Před 25 lětami: Konkretna rěčna a kulturna podpěra we wulkej nuzy
W žnjencu před 25 lětami stejachu dotalne „nowinske organy“ Domowiny Nowa doba, Nowy Casnik a Rozhlad a do toho wot Swobodneje němskeje młodźiny (SNM) wudawany časopis Płomjo/Płomje před ćežkim rozsudom: Kak dale, hdyž bě dotal zwučene subwencionowanje hižo wotbyte? Z nuzy nalěta 1990 wupomha Strona demokratiskeho socializma (PDS) ze swojeho zamóženja, ale po zawjedźenju D-marki w juliju 1990 bu tónle hornc pjenjez spěšnje prózdny. Dnja 17. awgusta so předsyda PDS Gregor Gysi znowa z listom na financneho ministra knježerstwa Lothara de Maizièra (CDU) z namjetom wobroći, přewostajić serbskim nowinam znowa jedyn milion hriwnow ze srědkow SED, kotrež bě strona statnemu hospodarstwu přepodała.
Wulka ćahańca wo financowanje Noweje doby a druhich publikacijow bě hižo tydźenje běžała. Bjez wuslědkow.
Žonop nic jeno z Budyšina
Wot španiskeho Santiaga de Compostela, hdźež so Jakubowy puć kónči, je hišće něhdźe 60 kilometrow hač ke Cabo Finisterre. Přełožene by městno wysoko nad Atlantikom telko kaž ‚kónc swěta‘ rěkać měło, štož jow něhdy za swět před Kolumbusom płaćeše. Tak prawje pak so Europa hakle nad Cabo São Vicente w samym juhozapadnym róžku Portugalskeje kónči. A runje tam, hdźež słónčne pobrjohi Algarvy syły turistow přiwabjeja, steji prosty předawanski wóz z wulkim a skutkownje wabjacym napisom „Letzte Bratwurst vor Amerika“. Runje tak móhł so naš jedyn prašeć, kiž sej praženu kołbasku hinak předstajić njemóže, hač jow tež posledni žonop před Ameriku dóstanješ, hdyž tola tam prěki wšo z ketchupom dawa. Znajmjeńša tam zawěsće ničo z našim serbskim słowom započeć njemóžeš. Abo tola? Štóž sćerpnje dale hač do kónca čita, budźe snano mudriši. Ale po rjedźe. Dokelž doma z někajkeje spodźiwneje přičiny němske słowo husto spěšnišo do huby bjerjemy hač serbske, najprjedy něšto k słowu samomu.
Němski Senf a serbski žonop
Dožiwjene přežiwjenje – Dopomnjenki na kónc wójny a spočatk ...
Wotstawk k podawkam, kotrež jako młody dožiwiš, drje je z kóždym lětom wjetši, z pomjatka pak so ći wone njepominu. Runje k róčnicam, kaž tuchwilu k mjeztym sydomdźesatej róčnicy kónca Druheje swětoweje wójny, nawróćeja so tež dopomnjenki na wony struchły čas a na nowozapočatk po wójnje.
W Großharthauwje bě mi třeći starši kamerad božemje prajił. Hač dotal bě wšo derje šło na mojim dompuću, bjez zadźěwkow a wohroženjow. Z kóždej kročelu, z kotrejž so domiznje bližach, přiběraše nadźija, zo mje zbožo tež dale njewopušći.
Wutroba hač do šije biła
Rozžohnowanje so bliži
Na wopyće pola profesora Dietricha Šołty w Budyšinje
Polcy, napjelnjene z knihami, a na sćěnach akwarelowe a wolijowe wobrazy wuprudźeja hižo na chódbje atmosferu intelektualnosće. Tele začuće wudospołnjeja dźěłarnja z pisanskim blidom a wokoło njeho połne regale z wědomostnymi a literarnymi edicijemi. Tule doma w swojim Budyskim bydlenju dźěła, njeje-li runje w Serbskim instituće, prof. dr. sc. phil. Dietrich Šołta, jeho direktor. „Direktorstwo wukonjam po zrěčenju hišće hač do 31. januara 2016. Tuchwilu běži pola nas hač do srjedź lěta 2016 ewaluacija. Swjeću 8. septembra 65. narodniny a za poł lěta so na wuměnk podam. Wotedach spočatk lěta swojemu naměstnikej dr. Haukej Bartelsej z Choćebuskeho wotdźěla wšu zamołwitosć. Wón dyrbi na nowym koncepće instituta połnje dźěłać, wšako njezměju na wuměnku wjace móžnosć.“
Knižna nowosć do Serbow
W žnjencu wočakujemy knihu, kotrejež awtor je Budyšan Jurij J. Šołta, rodźeny Cyhelńčan. Něhdyši lektor LND so dopomina na swoju domiznu. Na 152 stronach a z mnohimi swojimi pisanymi fotami wita wón čitarstwo na chwilu swojich pućow ...
Wukřik k dorozumjenju ludow
Rozmołwa ze serbiskim poetom a spisowaćelom – hosćom festiwala
Serbiski basnik a spisowaćel Ljubiša Simić, kiž w swojej maćeršćinje a w němčinje twori – tež za dźěći –, bydli wot lěta 1991 w Frankobrodźe nad Mohanom. Tam je předsyda serbiskeho spisowaćelskeho zwjazka Sedmica a bu wjacekróć za swoje tworjenje wuznamjenjeny. Lětsa bě z hosćom 37. mjezynarodneho swjedźenja serbskeje poezija. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.
Prěni króć sće w Serbach, na 37. mjezynarodnym swjedźenju serbskeje poezije. Kajki je Waš zaćišć?
Kóčka we wójnskich šmjatkach
W Ludowym nakładnistwje Domowina je kónc meje wušła nowa dźěćaca kniha Křesćana Krawca „Hdźe je kóčka wostała?“ Ze zwěrjatami so awtor wuznawa. Hižo jedna z jeho prěnich dźěćacych knihow „Malko a pos Lui“ (1981) so z tutej temu zaběra.
Prezentacija zběraćelskeho dźěła
Zajimawa wustajeńca tworjaceho wuměłstwa w Budyskim Serbskim muzeju
Muzej měł, tak so powšitkownje praji, tři nadawki spjelnić: wustajeć, zběrać a slědźić. Što a kak to je wšak kóždemu muzejej samomu přewostajene.
Budyski Serbski muzej pokazuje hač do kónca januara přichodneho lěta „Wuzwolene – Nowonakupjene twórby tworjaceho wuměłstwa“. Serbski muzej, kaž žane zarjadnišćo serbskeho razu hewak, je na swoje dojimawe wašnje tež špihel našočasneho žiwjenja. Zo je wjele wjace, to so drje zjawnosći, tež nic serbskej, tak nablaku njespřistupnja. Sobudźěłaćerjam Serbskeho muzeja je to wědome. „Zběraćelske dźěło muzeja njesteji porno wustajeńcam poprawom w srjedźišću zjawneho wědomja, ale wotměwa so bóle w pozadku“, rěka w zawodnych słowach kataloga, wušłeho runje z woneje přičiny, zběraćelske dźěło bóle do swětła stajeć.
Swoboda, runosć, što hišće?
Bratrowstwo, wězo. Paris, 26. awgusta 1789: „Deklaracija čłowjeskich a byrgarskich prawow“ Francoskeje ludoweje zhromadźizny zahaji dobu nowočasneje demokratije pod hesłom „liberté, égalité, fraternité“. Hdyž politikarjo dźensa wo hódnotach zapadneho swěta a demokratije rěča, zapřijima to na kóždy pad swobodu a drje tež runosć, snano samo bratrowstwo. Lud mjeztym skerje měni, zo najebać wšón postup njeje tučasna demokratija drje hišće hotowa demokratija. Kak daloko je so hesło Francoskeje rewolucije zwoprawdźiło?
Kniha k pozastaću
„Ze žohnowanjom na puć“
Lěćo je čas putnikowanja, Serbja hotuja so ducy k hnadownym městnam, swójby do Róžanta, młodźina do Krupki a něchtóžkuli na dołhu čaru z Waršawy do Częstochowy. Čehodla pak sej tele ćeže načinjamy? Z kotrych přičin so scyła na městnach kaž Lourdesu a Fátimje mać Boža wosebje česći? A mamy ju kaž bohowku swjećić? Wotmołwy na to podawa farar Gerat Wornar w najskerje najwobšěrnišej serbskej knize za putnikow a tajkich, kotřiž chcyli so tež raz na puć nastajić.
„Ze žohnowanjom na puć“ je přehladka hnadownych městnow, dźenik putnikow, ale tež pokazka wjac hač 90 barbnych wobrazow. We wobsahu namakamy 25 městnosćow, mjez nimi Róžant, Filipov, Prahu, Częstochowu, Wambierzyce, Fátimu, Rom, Lourdes a Swjaty kraj. Kóžda z nich je kaž kapitl natwarjena ze zawodnymi słowami k historiji a zasopodatymi pojednanjemi a legendami. Z městnami podate su hižo wozjewjene teksty z Katolskeho Posoła. Slěduja wosobinske dožiwjenja wěriwych, kotřiž su z mjenom a lětom putnikowanja podaći. Starobu bych hižo z praktiskich přičin přidała, wšako so tež w Serbach mjena dwoja.
