W Běłej Horje knježeše dobra nalada, jako rybarjo za rybami dźěchu. Po tradiciji tam kónc oktobra abo spočatk nowembra hat wułójeja. Foto: Maćij Bulank

Wosebite nazhonjenja w přirodźe

pjatk, 24. nowembera 2023 spisane wot:

Při najrjeńšim nazymskim wjedrje kónc oktobra wułójichu z hata Wernera Čornaka­­ w Nowoslicach nimo šćukow a běłeje ryby tež wšelake družiny karpa. Wosebje dźěći přiwuznistwa ale tež přećeljo a znaći do lěsa k hatej přichwatachu.

Recept pochadźa poprawom z Madźarskeje. Wón je z małymi wariacijemi po cyłej juhowuchodnej Europje popularny. Jednu wariantu je nam fotograf našeho dźenika Bojan Benić ze swojeje serbiskeje domizny sobu přinjesł.

Tute přidawki trjebaće

(za štyri wosoby):

ü 500 g cyble

ü 3 kg karpa

ü 3 l wody (1 liter wody na 1 kg karpa)

ü 5 – 7 łžicow próška papriki

ü 150 – 250ml tomatoweje juški

ü popjer

ü 6 šćipkow sele

ü pětršilku za garněrowanje

ü 500 g – 1 kg tołstych nudlow

1. Karpa wurjedźić, wubrać, porjadnje wumyć a na wjetše čwaki rozkrać (ně­hdźe dwaj porstaj šěroke).

2. Cyblu rozsykać a do hornca sypnyć, potom čwaki ryby na cyblu skłasć.

3. Wodu a tomatowu jušku, łžicu sele a popjer přidać.

4. Wšitko zawarić dać. Ručež je so juška zawariła, paprikowy próšk přidać.

5. Při konstantnej a dosć wysokej temperaturje wšitko něhdźe 45 mjeńšin do hodźiny dać ćahnyć (juška njech wobstajnje plapota). Jenož łahodnje, radšo scyła nic, měšeć, hewak ryba rozpaduje. Na kóncu jušku ze selu wosłodźić.

6. Nudle do warjaceje seleneje wody sypnyć a na zwučene wašnje warić. Na kóncu přez křidu wotleć

Z dobrym swědomjom so na wuměnk podała

pjatk, 10. nowembera 2023 spisane wot:

Dr. Monika Liznarjowa dlěje hač tři lětdźesatki pacientow we a wokoło Radworja zamołwiće zastarowała

Dlěje hač tři lětdźesatki bě dr. Monika Liznarjowa domjaca lěkarka w Radworju. Lětsa spočatk julija je so na zasłuženy wuměnk podała. A wězo bě so wo to prócowała, praksu a pacientow do zamołwiteju rukow přepodać.

Monika Liznarjowa, rodźena Klimanec, narodźi so 1959 w Radworju, hdźež je wotrostła. Wosrjedź wsy wob­sedźeštaj staršej statok z pódlanskimi twarjenjemi. Bróžnja bu za čas NDR w 70tych lětach přetwarjena. Tehdy nastawachu ambulancy, a tak běštej hižo tehdy domjaca lěkarska praksa kaž tež zubnolěkarska praksa w bywšej bróžni zaměstnjenej. Nad praksomaj běchu tři mjeńše bydlenja za sobudźěłaćerjow w prodrustwje přihotowane.

Znajemoj so mnohe lěta. Widźałoj pak so lědma hdy smój. A tež kontakt po ­telefonje skerje zrědka mamoj. Tola ­zetkanje z Carolu Eitnerec bě, kaž zo bychmoj so stajnje widźałoj.

Mała chěžka, schowana za wulkim by­dlenskim domom, steji na kromje za­hrody a je ze wšelakimi kćějacymi ker­čiznami wobrosćena. Anton, pos, so ke mni lehnje. A kóčka Flora, kotrejž rěkaja Frau Hoppenstädt, na mnje zywajo hlada. Miła wóń něžnych kwětkow mje ­pohnuwa, so za rjenje kryte blido sydnyć, nad kotrymž słónčko złote nazymske pruhi wusyła. Horcy čaj a mjechka přikrywa wotpomhatej lochkemu huškanju na koži. Za Carolu Eitnerec je to typiske. Z lubosćiwosću stara so wona wo swojich hosći. Wobhladujo sej ju zwěsćam, zo je wona zbožowna, zo ma wokoło sebje ludźi, kotrymž je wona bliska.

Mórsku trawu hižo nichtó nježněje

pjatk, 10. nowembera 2023 spisane wot:

Impresije ze Šotiskeje: Wo zahinjenej tradiciji, pobrachowacym personalu a kasach bjez kasěrarki w supernakupowanišću(1)

Wulki pućnik na dalnodróze A83 je dwurěčny, w jendźelskej a geliskej rěči. Nimale tři kilometry jědźeš z awtom wot najwjetšeho jězora w Šotiskej Loch Lomond/Loch Laomainn do Arrochara/An t-Àrchar. Wjes leži idylisce na kóncu zaliwa Loch Long wosrjedź narodneho parka Loch Lomond a The Trossachs. Zapadnje Locha Longa wuzběhuja so Arrocharske alpy z krajiny. Beinn Ìme je z 1 011 metrami najwyši wjeršk. Ludźom w Arrocharje pak je 884 metrow wysoka hora Ben Arthur/ Beinn Artair bliša, kotrejž rěkaja „The Cobbler (Šewc)“. Hora wobsteji z třoch jednotliwych wjerškow a trónuje nad lěsami při mórskim jězoru Loch Long.

Z mjenom hory pyši so jenički pub wsy. Přetož hosćom so přez wulke wokno w „loun­ge“ wulkotny napohlad na wodu, lěs na pobrjoze a wězo na „The Cobbler“ skići. Zbožowni smědźa so turisća mjenować, kotřiž móža so, wotućiwši w swojim dowolowym kwartěrje, z tajkeho krasneho napohlada radować.

Puć je dołhi

Energijowe poradźowanje je wažna kročel za priwatne wosoby, swójske twarjenja abo připrawy hladajo na energiju eficientnje wobhospodarjeć. Jaworčan Marko Nowak jako samostatny inženjer ludźi w tym padźe poradźuje.

Wosebje stupace energijowe kóšty a změna klimy wubudźeja w tójšto ludźoch žedźbu za swójskim přinoškom, wobstejnosće polěpšić.

Mnoho ludźi, wšojedne hač młodźi, kiž twarja sej nowy dom, abo staršich, kotřiž chcedźa swój dom energetisce wobnowić, sej tuž pomoc a radu pyta. Energie Nowak z Jawory je młoda firma, wusměrjaca so na energetiske pora­dźowanje připrawy nastupajo. Po wuspěšnym poradźowanju sćěhuje zatwar fotowoltaikowych připrawow a trěbneje techniki. Zatwar je runje w staršich swójbnych domach z přetwarom hladajo na překładźenje milinowodow přez cyły dom zwjazany. Aktualnje je w blišej wokolinje za energetiskim ponowjenjom swójbnych domow wulke naprašowanje.

młodźina

Nowa fasada za Worklečansku šulu

Serbsku wyšu šulu we Worklecach započachu 1. awgusta 2023 nowu wobarbić. Wona dósta­nje róžojtu fasadu. Zelnakec molerska firma dźěła wukonja. Róšty wokoło šule nastajeja sobudźěłaćerjo Brühlec předewzaća. Po přećach šulerjow maja wučerki a wučerjo na fasadu po zakónčenju molerskich dźěłow wioletne dypki nalěpić.


Zakaz sporta

Anonymne žórła rozprawjachu wo tym, zo ma so wot 19.05.2025 sport po cyłej Němskej zakazać. Tež němski zwjazkowy kancler Olaf Scholz wone informacije wobkrući. Z naprawu ma so cyłoněmska produktiwita zwyšić. Štóž přećiwo zakazej jedna, ma z chłosta­njom hač do 10 lět jastwa ličić.


Multimilionar na Marsu

5. junija 2010 wopyta znaty multimilionar planet Mars zhromadnje z wurjadnej crew rakety. Cyłkownje dźesać wosobow bě sebi na Mars dolećało. Kontakt z nimi na zemi hač do dźensnišeho nimaja. Što je so w swětnišću stało, koho su kosmonawća zetkali a što su dožiwili, wostanje hač do­dźensa hódančko.

Medijowy

marathon

Medijowy projekt na Worklečanskej Serbskej wyšej šuli „Michał Hórnik“

je absolutna nowinka we wobłuku

medijopedagogiskeho dźěła na serbskich a serbšćinu wuwučowacych šulach. ­Katharina Žurec a Tabeja Brumec stej so z nawodnicu šule Dianu Šołćinej ­rozmołwjałoj.

Kak sće ideju zrodźiła tajki projekt přewjesć?

D. Šołćina: Njebě to jenož moja ideja, ale nasta­ w zhromadnych rozmołwach z Michałom Cyžom. Smy hižo dlěje planowali, jězbnu dowolnosć za internet wuwiwać. Dale smy wo tym rozmyslowali, kotrych eksternych partnerow móžemy do projekta zawjazać a kak tež wučerjow zapřijeć. Tak dóńdźe k mysličce, medijowy marathon na našej šuli přewjesć.

Kak je so Wam tutón projekt lubił?

komfortowu conu

wopušćić

Maximilian Gruber je wolontar w redakciji Serbskich Nowin.

Vanessa Heppec

a Katharina Žurec stej so z nim rozmołwjałoj.

Što Wam najwjace

wjesela we Wašim

powołanju ­wobradźa?

Maximilian: Mi so že­nje njewostudźi. Dyrbiš so kóždy dźeń na nowe wěcne wobstejnosće nastajeć,

z ludźimi kontakt nawjazać a so z nowymi informacijemi rozestajeć, kotrež do toho snadź njejsy scyła znał. Tuž nima hłowa ženje składnosć so wotpinać. A to je woprawdźe wulkotne.

Što Wy při swojim dźěle dokładnje činiće?

Maxmilian: Pisam přinošk, rešeršuju a spytam kóždy dźeń našich čitarjow z informacijemi zastarować, kotrež do toho snadź hišće słyšeli, widźeli abo čitali njejsu.

Kak je k tomu dóšło,

zo tute powołanje

wukonjeće?

Maximilian: Dyrju rjec, zo bě to mjenje abo bóle připad, woprawdźe zbožowny připad. Mój šef je so mje prašał, hač chcył wukubłanje činić. To sym rjekł, ,jasne, wuspytam so’. Nětko sym wjesoły, zo sym wukubłanje započał. Dokelž je poměrnje wólberne, ale wuběrne

powołanje.

Móžeće tute powołanje poručić a čehodla?

Serbska debata

nowostki LND