Za zběrku esejow „Quo vadis, Serbstwo“ sće napisał tekst z napismom „Nawrót lutkow“. Jedna z Wašich markantnych sadow je: „Dźeń a bóle su mytiske bytosće w zjawnosći prezentne, hačrunjež su so časy, w kotrychž běchu ludźo wo eksistency lutkow, zmijow a připołdnicy přeswědčeni, dawno minyli.“ Kak sće na tutu trochu zboka ležacu temu přišoł?
J. Malink: W zańdźenych lětach sym na swojich jězbach po Łužicy při najwšelakorišich składnosćach na serbske bajowe postawy storčił. Kóžde lěto jich ličba přiběraše. Naposledk přidruži so Kralowski puć wokoło hory Lubin. To zbudźi moje spodźiwanje, z kotrehož wurosće prašenje za přičinami tajkeho hibanja. Hdyž dóstach přeprošenje, so na esejowym zwjazku z přinoškom wobdźělić, sej prajich: Derje, tak budu tutu temu wobdźěłać. To mje tež tohodla zajimowaše, dokelž znajach baju wo tym, zo so lutki do swojich jamow wróćo sćahnychu, hdyž započachu na cyrkwinskich wěžach zwony zwonić. Čehodla, to bě dalše prašenje, so nětko zaso nawróća?
Štóž chce sej zajimawostki wokoło Budyskeho měšćanskeho dźěla Židow wotkryć, nańdźe je w nowowudaću Wolfganga Eggertha „Die Seidau - von der Gemeinde zum Stadtteil“.
Z filmowym popołdnjom je Serbski muzej w Choćebuzu njedawno Serba Helmuta Kurja (1935-2023) počesćił. Mjez přihladowarjemi zbliska a zdaloka je lěta 1997 za mdr nastata dokumentacija „Kurjowy dwór“ Petera Rochi wjele dopomnjenkow zbudźiła.
Kaž w dawnych časach su tež lětsa w něhdy serbskich wjeskach kołowokoło Grodka spočatk februara mócnje camprowali. Wjeski Wjaska (Weskow), Łojow (Groß Luja) a Lěsk (Lieskau) wšak su dawno do města zagmejnowane.
Přećah camprowarjow we Wjasce organizuje hižo lěta dołho tamniša dobrowólna wohnjowa wobora. Jeje nawodnica Linda Gottschalk běše hladajo na wulku ličbu camprowarjow cyle zbožowna: „Camprowanje docpěje tu mjeztym dimensiju ludoweho swjedźenja“, wona zwěsći. Hižo wot ranja běše něhdźe 40 camprowarjow po puću a hač do připołdnja so jim dalši přidružichu a to nic jenož – kaž po starym wašnju – mužojo, ale tež dźěći a žony. „Wječor běchmy potom nimale sto ludźi. Z nałožkom skrućamy wjesnu zhromadnosć“, wobrornica doda. Hladajo na hudźbne wobrubjenje Wjaskowscy camprowarjo žane starosće nimaja, wšako bydla hudźbnicy Grodkowskeje dujerskeje gildy we wsy.
W Serbskich Pazlicach knježitaj w tutej póstniskej sezonje princ Clemens II. a jeho luboznosć princesna Andrea III. wot přibrjoha kupoweho hata. Wonaj so na wjeršk pjateho počasa lěta wjeselitaj.
Němska chromi: Konjunktura bywa słabša, běrokratija dźěło haći, drohota a inflacija poćežujetej předewzaćelow kaž domjacnosće. Wot stupacych kóštow za energiju a zežiwidła je nimale kóždy potrjecheny. Nowosličanski hosćencar Ludwig Dinar słuša k zmužitym, kotřiž su najebać wšě ćeže w zašłych lětach dale inwestowali a z tym rostli. Weronika Žurowa je so z nim a jeho dźowku Christianu Dinarjec-Kubańkowej rozmołwjała.
Što was aktualnje najsylnišo zaběra?
L. Dinar: Mamy wulke ćeže, korona-pjenjezy wróćo płaćić. Płaćenja běchu tehdy nachwilne. Nětko dóstanjemy doskónčnu zdźělenku a stat je mjeztym měritka změnił. Tehdy smy wšo móžne spytali, na přikład smy jědź zwonka domu předawali. Nětko dyrbju hamtam rozkłasć, čehodla smy tak mało dochodow měli. Sčasami njejsmy scyła ničo činić směli a dźensa chcedźa wote mnje wědźeć, čehodla bě totalny wupad, čehodla krótkodźěło a hač njejsym žane druhe dźěło za přistajenych měł. Korespondenca dla toho je jara dołha, ja pak nimam chwile w běrowje sedźeć.
Šulske dźěći z Wětrowa chodźachu wot spočatka 19. lětstotka do susodnych Bóšic do šule. Tak tež šulerjo z Jaseńcy, Noweje Jaseńcy, Nowych Bóšic, Hory, Łusča a Noweho Łusča. Tomu bě hač do Prěnjeje swětoweje wójny. „Šulska statistika kralestwa Sakskeje“ z lěta 1913 tole wobkruća. Prěnja šula w Bóšicach bě srjedź wsy a w njej jedyn serbski wučer dźěći z dźewjeć wsow wuwučowaše. Sobu ličeny bě tu Nowa Hora pola Nowych Bóšic.
1886 wšitcy wučerjo serbscy
Dr. Arnošt Muka w swojej „Statistice Łužiskich Serbow“ 1886 pisa wo štyrjoch šulach Njeswačanskeje wosady, zo su wšitcy wučerjo serbscy a wuči so po zakonju serbski. W prěnjej rjadowni podawa so nabožina, tež při zjawnych pruwowanjach serbski, w 2. rjadowni wuči so nimale wšo z pomocu serbskeje rěče. Dźěći serbsce čitać nawuknu, serbsce pisać so njewuči. W šulach wužiwa so pjeć serbskich knihow, jenož na Bóšičanskej šuli so Bartkowa čitanka njenałožuje, město Bartkoweje serbsko-němskeje prosto němska čitanka.
Za čož na Bayreuthskej „Zelenej hórce“ dny dołho trjebaja, zešlachći so Serbskemu młodźinskemu dźiwadłu při Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle w něhdźe 70 mjeńšinach. Dlěje so šulerki a šulerjo njedroža, zo bychu často narodny mytos Němcow mjenowanu stawiznu kołowokoło rjeka Siegfrieda, zmija Fafnira a lutka Albericha předstajili. „Pjeršćeń“ rěkaja swojej aktualnej inscenaciji, kotraž zhusća srjedźowěkowski epos „Nibelungenlied“ na zdźěla grotesknu, zdźěla absurdnu tragikomediju. Tekstowu předłohu Thea Fransza bě nawoda skupiny a režiser hry Měrko Brankačk zeserbšćił, při čimž swojim chowancam awtentisku wobchadnu rěč dowola.
schwali nowe
zakonje abo
změni zakonje
rozsudźa wo
zasadźenjach zwjazkoweje wobory
Lěwica/
Die Linke
zwjazkowy
kancler
Zwjazkowe knježerstwo njewola wobydlerjo abo wobydlerki Němskeje direktnje, ale indirektnje přez parlament. Šef zwjazkoweho knježerstwa je zwjazkowy kancler – jeho wuzwola zapósłancy zwjazkoweho
sejma. Kancler postaja potom ministrow, kotřiž wu-
tworja zhromadnje z kanclerom knježerstwo. Sejm
a knježerstwo stej potajkim dwě rozdźělnej wěcy. Knježerstwo je za wudźěłanje nowych zakonjow
a postajenjow zamołwite. Tute rozsudy dyrbi sejm schwalić a je zdobom kontroluje.
Nadawki
zwjazkoweho sejma
Zwjazkowy sejm, to su woleni zastupjerjo ludu.