Muž čerstweho, kritiskeho rozuma
K 90ćinam prof. dr. Helmuta Faski, wučerja, wědomostnika a załoženskeho direktora Serbskeho instituta
Něhdy bě w Serbach z dobrym narodnym wašnjom, zo serbscy wědomostnicy tež w serbskim ludowym hibanju narodnopolitisce skutkowachu, tak podmurjujo zasadu: To jedne so poprawom wot tamneho dźělić njeda, poprawom nic.
Dźensa swjeći w Komorowje pola Rakec muž 90. narodniny, kotryž je sam legendarna postawa bjezposrědnjeho powójnskeho a pozdźišo NDRskeho wuwića. Sta so z profilowanym serbskim wědomostnikom a bu angažowany Serb w narodnej organizaciji: prof. dr. Helmut Faska. Po towaršnostnym přewróće sta so z direktorom Instituta za serbski ludospyt, takrjec, dźiwajo na tehdyše šmjatańcy w serbskim žiwjenju, wuchowar tuteje unikatneje wědomostneje institucije. Do toho bě so njedźiwajcy powołanskeho poćežowanja jako župan Budyskeje župy wot 1982 hač do 1990 za serbske zajimy w towaršnosći zasadźował.
Z mobilnej hóstnej kartku w Sakskej Šwicy awto prosće stejo ...
„Kotra to překwapjenka! Spočatnje smój na aprylski žort mysliłoj“, wjeseleštaj so Lipšćanskaj mandźelskaj Sophie a Peter Martens, kotrajž staj někotre dny w Königsteinje přebywałoj. Wot 1. apryla móžetaj wonaj a druzy jako jězdźenku płaćiwu hóstnu kartku w zjawnym bliskowobchadźe Sakskeje Šwicy wužiwać. Wosom komunow wudawa nowostku na swojich přenocowanskich hosći. A Lipšćanaj měještaj darmotnu jězbu do Bad Schandauwa, samo wužiwanje łobjoweho přewoza wot dwórnišća do města je do jězdźenki zapřijate. „Při stupacych płaćiznach něšto lutować, to mamoj za super.“
Dźeń do toho běchu jednaćel wobchadneho zwjazka Hornje Łobjo (VVO) Burkhard Gehlen, krajny rada wokrjesa Sakska Šwica-wuchodne Rudne horiny Michael Geisler hromadźe ze sydom komunalnymi hłowami kaž tež zastupjerjo turistiskeho zwjazka a zarjada narodneho parka koncept mobilneje hóstneje kartki a to, štož za tym tči, předstajili.
Jutrowne wjesela
Jutry w dešćiku Pos Balu je rano wotućił. Wón hlada ze swojeje psyčeje hěty. Wón so dźiwa: „Kajke da mamy dźensa wjedro?“ A wón so praša: „Čehodla so runje dźensa dešćuje? Mamy tola jutry!“ Balu wobuje sej gumijowe škórnje a skaka do łužow. Runje tak čini to jeho towarška, Bože słónčko. Kajke su to krasne jutry! Josefina Špitankec
Zajac w měsačku Druhdy je połny měsačk. Tež lětsa jutry jón změjemy a to wot jutrowneje soboty na jutrownu njedźelu. Sće hižo jónu do měsačka hladali a tam wuhladali mjezwočo? Te wšak je tam druhdy widźeć. Jutry pak je to hinak. A wo tym chcu wam dźensa powědać. Jutry mjenujcy je w měsačku widźeć zajac. Je to woprawdźity jutrowny zajac. Runje jutrownu nóc wón z měsačka skoči a wudźěli dźěćom jutrowne jejka. Jako běše zajac dźěćo, je wón był přeco jara luby. Tohodla su jeho zajacy za jutrowneho zajaca wuzwolili. Nětko so prašeće, što wón na měsačku čini? Wón so na měsačku před konjemi schowa. Přetož so boji, zo konje jeho popadnu. A to by była wulka katastrofa. Felicia Šlosarjec
Wěda wo konjach Móža ludźo konje poprawom při dźěle trjebać? Haj! Někotre konje trjeba policija.
Što pak ma jejo poprawom z jutrami činić?
Dojutrowny a jutrowny čas bjez jejkow njeje scyła předstajomny. Ale što woznamjenja jejo a čehodla je so wone z jutrownym symbolom stało? Wotmołwa je chětro kompleksna.
Ze starodawneho časa je jejo w mnohich krajach jako centralny symbol křesćanskeho jutrowneho swjedźenja znate. W zažnym času křesćanstwa wobhladowaše so jejo jako symbol za Jězusowe horjestaće. Přez cyrkwinske žohnowanje „benedictio ovorum“ dobychu sej w póstnym času žohnowane jeja wosebitu móc požohnowanja. Jednore jejo bu „jutrowne jejo“. W ludźe jara woblubowane žohnowanje jutrownych jejow pak potom reformatorojo z teologiskich přičin wotpokazachu.
Jabłučinje sadźili
Łužičanki přihladowarjow zakuzłali
N a 21. swětowym dnju šulerskeho dźiwadła, 28. měrca w Budyšinje, móžachu šulerki a šulerjo skónčnje na jewišću pokazać, što su sej wšitko wumyslili a nazwučowali. Cyłe šulske lěto běchu pilnje za to zwučowali. Tak su šulerjo 4. lětnika Wojerowskeje zakładneje šule „Handrij Zejler“ po času pućowali a so prašeli: „Zejler w šuli – oder wer ist Zejler?“ Jako běchu bože słónčka, mjetelčki a pawki na jewišću widźeć, rěkaše: Božemje! Holcy a hólcy dorostoweje rejwanskeje skupiny Serbskeho ludoweho ansambla „Łužičanka“ su rejujo program w Budyskim Němsko-Serbskim ludowym dźiwadle zhromadnje z dalšimi skupinami zakónčili. Milenka Rječcyna
Pódlansku rólu přewzała
W mini-seriji Straight Outta Crostwitz su hustohdy tež serbske, znate mjezwoča widźeć. Wosebje husto jewitej so Katka Pöpelec a Sofija Hejduškec. Wonej přewzaštej takrjec najhłownišej pódlanskej róli. Jurij Bjeńš je so skrótka z Katku Pöplec, kotraž tučasnje w Romje studuje, wo filmje rozmołwjał.
Kak sy k róli w filmje přišła?
K. Pöpelec: Ja wšak sym raz w dźiwadle hrała a Sofija w ansamblu, a tam tež hdys a hdys režiser Andreas Nowak sej předstajenja wobhladaše a naju tež w pomjatku měješe. Tuž je na naju zazwonił a wšo skrótka rozkładł. Namaj je so ideja wězo jara lubiła. Po krótkim castingu w Nowakec zahrodźe w Budyšinje smój potom připrajenje za pódlansku rólu dóstałoj.
Na kelko dnjach sće to natočili?
K. Pöpelec: To bě dohromady jedyn tydźeń. Mój ze Sofiju mějachmoj jedyn dźeń swobodny, hewak běchmoj přeco pódla.
Hdźe sće wšudźe nahrawali?
Jewišćowa poezija we Wotrowje
Pjatk, 1. apryla 2022
SERBSKE NOWINY – KÓNCTYDŹENSKA PŘIŁOHA
W něhdyšej Wotrowskej šuli so před połdra tydźenjom chětro wjele rěčeše – nic pak w publikumje, ale na jewišću. Pjeć poetow něhdźe 40 do 50 připosłucharjam wotměnjawy poetry-slam-wječor wobradźichu.
Mjez rěčacymi běše tež serbski młodostny Jonas Pjetaš. Před lětomaj započa młody Pančičan swoje teksty na jewišću přednošować – najhusćišo wšak w městach. Nětko pak wón ze swojimi „koleginami a kolegami“ tež raz na wsy wustupi. We Wotrowje přednošowaše Jonas runja tamnym poetam němsce. Tučasnje pak pisa tež serbske teksty. Nimo njeho stejachu Jessy Jame LaFleur ze Zhorjelca, Ruben Jonathan Kröber z Halle, Pauline Puhze z Frankobroda nad Mohanom a Matti Linke z Hannovera na jewišću.
Přichodny poetry-slam wotměje so 18. meje znowa we Wotrowje. Tekst a foto: Jonas Rjeda
Nowa Doba dale produkuje
Štyri spěwy móža sej lubowarjo serbskeho hip-hopa tučasnje na Spotify naposkać. Su to Serbska lyrika, Krabat, Schwientek G a Straight Outta Łužica. Tři dalše spěwy za swoju EP „Budyski Bounce“ Lil Handrij, FloJ a SMAN runje produkuja. Bórze tak daloko budźe, zo tute lubowarjam prezentuja.
Tekst a foto: Pětr Dźisławk
