Čitajće w nowym rozhledźe (28.12.18)
Za lětnik 69 móžu wam někotre nowosće za Rozhlad připowědźić. Hižo w januarskim čisle namakaće prěni dźěl dweju noweju serijow. Mjenowědnik Walter Wenzel bjerje was sobu na ekskursiju k našim korjenjam a rysuje serbske kulturne stawizny na zakładźe mjenow. To je dobre wudospołnjenje k wustajeńcy w Budyskim Serbskim muzeju wo zažnym słowjanskim srjedźowěku, hdźež wěnuja so temje z wida dopóznaćow archeologije a předstajeja rekonstrukcije archeologiskich namakankow. Rozhłosowy žurnalist Claus Fischer je hižo te abo tamne wusyłanje wo serbskej hudźbje za němski rozhłós zhotowił. Za Rozhlad je nětko krótki zarys serbskich hudźbnych stawiznow zestajał. Pod titulom „Wot lubosćinskeho spěwa k awantgardźe“ pisa wón wo wubranych serbskich komponistach.
„Zakoń je jeno započatk jězby“
We wobłuku mjezynarodneje konferency wo wožiwjenju mjeńšinowych rěčow na Taiwanje je Ludmila Budarjowa łužiske nazhonjenja w tym zwisku rozjimała.
Taipeh (CoR/SN). Něhdźe 200 zajimcow je „Mjezynarodna konferenca wo rewitalizaciji rěče hakka a mjeńšinowych rěčow“ 15. a 16. decembra w taiwanskej stolicy Taipeh přiwabiła. Nimo taiwanskich běštej Rada za naležnosće ludu Hakka a Koleg za rěč hakka a socialne wědomosće na Taiwanskej Narodnej centralnej uniwersiće (NCU) referentow ze sydom krajow přeprosyłoj, zo bychu wo swojich nazhonjenjach z rěčemi – ainu w Japanskej, walizišćina we Wulkej Britaniskej, bretonšćina w Francoskej, katalanšćina w Španiskej, nižozemšćina w Belgiskej, samišćina w Finskej a serbšćina w Němskej – rozprawjeli. Asistentka-profesorka dr. Fen-Fang Tsai z NCU, kotraž bě disertaciju wo serbskich žonach spisała, je předsydku Serbskeho Šulskeho towarstwa Ludmilu Budarjowu jako rěčnicu zdobyła. Etnologowka dr. Cordula Ratajczakowa ju jako hósć kongresa přewodźeše.
Přinoški za festiwal zapodać
Großschweidnitz/ Hrádek nad Nisou (SN). We wobłuku Myta Euroregiona Neisse-Nisa-Nysa počesćichu Filmowy festiwal Nysa z hłownym mytom za najlěpše mjezu překročace zhromadne dźěło a za wosebite partnerstwa z kónčiny euroregiona. Wuznamjenjenje su krótko do hód w Hrádeku nad Nisou přepodali.
Počesćeni organizatorojo Filmoweho festiwala Nysa pak hižo zaměrnje na nowym, 16. lětniku swojeho podawka dźěłaja, wotměwaceho so wot 7. do 12. meje 2019 w němsko-pólsko-čěskim krajowym třiróžku. Kónc zapodaća za wubědźowanske přinoški w kategorijach hrajny film, dokumentarny film abo krótkofilm budźe póndźelu, 31. decembra 2018. Nimo toho pytaja angažowani z kina Kunstbauer w Großhennersdorfje za rjad „Regionalia“ za produkcijemi wo regionje abo wo filmytwórcach z njeho.
We wažnym wólbnym lěće 2019 je festiwal wusměrjeny na „Homo politicus“. Přinoški maja historiske a politiske wuwića minjenych lětdźesatkow z móžnosćemi kina wobdźěłać – a to z perspektiwy protagonistow, kotrychž měli identifikować, kaž organizatorojo zdźěla.
Albin Moller
Serbowki w narodnej drasće najradšo molowała
Zrudźaca powěsć so po Łužicy rozšěrja, zo je znata a woblubowana ludowa wuměłča, nadarjena molerka, debjerka jutrownych jejkow a čłonka Spěchowanskehokruha za serbsku ludowu kulturu Irmgard Kulejowa z Bukowa pola Grodka 9. decembra w žohnowanej starobje 91 lět zemrěła. Narodźiła bě so 17. awgusta 1927 w Berlinje. 1938 nawróći so z maćerju zaso na wotležany statok wowki Hany Hilže Mathencoweje, hdźež njeboćička lětdźesatki bydleše.
Zymny kofej a zahubny feromon
Dźeń započa so kaž kóžda druha póndźela. Po dokładnym rozmyslowanju, hač so mi docyła stawać chce, nastajich budźak na dźesać mjeńšinow přidatneho spara, nadźijejo so, zo so to zadani. Krótki wućek do bjezkónčneho raja sonow pak mi čas rubješe, čehoždla bě mój čuwowy kostim w stresu wšědneho dnja wot spočatka sem k zwrěšćenju zasudźeny. Kaž přeco w tajkim padźe sej myslach, zo bych to wědźeć dyrbjał.
Šěre ranje njenadźicy moju naladu wopodstatni, a po tym zo bě mój kofej hotowy, spóznach, zo je hižo zaso přepozdźe, zo bych sej jón woměrje zesłodźeć dał. Město toho so ze swojej šalku na tramwajku šmjatach, njehańbićiwym wóčkam dźěći, staršich a rentnarjow wustajeny. Wuměnkarjo samo chětro chcyćiwje na mój horcy, parjacy so napoj sutachu. Kaž bychu radlubje sami lunk laptali. Starša žónska so mje při zastanišću w sakskim dialekće wopraša:
To je tola instant-kofej. Zwotkel da jón maće? Wot pjekarja tam na róžku? Tam tola tajke rjane šalki nimaja!
Ně, kofej sym sej doma naparił a njejedna so tež wo instant-kofej. To je tón dobry, rozumiće, tón prawy bunjacy.
Z jeničkim serbskim eksponatom
Wo knihach a kniharni (21.12.18)
Na čim wuspěch nakładniskeho dźěła měrić? Što abo štó bě w lěće 2018 wosebje wuspěšny? Je to kniha, kiž je nam wosebje wjele dochodow přinjesła? Kiž so wjele lět, druhdy samo lětdźesatki dołho, wobstajnje předawa? Kiž so z wysokej literarnej kwalitu wuznamjenja? Abo kiž je inowatiwna, najlěpje digitalna? Wšudźom móže so wuspěch jewić. Lětsa smy słuchoknize dweju wažneju awtorow wudali, nalěto delnjoserbsku z twórbami Miny Witkojc a nazymu hornjoserbsku z tekstami Alfonsa Frencla. To wosebite je, zo słyšimy na woběmaj dźakowano redakcijomaj serbskeho rozhłosa hłós awtorki resp. awtora. Słuchoknihi su sej w zašłych 15 lětach krute městno w našim programje zdobyli. Našu prěnju app poskićichmy před třomi lětami. Z njej ma wužiwar stajnje serbske spěwy na swojim smartphonje. Loni slědowaše update z přidatnymi spěwami a lětsa nětko prěnja app z delnjoserbskimi spěwami. Dalši dodawk smy hižo planowali. Z appami njedocpějemy hišće nakłady ćišćaneho Towaršneho spěwnika, ale 350 razow su sej wužiwarjo mjeztym app a update na smartphone sćahnyli.
„Serbski narodny wuběrk“ 1918, Josef Páta a Mina Witkojc
Smy hišće w lěće 125. narodnin pěsnjerki a žurnalistki Miny Witkojc, ale spominamy zdobom na załoženje Serbskeho narodneho wuběrka pod Arnoštom Bartom před sto lětami. Što ma to jedne z tamnym činić? Na prěnje pohladnjenje ničo. Kluč k tomu pak su knihi Josefa Páty „Łužica“. Wědomostnik Páta rysuje w šěsć kapitlach serbske stawizny a předstaja jako časowy swědk pisane serbske narodno-politiske hibanje po wójnje 1914–1918 a za čas młodeje Weimarskeje republiki w lětomaj 1918/1919.
Jeho zajimawy kaž naročny tekst je Jurij Wićaz wustojnje do hornjoserbšćiny přełožił. Hornjoserbska knižka bě zakład za přenjesenje do delnjoserbšćiny, štož bě prěni nadawk Miny Witkojc jako přistajeneje Smolerjec knihićišćernje. Zrazom bywaše Pátowe dźěło, kotrež wuńdźe potom 1923 pod titlom „Łužyca“, jeje narodno-stawizniska wučbnica a zakład narodneho myslenja a zahorjenosće za słowjansku wzajomnosć.
Knihow kapitl VI: Serbske hibanje za samostatnosć
Sakske našočasne wuměłstwo w čěskej stolicy
Praha (SN). Swobodny stat Sakska spěchuje wot lěta 1992 wuměłcow, kotřiž su wusko z krajom zwjazani. Dotal je wjace hač tysac twórbow kupił a přepoda je fondsej Statnych wuměłskich zběrkow Drježdźany, kotrež słušeja k najwuznamnišim zjawnym zběrkam sakskeho wuměłstwa wot kónca Druheje swětoweje wójny. Nowe akwizicije kóždeho lěta su we wobłuku wosebitych wustajeńcow prawidłownje w zastupnistwje swobodneho stata w Berlinje předstajili. Lětsa pak chcychu přehladku w Čěskej pokazać. Ćežišćo wčera w Praskim Serbskim seminarje wotewrjeneje ekspozicije je našočasna ćišćana grafika. Mjez druhim wustajeja tam dźěła Kathariny Immekus, Benjamina Badocka, Franziski Güttler a Neja Raucha.
Přehladka je dźěl kulturneje wuměny mjez Drježdźanami a čěskej stolicu a je paralelne zarjadowanje wustajeńcy „Možnosti dialogu“ w Praskim Palaisu Salm, wuhotowaneje wot Narodneje galerije złoteho města, sakskich statnych zběrkow a Berlinskeje zběrki Hoffmann.
