Wažne narěče w Davosu

wutora, 21. januara 2025 spisane wot:
Davos (dpa/SN). Zahajenje swětoweho hospodarskeho foruma w šwicarskim ­Davosu steješe dźensa cyle w znamjenju wulkich geopolitiskich krizow. Ani 24 ­hodźin po spřisahanju Donalda Trumpa za noweho prezidenta USA je ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj wo dalšu pomoc za swój nadpadnjeny kraj prosył. K wobdźělnikam porěčał je tež israelski statny prezident Izchak Herzog. Wón přednošowaše wo pušćenju zastajencow a wo njewěstym přiměrje w Gazaskim pasmje. Popołdnju wočakowachu narěč zwjazkoweho kanclera Olafa Scholza (SPD) w přihotach wólbow zwjazkoweho sejma. Po nim chcyše tež kanclerski ­kandidat unije Friedrich Merz rěčeć, připowědźeny jako „nawoda opozicije“.

Nowe směrnicy předstajene

wutora, 21. januara 2025 spisane wot:
Berlin (dpa/SN). Zwjazkowa ministerka za swójby Lisa Paus (Zeleni) je dźensa w Berlinje prawidła noweje spěchowanskeje doby za program „Demokratiju žiwi być“ předstajiła. Za nowu dobu spěchowanja, kotraž je so oficialnje hižo spočatk lěta zahajiła, su tež směrnicy za móžne přizwolenje srědkow předźěłali. Program je jedyn z centralnych instrumentow spěchowanja demokratije ze stron zwjazkoweho knježerstwa. Z nim podpěruje zwjazkowe knježerstwo wot lěta 2015 ciwilne towaršnostne zasadźenje za mnohostronsku a demokratisku zhromadnosć. Kritikarjo knježerstwu wumjetuja, zo podpěruje z programom w prěnim rjedźe lěwicarske skupiny, kotrež su knježerstwu přichilene.

Statnicy Trumpej gratulowali

wutora, 21. januara 2025 spisane wot:

Washington/Berlin (dpa/SN). Statni ­a knježerstwowi šefojo ze wšeho swěta su Donaldej Trumpej po spřisahanju za noweho prezidenta USA gratulowali.

Zwjazkowy kancler Olaf Scholz (SPD) na to pokaza, zo stej Němska a USA „hižo jara dołho wuskej partneraj a přećelsce zwjazanej. Zhromadnje móžemy rozsudne impulsy swobody, měra a wěstoty za derjeměće a hospodarske wuwiće na woběmaj stronomaj Atlantika sadźeć“.

Ukrainski prezident Wolodymyr Zelenskyj wusměrja swoje nadźije na napinanja noweho prezidenta na dobro měra. Měrowa politika přez sylnosć, kotruž bě wón připowědźił, dowola sylnjenje ameriskeje pozicije na dobro trajaceho a sprawneho měra“, Zelenskyj piše.

Ruski prezident Wladimir Putin zdźěla, zo nadźija so nowych direktnych ­stykow mjez Moskwu a Washingtonom, kotrež bě Trump připowědźił. Tak móhło so Třećej swětowej wójnje zadźěwać.

Turkowski prezident Recep Tayyip ­Erdoğan nadźija so dalšeho wobstaća „přećelstwa“ z prezidentom Trumpom.

Bjez priwatnych njeńdźe

wutora, 21. januara 2025 spisane wot:
Zo ludźo swoje priwatne domy hladaja a tak před rozpadanjom zachowaja, mamy za dospołnje normalne. Zo pak trjebamy tež priwatne inwesticije wulkeho rozměra, widźimy w Radworju. Tam je předewzaćel Frank Lehder dodźeržany torož na nawsy kupił a dospołnje ponowił. Mjeztym dom dostojnemu napohladej Radworskeje nawsy přinošuje. Hnydom pódla steji stary Radworski hród. Domoródni a wopytowarjo dožiwja, kak twarske dźěła pokročuja a kak so něhdy zrudny napohlad rozpadaneho knježeho domu poněčim na dobro přeměni. Berlinski krajny architekt Florian Heilbronner je hród lěta 2021 kupił a so wot toho časa naležnje wo njón stara. Priwatnej iniciatiwje wjacorych serbskich předewzaćelow maja so Radworčenjo dźakować, zo njejsu insolwentny hosćenc „Meja“ na nawsy před lětami na imobilijowych bursach předali. Mjeztym Wawrikec mandźelskaj ponowjeny dom hordźe prezentujetaj. Bjez priwatneje iniciatiwy njeby to šło. Marko Wjeńka

Kretschmer: Konop jasnje dźělić

wutora, 21. januara 2025 spisane wot:

Lipsk (dpa/SN). Sakski ministerski prezident Michael Kretschmer je so za to wuprajił, jasnje dźělić mjez mediciniskim cannabisom a priwatnym wužiwanjom drogi. „Tule w Lipsku wuknjemy, zo stej to dwě wšelakej wěcy, kotrejž dyrbimy jasnje dźělić“, rjekny politikar CDU při wopyće Lipšćanskeje skupiny „Grünhorn“, kotraž wužiwanje cannabisa w zjawnosći rjaduje a organizuje.

Byrnjež Kretschmer priwatnemu wužiwanju konopje dale kritisce nastajeny był, chcył so wón za to zasadźeć, zo w mediciniskim wobłuku konop jako hojenski srědk dale nałožuja. Při tym měli so jasne rjadowanja zdźěłać, kotrež zasadźenje mediciniskeho cannabisa dołhodobnje zmóžnja a jeho wuwiću polěkuja.

Po dźělnym legalizowanju konopje loni su běrokratiske zadźěwki widźomnje znižili. Mjenje trezorow, mjenje papjery za dokumentaciju a mjenje policajskich kontrolow, zdźěla wikowar lěkow Canymed. Unija CDU/CSU bě w přihotach wólbow zwjazkoweho sejma připowě­dźiła, zo chcyła zakoń k wužiwanju ­cannabisa zaso wotstronić. Tón rjaduje priwatne a lěkarske wužiwanje.

To a tamne (21.01.25)

wutora, 21. januara 2025 spisane wot:

Prastare čłowjeske kosće w nakupowanskej toši su tele dny w archeologiskim běrowje radnicy w hessenskim Fulda wotedali. 1 500 lět stare čłowjeske powostanki pochadźeja z wurywanja z lěta 1965 pola Göttingena. Tehdy móžachu sej dobrowólni pomocnicy někotre kosće jako dar sobu domoj wzać. Pomocnik wo kosće dlěje njerodźeše a je znatemu dari. Tón přepoda je, zawite do nowin tehdyšeho časa, slědźerjam w radnicy.

Handy za dener předał je muž w bayerskim Kitzingenje – a je tole spěšnje zaso wobžarował. 49lětny měješe drje lóšt na dener a je mužej mobilny telefon za pjeć eurow předał. Po tym zazwoni policiju z nuzowym čisłom a twjerdźeše, zo su jeho wobkradnyli. Policisća noweho wobsedźerja zazwonichu. Zastojnicy 49lětnemu telefon wróćichu – zhromadnje ze skóržbu wudawanja njeskutka dla.

Nowa cyrkej při Jordanje

póndźela, 20. januara 2025 spisane wot:

Amman (B/SN). Na přibrjohu rěki Jordan, hdźež bu Jězus křćeny, je krótkodobnje jedna z najwjetšich cyrkwjow na Bliskim wuchodźe za 2 000 wěriwych na płoninje 1 500 kwadratnych metrow nastała. Woswjećenje cyrkwje na wysokim swjedźenju křćeńcy Knjeza w Jordaniskej nawjedowaše kardinalny statny sekretar Swjateho stoła Pietro Parolin. W nowej cyrkwi móža putnicy tež wotpusk spožčeny dóstać.

Křiže za komanderow

Moskwa (B/SN). Na hodownej Božej mši spjelni Moskowski patriarch Kyril I. próstwu prezidenta Wladimira Putina a je dźewjeć křižow za ruskich komanderow wójska „za wosebje wažne nadawki w specialnej operaciji za škit wótčiny“ žohnował. Na to so wobaj wobjimaštaj. 36hodźinsku wójnsku přestawku, zo bychu Ukrainjenjo hody swjećić móhli, pak njeje Putin tónkróć přizwolił.

Wopomnjeće woporow

Bamž kritizuje plany Trumpa

póndźela, 20. januara 2025 spisane wot:

Rom (dpa/SN). Bamž Franciskus je plany Donalda Trumpa nastupajo restriktiwnu migracisku politiku kritizował. Jedne z wólbnych přilubjenjow Trumpa bě „najwjetša akcija wotsunjenja w stawiznach USA“. Na tute plany narěčany rjekny Franciskus w rozmołwje ze žurnalistami italskeje telewizije: „To by wulka hańba była. To njeńdźe. Njeje to puć, wěcy rozrisać.“ Poměr mjez Trumpom a bamžom Fraciskusom je hižo dlěši čas napjaty.

Hroža nowe suche wichory

Los Angeles (dpa/SN). Byrnjež najhórše w Los Angelesu přetrate było, dyrbja so po najnowšich informacijach wjedrarjow w pobrjóžnej metropoli USA na nowe wohenje nastajić. Fachowcy warnuja před nowymi strašnymi suchimi wichorami, kotrež móhli z wulkej prócu podu­šene wohenje zaso zamiškrić. „Ekstremne wohenjowe wjedro“ móhło hač do jutřišeho trać. Kónc tydźenja bě so połoženje polěpšiło. Tójšto ludźi je so mjeztym do potrjechenych kónčin nawróćiło.

Miliardy Ukrainje do wólbow

Wulki nawal wopytowarjow knježeše kónc tydźenja na mjezynarodnym Zelenym tydźenju 2025 w Berlinje. Kaž tule w hali ­Norwegskeje wužichu ludźo składnosć, w halach pod Škričkowej wěžu kulinariske poskitki krajow woptać. Zeleny tydźeń traje hač do 26. januara. Zamołwići wočakuja 300 000 wopytowarjow. Foto: dpa/Schoening

Ukraina chce ludźi wróćo měć

póndźela, 20. januara 2025 spisane wot:

Berlin (dpa/SN). Ukrainske knježerstwo chce so bóle hač dotal wo nawrót wójnskich ćěkancow prócować, kotřiž bydla w Němskej. Za to chcedźa informaciske centrumy zarjadować, w kotrychž ćěkancam dźěłowe, bydlenske a kubłanske móžnosće w Ukrainje posrědkuja. „Njemały dźěl Ukrainjanow chutnje wo tym rozmysluje, so do domizny nawróćić“, rjekny zastupowacy ukrainski ministerski prezident Oleksij Černyšow, kiž wotewrjenje prěnjeho centruma w Berlinje přihotuje, minjeny tydźeń na wopyće w Berlinje. Černyšow nawjeduje w decembru jeno za nawrót ćěkancow załožene ministerstwo narodneje jednoty.

Chróšćan Šulerjo

nowostki LND