Čiłe žiwjenje na statokach
W Čornym Chołmcu wulkotny dworowy swjedźeń dožiwili
Telko zajimowanych wopytowarjow kaž minjenu sobotu drje su w Čornym Chołmcu lědma hdy widźeli. Po wjesnym puću kaž tež na dohromady jědnaće statokach je so ze swójbami a dźěćimi jenož tak mjerwiło. Kóžde třeće lěto přeprošuja Čornochołmčenjo na dworowy swjedźeń.
Tak móžachu hosćo wot dopołdnja hač do wječora po Krabatowej wsy dundać, hladać, słuchać, wobdźiwać a woptawać. Podobnje, kaž znajemy to wot folklornych festiwalow w Chrósćicach, bě tež tu kóždy statok z lubosću wupyšeny. Wobsedźerjo poskićowachu kofej, plincy a samopječeny tykanc, z barow předawachu alkoholiske napoje. A nawarili běchu słódne kuski do brjucha: kwasnu poliwku, chrěn z howjazym mjasom, gulaš z dźiwinoweho mjasa, hrochowu poliwku a druhe dobroty. Na přitulnych dworach sedźo sy móhł najwšelakoriši stary ratarski grat, kiž bě wokoło domskich a na zahrodach wustajeny, wobdźiwać. Po wjesnym puću jězdźeše stary běrnjacy parjak na koleskach, z kotrehož poskićowachu čerstwe parjene běrny.
„Dwurěčne kubłanje je našim dźěćom dobytk“
Na dźesatym serbskim ewangelskim domizniskim dnju 18. junija je wón w Židźinskim chórje ze sylnym hłosom sobu spěwał. „Smy swjedźensku Božu słužbu w Sprjejčanskej cyrkwi sobu wuhotowali. Mje stajnje znowa zahorja, kak Serbja hromadźe dźerža. Runje domizniski dźeń je kóždolětny wjeršk w našim wosadnym žiwjenju“, powěda Dirk Nasdala z ewangelskeje Janskeje wosady we Wojerowskim starym měsće. Jeho mandźelska Sigrun hižo wjacore lěta na swjedźenskich kemšach próstwy sobu čita. Wobaj čujetaj so ze serbskej kulturu wusko zwjazanaj. Na kemšach so wonaj serbsce sobu modlitaj.
Integraciska figura Krabata dźensa přez mjezy skutkuje
Wosebita wustajeńca jako zazběh ludy zwjazowaceho, trajneho projekta
Wernisaža wosebiteje wustajeńcy „Krabat – Muž. Mytos. Marka.“ Budyskeho Serbskeho muzeja je daloko přez łužiske mjezy sahajo wulki zajim zbudźiła, a tak njebě nawal wopytowarjow překwapjacy. Mjez serbskimi, němskimi, čěskimi, chorwatskimi a słowjenskimi hosćimi běchu mjez druhim generalny konsul Čěskeje Jiří Kuděla, sekretarka chorwatskeho pósłanstwa Petra Radić, postrowy swojeje institucije posrědkowacy magister akademije Cravatica Nikola Albaneže, zapósłancaj Sakskeho krajneho sejma Marko Šiman a Hajko Kozel, krajneho radu Budyskeho wokrjesa zastupowaca přirjadnica Birgit Weber, Kamjenski wyši měšćanosta Roland Dantz, direktor Załožby za serbski lud Jan Budar a předsyda Domowiny Dawid Statnik.
„Tajkule zestawu dotal hišće měli njejsmy“
Z basniskej dušu z ródnej wsu zwjazany
Zetkanje z basnikom a literarnym wědomostnikom dr. Frycom Libom
Dźeržu knihu w rukomaj, z pisanej wobalku a titulom „Bóśon z Mósta“ (Baćon z Mosta). Z jeje awtorom Frycom Libom zetkam so w bibliotece Choćebuskeho Serbskeho domu. Rjane to wudaće z podtitulom „Pěsnje a wjerše“. Wjace hač sto basnjow w njej skutkuje na mnje woprawdźe kaž spěwy a štučki połne začućow, zwuraznjace hłuboku zwjazanosć awtora wosebje z domiznu wokoło delnjoserbskeje wsy Mosta a ze serbstwom. Wone rěča wo lubosći, zrudobje, smjerći, zbožu a radosći kaž tež dušinej boli. Ale wopisuja tež směšne podawki a druhe zjawy.
Awtentiskosć powědančkow w nowostce derje spóznajomna
„Nowe dyrdomdeje na wsy“ su aktualna dźěćaca kniha LND z pjera Štefana Paški. Kaž hižo wo jeho předchadźacej „Dyrdomdeje na wsy“ mam tež wo njej jara dobry zaćišć.
Hižo zjimanje na chribjeće knihi za stawiznički wo nowych dyrdomdejach hólca Tima wabja. Tim bě ze swójbnymi z města na wjes ćahnył a nětko pola wowki a dźěda na wulkim statoku bydli. Kniha je spisana za dźěći, kiž su runje čitać nawuknyli, a wona so po mojim měnjenju derje za nje hodźi.
Skomdźili něšto nowe natwarjeć
Rozmołwa ze serbskim kulturnym wědomostnikom wo jeho nowonastawacej knize
Serbski kulturny wědomostnik dr. Měrćin Wałda je 2010 sociologisko-psychologisku knihu wo połoženju Serbow z titulom „Wie man seine Sprache hassen lernt“ wudał. Nětko na nowej knize dźěła. Alfons Wićaz je so z nim rozmołwjał.
Čehodla bě Wam tema Wašeje 2010 wušłeje knihi tak wažna?
Wuběr zajimawych a zabawnych stawizničkow
Mysle k nowej knize Pawoła Roty „Z kameru a pisakom po Delanach“
W1960tych lětach započa Pawoł Rota, tehdy wučer w Róžeńće, pisać do Serbskeje protyki – wo swojich ródnych Sernjanach a poněčim wo susodnych wsach. Domjace pjekarstwo, knježi dwór, nócni stražnicy, wjesne rjemjesło a wikowanje, młyn, rězakaj a twarske změny běchu prěnje temy. Trochu zwisowachu wone z jeho prěnim konikom, fotografowanjom; njeběchu pak wujasnjenja k wobrazam. Rota zanurješe so do drobnych stawiznow, slědźeše w starych aktach, wuhóda wobsah starych rukopisow a wosebje – zapisowaše sej wot staršich ludźi powědane. To sčini jeho nastawki žiwe a wosobinske a při někotrych, na přikład hdyž dźe wo wobsedźerjow Pěskečan korčmy, so ći zda, zo připosłuchaš kermušnej bjesadźe.
Překročaduchowne a dušine barjery
Nowa antologija serbskeje prozy „Mlóče“
Zwjazk połny nowotwórbow serbskeje prozy posrědkuje nam wobšěrny dohlad do načasneho spisowaćelenja wšěch generacijow. Prěnja stawizna „Pawoł a jeho sćiny“ z pjera Andreje Chěžcyneje wopisuje rozdźěl mjez „derje měnjenym“ a spomóžnym wobchadźenjom w swójbje; w poslednim powědančku knihi „Zelowy dynamit“ wěnuje so Jěwa-Marja Čornakec mandźelstwam na hranje mjez lubuškowanjom a rozzłobjenjom. Jenički historiski tekst je Kita Lorencowy „Zastup“, w kotrymž so wěčnje nowe prašenje na zakładźe konkretnych podeńdźenjow tematizuje: Štó je poprawom susod, koho w Serbach jako cuzeho zaznawaja? Awtor je za antologiju serbsku wersiju swojeho prěnjotnje němskeho powědančka spisał.
W spomnjeću na basnika Jurja Chěžku
Před 100 lětami bě so w Hórkach Jurij Chěžka narodźił. 1937 złoži wón na Praskim Arcybiskopskim gymnaziju maturu. Po tym započa na Karlowej uniwersiće bohemistiku, germanistiku a sorabistiku studować. Jako čłon studentskeho towarstwa „Serbowka“ pospyta so wón zdobom w pisanju, załoži rukopisny časopis „Gmejska heja“, do kotrehož swoje teksty zapisowaše. Ze zapiskow je wušoł zešiwk njewšědneje poezije pod titlom „Na puću za druhej domiznu.“
Hrozne wobstejnosće fašizma a wójny prěkowachu dalše wuwiće młodeho a antifašistisce zmysleneho Serba. Po wobsadźenju Čěskosłowakskeje přez Němsku Gestapo Chěžku zaja. Dowjezechu jeho do jatby w Drježdźanach, z kotrejež jeho po měsacu pušćichu. Njemóžachu jemu žane politiske přeńdźenje dopokazać. 9. oktobra 1939 su jeho do wojakow zwołali. Z tym so puć Jurja Chěžki z wočow samo jeho bliskich podpěraćelow w Praze zhubi. Je znate, zo bě Hórčan we wójnje žiwjenje přisadźił – 1944 blisko Kragujevaca w Serbiskej.
Delnje Sulšecy w srjedźišću klětušeje Serbskeje protyki
Serbska protyka poda so w klětušim wudaću do delnich Sulšec. Rjany titulny wobraz wo serbskej wsy nad Čornym Halštrowom wabi ju wopytać.
Stajenje meje jako tradicionalny nałožk wuhladaš na zadnjej stronje. Redaktor Serbskeje protyki Pětr Šołta rysuje w zawodnym přinošku žiwje přijomnu atmosferu při tykancyspěwanju Róžeńčanskeje młodźiny do Sulšečanskeje kermuše. Z tym zbudźa wćipnosć na wonu wjes na něhdyšej mjezy Pruskeje k Sakskej.
