Čěski basnik a přećel Łužiskich Serbow za čas koronapandemije ...
Milan Hrabal ma čas pandemije za dwumjezwočny, předewšěm, hdyž na to mysli, w kotrej měrje je zjawnje dźěłać móhł. Na jednym boku wšak su mnohe, w minjenymaj lětomaj připowědźene čitanja wupadnyli. Na tamnym boku su digitalne formaty pisane słowo ćim bóle šěrili. Tak je čěski PEN-klub na YouTube čitanja awtorow šěrił. Dźakowano Towarstwu přećelow Serbow (SPL) čitaše sławny čěski dźiwadźelnik Jaromír Meduna z knihi Jurja Brězana „Geschichten vom Wasser“, kotruž běštaj Milan Hrabal a Ilona Martinovská přełožiłoj. Z ilustracijemi Isy Bryccyneje su „Příběhy o vodě“ w susodnym kraju dosć wulki zajim žnjeli.
SPL je w interneće swojim čłonam składnosć dało so prezentować, tak je tam tež Milan Hrabal čitał. „Wosebje wabjace pak bě čitanje na streamje Radio Zett w Žitawje“, čěski basnik a přećel Serbow powěda, „tam sym mjez pjeć serbskimi basnjerkami a basnikami swoje čěske přełožki jich basnjow čitał. Iniciatiwa to Benedikta Dyrlicha a Andreasa Hermanna.“ Załožba za serbski lud je projekt podpěrała. Wusyłanja su zajimcam w cloudowym archiwje Radija Zett přistupne.
Z rjadownje won a do lěsa
Šulske dźěći sej minjene měsacy lochko njemějachu. Jónu domjaca wučba, jónu prezencna wučba – to wšak je so mjeztym na dobro wuknjenja w šuli změniło –, k tomu hišće škitny nahubnik we wučbje wužiwać a so testować. Što móhło tuž rjeńšo być, hač za čas wučby wonka w lěsu přebywać? Čerstweho powětra so nasrěbać, so wucychnować, k tomu sej hišće wědu přiswojić a małe praktiske dźěła přewjesć. Wšo to skića lěsnopedagogiske oferty Załomskeho (Sohland/Spree) lěsneho muzeja, kotryž je zaměstnjeny w bywšej Lessingowej šuli. Wězo tajke poskitki hakle pomału přibywaja, po tym zo su pandemije dla nimale dospołnje wupadnyli. Hižo loni w juniju chcychu projektowe dny z wuknjacymi tehdomnišeho 5. lětnika Załomskeje Gerharta Hauptmannoweje wyšeje šule přewjesć. Te pak su najprjedy na september přestorčili a skónčnje hakle w nowembrje přewjedli.
Wužłobjenja kaž šklički abo nopaški w hoberskich kamjeniznach ...
Spodźiwne nopaški a šklički na powjerchu wjetšich pólnych kamjenjow a błudźenkow su hižo dawno znaty zjaw. Tajke tak mjenowane „nopaškojte kamjenje“ steja zas a zaso w fokusu slědźenjow wědomostnikow. Jich nastaće móže na jednym boku cyle přirodne być, na tamnej stronje pak su tajke wužłobjenja do kamjenjow tež dopokaz, zo běchu naši prjedownicy w starych časach hižo wšelke graty wužiwali.
Dźeń při Klóšterskej wodźe
Byrnjež mustwowa kopańca koronapandemije dla přeco hišće móžna njebyła, njejsym w minjenych tydźenjach a měsacach wězo jenož doma lěnjeho pasł. Na najwšelakoriše wašnje spytach dale sportować – wosebje wonka. Najhusćišo wšak koło joggowach, druhdy podach so na wjetšu turu z kolesom a po namjeće kumpla a inspirěrowany wot knihi Alfonsa Frencla ,,Podłu Klóšterskeje wody“ mějach njedawno ideju: jónu wot žórła Klóšterskeje wody hač k městnu, hdźež so rěka do Čorneho Halštrowa wuliwa, pućować.
Dach so tuž z awtom do Porchowa dowjezć, hdźež so Klóšterska woda zwonka wsy pod Butrowej horu wužórla. Wot žórła pak na tym městnje ničo wulce njewidźach. Hakle někotre sta metrow dale wuhladach prěnje kapki wody. Njedaloko wottam pak hnydom spóznach, zo je rěka dale a šěrša.
Rózowa póndzela w Kulowje Poprawom wšak njebě lětsa ...
^
fota: konstantin hrjehor, achim nowak (2), alfons handrik (1)Pjatk, 4. měrca 2022
SERBSKE NOWINY – KÓNCTYDŹENSKA PŘIŁOHA
Dźěłowu akciju přewjedli
Zyma so nachila, ale składy drjewa so hižo zaso pjelnja. Minjeny kónc tydźenja su je Radworčenjo z pomocu mašiny přirězali a pačili. Připódla zwuporjedźachu žiwy płót a zrunachu płoninu před nim. Młodostni z Radworja dźakuja so Romanej Koli, kiž je jim pačensku mašinu za dźěło přewostajił.
tekst a fota: Luiza Winarjec
Dyrdomdej w Kanadze (2. dzel) W zašłym wudaću MŁODŹINY ...
^
Grassi-
jezor
Pyramid LakeStanley- park (Vancouver)—´
Dziwina (sorny a lós)
Emerald Lake
Jezor MoraineLodowc´ˇ
´
Eksot so tež w Hornjej Łužicy doma čuje
W Njechornju je statok wosołow, hdźež su wšitko na jich žiwjenski rum a derjeměće wusměrili
Wosoły su inteligentne a sensibelne zwěrjata. Tele wuprajenje zawěsće jara překwapja, wšako wóslika často z adjektiwami kaž hłupy, hejaty abo swojohłowny zwjazujemy. Na statoku w Njechornju so Ralf a Heike Wulke wo stadło wosołow starataj. Nimo toho so wonaj po cyłej Němskej za derjeměće tychle skoćatow zasadźataj.
Wosoł je prawdźepodobnje sobu najstarše domjace skoćo a pochadźa poprawom ze stepy Afriki wokoło Marokka, Eritreje a Egyptowskeje. Jako eksota jeho mjeztym po wšěm swěće plahuja, tež w Hornjej Łužicy. W lěće 1999 chcyštaj Ralf a Heike Wulke poprawom konja za dźowku kupić. Na pastwje w Budestecach pak wuhladaštaj wóslika, kiž bě přewšo přistupny. A bórze hižo běštaj mějićelej skoćeća z mjenom Sunny. „Dokelž njemějachmoj žane nazhonjenja, so informowachmoj a so z tematiku zaběrachmoj“, Heike Wulke rozkładuje. A tak zhoništaj, zo mataj hladajo na plahowanje wosołow něštožkuli wobkedźbować.
Wosoł nochce sam być
800 lět Wjelećin
Město pod Mnišoncom a domizna Pumpota
Jako biskop Bruno II. z Mišna 25. februara w lěće 1222 dźewjeć kapałkow wokoło Budyšina jako wotnožki Budyskeho tachantstwa postaji, bě drje prěnje naspomnjenje Wjelećina jako „Welintin“. W tym času pak je sydlišćo hižo někotre sta lět jako serbska wjes wobstało. Byrnjež do lěta 1222 skerje mało žórłow było, njewostachu prawdźepodobnje něhdy dobre sydlenske faktory w dołhim dole Butrowki (Butterwasser) słowjanskim kmjenam zakryte, kotrež je wužichu, zo bychu sej ratarske eksistency natwarili. Mjenowany blečk zemje drje leži runje při wuliwje ze směra z Wostašec (Irgersdorf) a do Butrowki ćečaceje Wostašanskeje wody. Wottud je so prawdźepodobnje z najdale do hór zasydleneje pózdnjoserbskeje wsy hač do dźensnišeho Wjelećin na jedne z najwuznamnišich industrijnych městow a na najwažniše hospodarske stejnišćo wuwiło. Tak móhło być, zo je zažny sakralny twar w zwisku z na ottonski twjerdźiznowy system bazěrowaca zarjadniska struktura w 11. lětstotku nastać. Archeologiske a pisomne dopokazy na to pak pobrachuja.
Z komuny w Hornim kraju rjad serbskich wuznamnych wosobinow wušoł
Město Wjelećin w Hornim kraju swjeći lětsa 800. róčnicu pisomneho naspomnjenja. Załožene bu sydlišćo wot serbskich burow najskerje wokoło lěta 1000. Na to su tež před poł lětstotkom we wobłuku swjedźenskeho tydźenja wot 10. do 25. junija 1972 k 750. jubilejej derje pokazali. W swjedźenskim ćahu předstajichu z třećim wobrazom wobsydlenje přez serbskich sydlerjow a z dalšimi bajowe postawy, mjez druhim kuzłarskeho młynka Pumpota, Pana Dietricha a připołdnicu kaž tež spjećowanje serbskich roboćanow a serbski kwas wokoło lěta 1850. SLA wuhotowa tehdy serbsku estradu.
Z Wjelećina je rjad serbskich wosobinow wušoł abo tule skutkował. K nim słuša 5. nazymnika 1707 tam rodźeny pozdźiši farar Jan Pjech. Wón bě dźesać lět hač do swojeje smjerće 8. junija 1741 duchowny w Budyskej Michałskej cyrkwi, při kotrejž je serbsku knihownju załožił. Dale je Pjech Serbske spěwarske 1741 sobu wudał a 1736 nowowudaće Noweho zakonja wobstarał. Nimo toho da rjad swojich prědowanjow ćišćeć kaž tež přełožki duchownych pojednanjow „Wo swjatej křćeńcy“.
