Janšojski festiwal kultury zahorił
Nimale cyła serbska Delnja Łužica na nohach była a hosći z druhich kónčin witała
Na třoch jewišćach su so po njedźelnym swjedźenskim ćahu paralelnje programy wotměwali. Zwjetša předstajichu so tam skupiny, kotrež běchu přihladowarjo hižo w ćahu dožiwili. Jedna z nich bě pólske kwasne towarstwo Wesele Przyprostyńskie. Žony a mužojo w narodnej drasće pokazachu na farskim dworje kwasny nałožk, kaž běchu jón před sto a wjace lětami w Pólskej hajili.
Na hłownym jewišću, natwarjenym na nawsy, su po wustupje Mósćanskeho kwasneho ćaha a Zjednoćenych delnjoserbskich chórow – Gerald Schön je nawjedowaše – najrjeńši mejski štom mytowali. Tón mějachu lětsa w Kokrjowje (Kackrow) w Gołkojčanskej gmejnje. Wubědźowanje je na delnjoserbskich wsach jara woblubowane a słuša k wjerškam wjesneho žiwjenja. Tak tež w 82 wobydlerjow wopřijacym Kokrjowje, na čimž ma po słowach wjesnjanosty Renéja Kochana wohnjowa wobora hłownu zasłužbu.
Přikład integracije němsko-serbskich towarstwow do dźěławosće ...
Krótke wuwjedźenja z pjera wědomostnika-stawiznarja k jubilejej Domowiny w Delnjej Łužicy móža jenož k dalšemu přemyslowanju pohonjeć, hač bohate fakty a historiske podawki minjenych 70 lět posrědkować. Poměrnje wjele je so we wobłuku 100lětneho jubileja 2012 k dźěławosći Domowiny w Hornjej a Delnjej Łužicy publikowało, na přikład ze stron Manfreda Laduša resp. z pomocu přełožerja Erwina Hanuša samo tež w delnjoserbskej rěči (Domowina sto lět). To je kwalitatiwny postup, wobhladamy-li sej hornjoserbsku knihu Franca Rajša, hdźež je Delnja Łužica hišće dospołnje podrjadowanu rólu hrała (Stawizny Domowiny w słowje a wobrazu, 1987). W tym zwisku chcu dodać – a to słuša tohorunja do stawiznow –, zo su sej někotři na čole Zwjazka Łužiskich Serbow na zbožo dźensa wědomi, kak wažne je, před Delnjoserbami resp. w Braniborskej delnjoserbsce rěčeć (To pak su za čas NDR funkcionarojo Domowiny kaž Herbert Funka, dr. Gerd Kral, Jurij Grós a dalši tež hižo wědźeli). A z tym sym hižo při prašenju, kotrež snadź k dalšej diskusiji dowjedźe.
Na spočatku serbski kwas předstajeli
Witaja kónc tydźenja na 40. wjesne swjedźenske hry w Brětni
Domowinska skupina Brětnja słušeše před połsta lětami do najaktiwnišich a z 88 čłonami do najwjetšich we Wojerowskej župje „Handrij Zejler“ a běše sobu motor wjesneho a kulturneho žiwjenja wsy z něhdźe 800 wobydlerjemi. Brětnjanskej gmejnje přisłušachu hišće Michałki z tohorunja hibićiwej Domowinskej skupinu. W Brětni wobsteješe lěta 1958 załoženy serbski dujerski orchester Łužiscy muzikanća pod nawodom Maksa Bomsdorfa. Mjez jeho hudźbnikami bě tež traktorist Matej Hendrušk, hibićiwy předsyda Domowinskeje skupiny. Wjace hač 20 młodych Domowinjanow pěstowaše kóžde lěto tradicionalne nałožki kaž camprowanje, chodojtypalenje, stajenje a mjetanje meje, holču a hólču zabawu kaž tež kermušne reje. 23 čłonow wopřijacy wjesny klub, mjez nimi 13 skupinarjow, nawjedowaše Domowinjan Maks Donat.
Na moderne wašnje ze serbskim wodźerjom po sakskej stolicy po puću
Hdys a hdys wuhladaš w Drježdźanach, ale mjeztym tež druhdźe, ludźi na trochu spodźiwnych elektriskich rolerach po puću so pohibować. Z tajkim segwayjom wodźi Christoph Cyž turistow po Drježdźanach.
Chceš-li sej jako dowolnik cuze město zbližić, so najlěpje na profesionelnym wodźenju wobdźěliš. W Budyšinje činja to pěši, w Berlinje mjez druhim z busom. Po starym dźělu Drježdźan móžeš so hižo něšto lět cyle modernje pohibować, mjenujcy na segwayju. Wodźić dać móžeš so při tym wot Christopha Cyža. 24lětny studuje w Drježdźanach mašinotwar a dźěła připódla w firmje, kotraž měšćanske wodźenja na segwayju poskića. Něhdy bě wón wopytowarjow škleńčaneje manufaktury wodźił a jim pokazował, kak luksusowe awta twarja. „W lěću pak je rjeńšo, ze segwayjom po měsće jězdźić“, z Hórkow pochadźacy młody muž měni.
Italčanka rady w Serbach skutkuje
Na wopyće pola rejwarki a choreografki SLA Mije Facchinelli
Sedźimoj w kuchni Budyskeho bydlenja baletneje mišterki Serbskeho ludoweho ansambla. 43lětna rejwarka a choreografka Mia Facchinelli je sej po rozwodźe před třomi lětami rjane bydlenje na Tuchorskej namakała. „Mam za domom zahrodku, w kotrejž zeleninu plahuju, a zahrodu blisko Humboldtoweho haja“, powěda rodźena Italčanka. Sym překwapjeny, zo so wuměłča tež za zahrodniske dźěło zajimuje. „Sym doma na wsy pola města Trento bydliła. Móžu tež ze skotom wobchadźeć. To je za mnje wočerstwjenje.“ Sam wšak dožiwjam, kak luboznje wona ze swojim domjacym kocorom wobchadźa. Tón so jej při rozmołwje wokoło nohow šmóra, chce, zo jeho haca. A luboznje wobjimujo a z hubku wita rejwarka tež swoju dźewjećlětnu čornowłosatu dźowku Giadu Mariju. Holca bydli pola maćerje. 17lětny syn Gianluca Martin, gymnaziast, je měsačnje pola nana a pola maćerje. „My třo pojědźemy na kupu Gran Canaria na mjezynarodny rejwanski campus Europskeje unije. Sym wjesoła, zo směm dźěsći sobu wzać.“
Awtorka zamóže emocionalny dyrdomdej dźěsća lóštnje a zabawnje ...
Nowa knižka Měrki Mětoweje „Lizka wjaza kózlika“ wušła
Za prěnju čitansku starobu je wudało Ludowe nakładnistwo Domowina knihu tučasnje najproduktiwnišeje spisowaćelki dźěćaceje a młodźinskeje literatury Měrki Mětoweje. Wěnowaše-li so wona z předchadźacej knihu „Komplot na ptačim kwasu“ (2014) problemam puberterneje starobje, je nětko zaso młódši publikum na rjedźe.
„Lizka wjaza kózlika“ je literatura za zakładny schodźenk abo samo předšulsku starobu. Wobjednawa nic runjewon lochki wobswět małeje Lizki, kotraž je přiwšěm wjesoła a hibićiwa holčka, kaž sej to wot dźěsća přeješ. Nowostka wěnuje so temje, z kotrejž su tež najmjeńši dźeń a časćišo konfrontowani – „swoje zwučene městno w mjezyčłowjeskich poćahach spušćić a nowe namakać“, takle nakładnistwo wobsah 28stronskeje knihi w krutej wjazbje a z pisanymi ilustracijemi Cleo-Petry Kurze wopisuje.
„Při spěšnych skicach nastawaja tež rjane wjerše“
Rozmołwa z tworjacym wuměłcom, z Łužicy pochadźacym Reinhardom Royjom
Reinhard Roy, syn serbskeho komponista Hinca Roja z Klětnoho, je w Němskej a we wukraju znaty moler, grafikar a rězbar. Wón bydli blisko Frankfurta nad Mohanom. Srjedź apryla je rodźeny Klětnjan w Berlinje prapremjeru sinfonije „Stalingrad“ swojeho nana dožiwił. Alfons Wićaz je so ze znatym wuměłcom rozmołwjał.
Kak sće sinfoniju nana přijimał, je Was wona jako tworjaceho wuměłca jimała?
R. Roy: Za mnje hraje tworjace wuměłstwo wulku rólu, a wězo widźu je tež w zwisku k hudźbje. Tema, kotruž je sej mój nan wuzwolił, ma w tworjacym wuměłstwje najskerje poćah k realizmej. Ja wšak so w tymle wobłuku na cyle hinašich slědach pohibuju, tak zo směm rjec, zo njeje tule žanoho mjezsobneho wobwliwowanja. Prapremjera bě za mnje wjeršk nanoweho tworjenja. Před lětomaj běch na wopomnjenskej swjatočnosći we Wolgogradźe. Tam přepodach ruskemu komponistej a dirigentej Swjerowej partituru sinfonije „Stalingrad“.
Bě a wostanje symbol bohateje delnjoserbskeje rěče
Kniha k 100. narodninam fararja a prócowarja Herberta Nowaka
K 50. narodninam staj mi z rjanym listom tež serbski farar a awtor Herbert Nowak a jeho mandźelska wutrobnje gratulowałoj. Tam Nowak pisaše, zo staj Nowy Casnik a ja w tych 25 lětach wzajomnje přeco spěchowałoj jeho „snadne produkty“ za Pratyju a Nowy Casnik. Wosebje słowje „snadne produkty“ sej hnydom zaso wuwědomich, jako mějach w rukomaj jara tołsty manuskript za nowu delnjoserbsku knihu „Pisaŕ běch wót młodych lět – wšake z tśiběrtyl stolěća“, w kotrejž su ćišćane přinoški z pjera Herberta Nowaka.
Ale słowo „snadne“ so woprawdźe njehodźi, hladamy-li do noweje publikacije Ludoweho nakładnistwa Domowina. W njej je jenož mały dźěl wšitkich Nowakowych přinoškow z něhdźe 70 lět wozjewjeny. Na tamnej stronje wšak přitrjechi to słowo „snadne“ za cyłe žiwjenje zasłužbneho delnjoserbskeho fararja a prócowarja, kotrež běše přeco jara skromne. Takle mam jeho w dopomnjeću, wosebje z jeho prawidłownych wopytow w redakciji Noweho Casnika.
„Hdyž wólby demokratiju morja“
Wašnje dźensnišich wólbow mori demokratiju, měni belgiski historikar David Van Reybrouck. Na wupěranju Donalda Trumpa abo na brexiće so pokazuje, kak njekničomnosć, prózdnota abo tendenciozne medije demokratiju podrywaja. Najwjetši problem pak je, zo smě lud jenož mjez „haj“ a „ně“ wolić, zo čuje so desinformowany abo samo wobšudźeny. Wón zhubi dowěru, je njespokojny a móže politikarjam jenož srjedźny porst pokazać. Mnozy sej žadaja, zo dyrbjeli fachowcy wo komplikowanych prašenjach rozsudźeć. Ale to by nastajenje, zo elity činja, štož chcedźa, hišće zesylniło. Lěpje je, hdyž so demokratija dale wuwiwa. Hladajo na přikład na brexit namjetuje Van Reybrouck wólby z losowanjom. Tomu móhli tysac kmanych Britow wulosować, kotřiž maja chwile wo Europje rozmyslować. Woni dóstanu wšitke informacije, kotrež trjebaja, zo móža situaciju měrnje pruwować a wotpowědne namjety činić. Jich diskusija so dospołnje transparentnje wotměwa. Kandidaća, kotrychž njejsu wulosowali, smědźa přez medije sobu rěčeć a alternatiwy namjetować, wo kotrychž na kóncu lud wothłosuje.
Zarys stawiznowa časowych zwiskow
Mysle k nowej popularnowědomostnej knize wo „narodnostnej“ politice młodeje NDR
Ze 662 stronami je nowa kniha z pjera historikarja dr. Pětša Šurmana w rjedźe Spisow Serbskeho instituta „Sorbische Interessen und staatliche Minderheitenpolitik in der DDR“ jako žórłowa edicija z lěta 1947 do 1961 wonkownje nahladna a kompaktna. Ludowje prajene tuž tójšto na wahu přinjese. Z historiskeho a politiskeho wida ma wona přewšo wulku wědomostnu wahu. Prěni króć su zjawnosći přistupne dokumenty z prěnich lět mjeńšinoweje „narodnostneje“ politiki. Zajimowany čitar móže so na spušćomne žórła złožować, chce-li wotmołwu na prašenje, kak bě fundament pozdźišeje mjeńšinoweje politiki NDR twarjeny.
