Ze šulskimi zešiwkami spytali šulerki a šulerjow zaměrnje ...
Nowe šulske lěto je zahajene a wjetšina je sej dypkownje trěbne utensilije wobstarała. Zawěsće pak dyrbja nětkole tež někotři přiznać, zo su sej to abo tamne hakle w poslednim wokomiku wobstarali, zo njeby tež ničo w šulskej tobole pobrachowało. Chětro wažne su wězo tež šulske zešiwki, zo móhli šulerki a šulerjo swoju wědu pisomnje zwěčnić a pozdźišo na nju wróćosahnyć.
Apropos šulske zešiwki. Te su dźensniši dźeń chětro drohe. Kak pak bě to něhdy? Cyłe dźesać pjenježkow – abo najgroš – płaćeše něhdy tajki zešiwk w fomaće A5, pak kašćikaty, pak linkaty abo prosće běły a pijawka tež hižo w nim ležeše. Wulke zešiwki běchu trochu dróše. Jenički wudawaćel wšěch šulskich zešiwkow a wučbnicow w NDR běše Berlinske nakładnistwo Volk und Wissen, z pod so přirjadowanymi kónčkojtokutnymi třiróžkami wuhotowanym logom „VWV“. Załožene bu nakładnistwo w lěće 1945 w němskej stolicy, hdźež tež hač k zjednoćenju z nakładnistwom Cornelsen w lěće 1991 wobsteješe. Šulske zešiwki běchu z měnjacymi so wobalkowymi łopjenami wobdate, štož pak z tróšku wupłokanej zelenej barbu w 1970tych lět kónčeše.
„Nic jenož rěčeć, ale ideju zwoprawdźić“
Krajina je ratarjej Renéjej Löhnertej najwažniša a skići po jeho słowach wšelake móžnosće ju zmysłapołnje wužiwać
„Kraj je ratarjej to najwažniše, štož móže wobsedźeć“, wuzběhnje mějićel Cokowskeho Gruhlec statoka René Löhnert. Kaž hižo jeho nan je tež wón z cyłeje wutroby ratar. Nan dweju dźěsći wobdźěłuje rolu a plahuje tež howjada, kotrež pasechu so mjez druhim na łukach blisko wsy. „Łuki tam su jara mokre a howjada cyłu trawu njewotžrachu. Dokelž je ratar zdobom hladar krajiny, chcych, zo je cyła ležownosć zmysłapołnje wužiwana, a pytach za alternatiwu“, René Löhnert rozłožuje. Dźeń a bóle rozestaješe so wón z plahowanjom wódnych buwołow, kotrež maja dobre mjeno w zwisku z hladanjom krajiny. Ideja jeho njepušći a swójba jeho sylnješe. Přidatnje informowaše so wón w němskim zwjazku wódnych buwołow. Zwjazk rozpřestrěće a plahowanje družiny zwěrjatow podpěruje a spěchuje.
Ratar z wiziju
„Bjez wulkeho wušparanja a hektiki“ přewza rady organizatoriske ...
Rentnar a što potom – wuměkarsku swobodu wužiwać abo wužadanje přiwzać (11)
Někotři njemóža so tohole časa dočakać, tamni zaso nochcedźa scyła na njón myslić – na zastup do renty. Kajke maja wuměnkarjo žiwjenje abo starosće, to ze seriju „Rentnar a što potom?“ bliže wobswětlamy.
Njedawno pobych w Běłym Chołmcu, zo bych so tam zaběrał ze šulskimi stawiznami wsy nad Małej Sprjewju. Rozmołwjejo so ze staršim Běłochołmčanom mi tón zahorjeny powědaše, zo bě před šěsć lětdźesatkami měł serbšćinu pola cyle młodeho wučerja, a to Alojsa Langi z Konjec. „Mjeztym wšak je wón dawno na wuměnku. Kak je nas ze zapalom wučił pola nas nimale zabytu rěč, mam hišće derje w pomjatku“, so wón dopominaše.
Mjeztym wšak je Alojs Langa wosomdźesaćiny překročił, tola swoju agilnosć a dźěło na dobro druhich je sej hač do dźensnišeho wobchował. Jako sobuiniciator 1971 załoženeho muskeho chóra Delany bě wot wšeho spočatka a po tym, zo bě so 1992 jako woblubowany wučer na wuměnk podał, dale hač do 2009 jeho předsyda. Jako čłon předsydstwa spěwneho cyłka pak so dale wo organizatoriske nadawki swěru stara.
„Zapřijaty do europskich stawiznow“
We Wormsu nad Rynom, partnerskim měsće Budyšina, wabi najwjetši Lutherowy pomnik swěta na wopyt
Lutherowy pomnik Ernsta Rietschela we Wormsu maja nimo Mjezynarodneho pomnika reformacije w šwicarskim Genfje za najwjetši swojeho razu po wšěm swěće.
Koncepcija pomnika zepěra so na Lutherowy kěrluš „Jed’n twjerdy hród je naš Bóh sam“. Hrodej podobny je zakładny rys ze štyrjomi wěžemi na róžkach a třomi dalšimi wěžemi, zwjazanymi z murju cinow. Wone wobdawaja hłowny postament, na kotrehož čole steji reformator Martin Luther (1483–1546) z bibliju w lěwej ruce. W dobje nastawaceho nacionalizma w Němskej njesteji tam horjeka Bóh, kaž by to naspomnjenemu kěrlušej wotpowědowało, ale „narodny rjek“ Luther, kaž w literaturje rěka.
Přeproša na přewšo intelektualny studij
Najwjetši reformaciski pomnik Němskeje bě w Połčnicy rodźeny wuznamny sakski rězbar Ernst Rietschel (1804–1861) w nadawku pomnikoweho wuběrka města Wormsa wot lěta 1858 tworił. Dwě postawje – Martina Luthera a Johna Wyclifa – mišter sam zdźěła. Smjerć wšak storhny jeho w februarje 1861 z płódneho dźěła.
Protestanća w juhozapadnej Němskej rozmyslowachu srjedź 19. lětstotka wo tym, na reformaciskej reichstagaj we Wormsu 1521 a w Speyeru 1529 z naročnymaj wuměłskimaj twórbomaj spominać.
Lěta 1856 skonstituowa so we Wormsu towarstwo za Lutherowy pomnik. Stajić chcyli jón na městno zwonka měšćanskeje murje, z kotrehož sy tamnišu tachantsku cyrkej hišće widźał. To bě potajkim blisko podawiznow reichstaga 1521, hdźež njebě so Martin Luther před kejžorom Korlu V. swojeje kritiki na romsko-katolskej cyrkwi wotrjekł, wědźo, zo hrožeše jemu smjertny dóńt kecarja.
Reformacija serbske pismowstwo wunjesła
Serial Serbskich Nowin w jubilejnym lěće reformacije7. dźěl
Rozestajenja mjez ewangelskimi wěriwymi z klóštrom Marijinej hwězdu a z katolikami w Kulowje běchu so spočatk Třicećilětneje wójny přiwótřili. 8. meje 1620 diakon Matej prěni króć před 500 wěriwymi w Křižnej cyrkwi prědowaše. Wón wuzběhny, zo móža „ewangelscy pod nowym knježićelom w Praze dobreje nadźije być. Po nětčišim małym Božim domje budu woni zawěsće w přichodnym času tež zaso we wulkej farskej cyrkwi města kemše swjećić móc.“
Jako model powěda prěnja šula wo něhdyšim wašnju twarjenja
Pohladnicy powědaja wo dawnych časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Alfons Handrik wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych lětach nimale pozabyli.
Wšitko njebě a njeje cyle tak lochko
Wutworić Dźěłanišćo za serbske kubłanske wuwiwanje (ABC) w Choćebuzu bě swój čas njewšědne. Před 25 lětami bě Braniborska wukaz za to wudała. Na swjedźenskim zarjadowanju k 25ćinam załoženja ABC w meji spominachu na to něhdyšej nawodaj Pětš Janaš a dr. Fryco Libo. Nětčiša nawodnica dr. Christiana Piniekowa dawa wid do přichoda.
Pětš Janaš běše mnohe lěta skutkował jako wučer na Budyskim Serbskim wučerskim wustawje. Po přewróće zhubi tam njejapcy swoje přistajenje. W septembru 1991 sta so z čłonom rozhłosoweje rady braniborskeho sćelaka ORB a nazymu 1991 započa dźěłać w braniborskim ministerstwje za kubłanje, młodźinu a sport (MBJS). Bjezdwěla tež na jeho iniciatiwu přikaza 16. oktobra 1991 ministerka Marianne Birthler, zarjadować městno koordinatora za serbske šulske a kubłanske naležnosće z poł dźěłowym městnom na Delnjoserbskim gymnaziju a dalšim při MBJS.
Dźěłapołny započatk
Za dobrymi awtorami intensiwnje hlada
Na wopyće pola nawjedowaceje lektorki Janki Pěčkec de Lévano w Ludowym nakładnistwje Domowina
Tužnota w rumnosći pod třěchu doma Ludoweho nakładnistwa Domowina w Budyšinje tłóči. Kak móža sobudźěłaćerjo lektorata při tajkej ćopłoće tule scyła dźěłać?, so prašam. „To ničo njepomha. Dyrbimy swoje dźěło činić a planowane knihi sčasom za ćišć hotowe měć“, praji mi nawjedowaca lektorka Janka Pěčkec de Lévano. W jeje dźěłarni šěrokosć dźěłoweho wobjima kóždemu hnydom do wočow bije. Na dołhim pisanskim blidźe z kompjuterom, na regalach a na dalšim blidźe leža manuskripty a knihi. Tójšto je hižo dodźěłanych, ale na cyły rjad z nich čakaja hišće wobšěrne, napinace lektorske dźěło a korektury, prjedy hač čitar knihu abo brošuru do rukow dóstanje.
Wuznamny předchadnik moderneje serbskeje lyriki
Před 100 lětami so basnik Jurij Chěžka narodźił
22. julija 1917 narodźi so Jurij Chěžka w Hórkach pola Kamjenca jako třeće dźěćo z druheho mandźelstwa serbskeho žiwnosćerja a skałarja. Jeho mać Hana bě pozdźišo jako ludowa powědarka daloko připóznata. Na poručenje Chróšćanskeho fararja dósta nadarjeny hólc 1929 stipendij za Arcybiskopski gymnazij w Praze, hdźež bu – do 1937 – zdobom chowanc přisłušneho konwikta. Wuwučowanska rěč bě tam čěšćina, serbšćinu wuknjechu šulerjo z Łužicy we wobłuku lěta 1931 wobnowjeneho towarstwa „Serbowka“.
