muki z Čechom Adolfom Černým, nowostka měri so na Josipa Milakovića (1861–1921). Chorwat narodźi so w Samoborje blisko Zagreba. Njedostudowawši bohosłowstwo sta so z nowinarjom. Lěta 1887 złoži wučerske pruwowanje za měšćanske šule a přistaji so jako pedagog w Bosnje. Basnješe a přełožowaše ze słowjanskich rěčow.
Zajim Juhosłowjana za Serbow bě Adolf Černý we wobłuku wopyta Sarajewa w nalětniku 1899 zbudźił. Wón sposrědkowa jemu pisomny zwisk k Muce. Wuwiwaca so korespondenca wopřijima 114 publikowanych dopisow a dopisnicow.
Znowa čitała ... „Moje pocynki a njepocynki“
W serbskej literaturje chowaja so mnohe drohoćinki, na kotrež znowa skedźbnić je trjeba, zo njebychu so pozabyli.
Wotpowědne impulsy chce awtorka
serbskim čitarkam a čitarjam z rjadom „Znowa čitała“ dawać.
Hižo dlěje hač 40 lět čitam delnjoserbski tydźenik Nowy Casnik. Skazach sej abonement, dokelž chcych delnjoserbšćinu znajmjeńša pasiwnje wobknježić a so prawidłownje wo Delnjej Łužicy informować. Woboje je so tak někak radźiło. Přez dźěło w nakładnistwje a wězo přez Nowy Casnik so delnjoserbskemu swětej bližach a zwiski so w běhu lětdźesatkow pohłubšichu. Tež literatura ma na tym swój podźěl. Wo Minje Witkojc sym na tutym městnje hižo pisała. W lěće 1991 wuńdźechu dopomnjenki Herberta Nowaka „Moje pocynki a njepocynki“. Cyłu delnjoserbsku knihu sej přečitać njebě tak jednore kaž z nowinskim artiklom. Dyrbjach so mócnje napinać. Ale kniha je do kapitlow rjadowana, je w dobrej ludowej serbšćinje a ze sebjeironiju a humorom napisana. To čitanje w nowej rěči nimoměry wolóžuje.
Konstruktiwna a přihódna SEŚ 2023
Zetkanje serbskich, předewšěm swobodnje a často čestnohamtsce skutkowacych kulturnikow
„Seś“ (delnjoserbsce: syć) je iniciatiwa, wutworjena ze zaměrom, „styki mjez serbskimi wuměłčemi a wuměłcami kaž tež kulturnicami a kulturnikami z cyłeje Łužicy tworić, zo bychu so wuměnjeli, podpěrali a zhromadne projekty wuwiwali a zwoprawdźeli“. Na lětušim, dwudnjowskim zetkanju pod hesłom „SEŚ 2023“ spočatk nalětnika w Budyšinje wobdźělichu so něhdźe 20 akterkow a akterow, kotřiž na rozdźělnych polach na přikład hudźby, literatury, designa a/abo awdiowizuelneho wuměłstwa skutkuja. Nimo toho běchu towarstwa Dźěłań dźeń, barakka a Meta Solis, Kolektiw Wakuum, iniciatiwa Bautzen.Rocks, Ludowe nakładnistwo Domowina, Łužiski institut a sakska społnomócnjena za serbske naležnosće Madlena Malinkec zastupjeni (SN rozprawjachu).
Moskwa sylzam njewěri
W tutej kolumnje powěda wosom redakciji SN znatych mjezynarodnych awtorow, wotměnjacy so pod pseudonymom „prof. Wink“, jónu wob měsac wo swojich nazhonjenjach a dožiwjenjach we wobłuku zetkanja kulturow, identitow, rěčow a narodnych mjeńšin.
Běše srjedź nowembra lěta 1989 – krótko do přewróta w socialistiskich krajach wuchodneje Europy. Prof. Wink bě po dlěšim přebywanju w Dagestanje runje w Moskwje, zwotkel chcyše so z lětadłom do ródneho tehdy tež „socialistiskeho“ kraja wróćić.
Cyła wěcka wšak měješe špak. Winkowy lětanski lisćik bě „wotewrjeny“ – to rěka, zo njebě na kruty datum a lět wjazany. Běše tuž trjeba sej rezerwaciju wobstarać – wšitke lěty do kraja profesora pak běchu hižo dołhi čas wupředate.
Tak zbywaše jemu jenička móžnosć, mjenujcy so wšědnje na lětanišćo Šeremetjewo podawać a na to čakać, hač někajke sydadło swobodne njewostanje. Wón pak njeměješe zbožo, kóžde lětadło stajnje dospołnje wobsadźene wotleći. Trochu zadwělowany samo z nawjedowacym personalom wón wo swojim problemje porěča, kotryž pak žadynžkuli zajim za jeho naležnosć njepokaza.
Kamjenski wuměłc Gottfried Zawatzki inscenowaše twórbu „Bóh ...
Tež konje dušu abo ćěło chorych hoja
Jěchanska terapeutka Ellen Smolina zmóžnja swojim klientam cyle nowe nazhonjenja ze štyrinohačemi
„Kóń skutkuje w jěchanskej terapiji jako motiwator.“Kaž tak rjenje rěka, su ludźo na chribjeće koni zbožowni. Na tym zawěrno něšto je. Mjez čłowjekom a štyrinohačom móže cyle wosebity poćah nastać. Tole nazhonja Ellen Smolina w Hórkach, hdźež poskića wona na swójbnym štyristronskim statoku jěchansku terapiju. Tak je hižo mnohim dźěćom a dorosćenym pomhała.
Hdyž křižerjo do boja ćahnu
Njedźelu je tomu 400 lět, zo běchu křižerjo w Radworju přećiwo tamnišemu knježkej zběžkarili
„Zrudna jutrońčka“ – artikl Katolskeho Posoła wo zběžku z lěta 1898.Serbski institutMłode jutry 2023 je tomu dokładnje 400 lět, zo zběhachu so w Radworju křižerjo. Wo tutym zběžku drje rěči tele dny wša katolska Hornja Łužica. Předewšěm pak w Radworju so wjesnjenjo intensiwnje z tutym dźělom wjesnych stawiznow zaběraja. Jedyn Radworčan je wosebje wěcywustojny we wšěch nastupanjach stawiznow swojeje wsy: Pětr Kliman, Radworski wjesny chronist. Za njeho je křižerski zběžk paradowy přikład, wšako mějachu Radworčenjo po jeho měnjenju přeco wojować, wšojedne hač wo wěrywuznaće abo wo šulu. Wot lěta 1575 do 1675 wojowachu woni z knježkami wo konfesionelnu přisłušnosć. Wšako chcychu knježkojo swojich poddanow wo tym přeswědčić k lutherskej wěrje přestupić. Tak so w Radworju hač do 1675 stajnje zaso ewangelscy a katolscy duchowni wotměnjachu, doniž na kóncu rozestajenja trajneho katolskeho měšnika njezasadźichu. Wosrjedź rozestajenja pak wotmě so wony křižerski zběžk:
Nałožkaj swěru hajili
Křižerjo a jutrowne spěwanje – wobě tradiciji hłownje na wsach pěstuja
Křižerske procesiony w katolskej Hornjej Łužicy, jutrowne spěwanje w ewangelskich kónčinach Hornjeje, srjedźneje a Delnjeje Łužicy – to su jutry w Serbach. Po wobmjezowanjach koronapandemije dla běchu lětuše jutry skónčnje zaso to, štož mnozy ludźo z tymle wulkim swjatkom zwjazuja.
Jutrowne spěwanja jutrońčku rano zahe běchu mjenje na jutrownych turistow wusměrjene a sćěhowachu skerje tradiciju. Porno tomu móžachu křižerjo wospjet wulki zajim domoródnych kaž tež zbliska a zdaloka přichwatanych na wědomje brać, kotřiž chcychu při najrjeńšim jutrownym wjedrje jedyn abo samo wjacore procesiony dožiwić.
Tradicije pěstuja hłownje na wsach, hdźež poprawom tež słušeja. Wšojedne hač je to w komunach zarjadniskeho zwjazka Při Klóšterskej wodźe, w Radworju, Čornym Chołmcu, Rownom, Slepom, Dešnje, Janšojcach, Wjerbnje abo Wuježku pod Čornobohom.
