My rozsudźimy
Hajno Nowy
Do najaktiwnišich serbskich prócowarjow błótowskich Bórkowow słuša bur a ludowy spisowaćel Hajno Nowy, kiž je 25. septembra 1941 w ródnej wsy zemrěł. 26. decembra 1871 bě so wón ratarskej swójbje w Bórkowach narodźił. Jeho połdra lěta starši bratr Wylem sta so z fararjom, angažowanym spěchowarjom serbstwa a bě wot lěta 1913 do 1933 předsyda Maśicy Serbskeje. Hajno pak ratarješe w ródnej wsy a skutkowaše lětdźesatki we wosadnej radźe a w gmejnskim parlamenće, při čimž so za pěstowanje serbskich nałožkow zasadźeše. Běše wjesny chronist, wozjewješe stawizniske přinoški w Serbskim Casniku a w Serbskej pratyji. Z jeho pjera je serial w Casniku „Kak Bórkowy we Błotach nastali su“. Hajna Noweho najwjetše literarne dźěło je sceniski wobraz „Serbska pśěza“, wušłe 1928 w Budyšinje. Aktiwnje je wón wulki 50. jubilejny swjedźeń Maśicy Serbskeje 1931 we Wětošowje sobu přihotował. Zasłužbnje spěchowaše jako čłon wjednistwa wjesneho ratarskeho towarstwa nowe metody ratarjenja z modernymi gratami w Błótach.
Manfred Laduš
Wo knihach a kniharni (23.09.16)
Hladamy-li z woknom, wobkuzłuje nas wokomiknje najkrasniše babylěćo. Byrnjež hižo před někotrymi tydźenjemi kónc lěća připowědźili, pokazuje so přiroda přeco hišće z najrjeńšeje strony. Njeje to wulkotne? Snano ma tón abo tamny hišće dowol. To ma zawěsće chwile za čitanje. Hač měrny róžk na słóncu, na zahrodźe abo na přibrjohu morja ze šumjenjom žołmow před sobu, w dowolu skića so nam za to najwšelakoriše přiležnosće. Druzy wšak dyrbja w tym času pilnje dźěłać. Tak tež Tomaš Lukaš, kuchar a wudawaćel našeje warjenskeje knihi „Warimy z Tomašom“, kotraž nětko nazymu w Ludowym nakładnistwje Domowina wuńdźe. Skoro lěto na njej dźěłamy. Wupytali smy recepty, zdźěla w Płomjenju wozjewjene, zdźěla cyle nowe z pjera kucharja.
Po 80 lětach znowa na Kopšinjanskim hrodźišću
Kopšin (SN/CoR). Njewšědny podawk čaka na publikum 30. septembra na Kopšinjanskim hrodźišću: Po 80 lětach předstaja tam znowa hru „Paliwaka“ Jurja Wjele, a to w formje sceniskeho čitanja lajskeju dźiwadłoweju skupin Chrósćicy a Šunow-Konjecy jako zhromadny projekt župy „Michał Hórnik“ a gmejny Chrósćicy z podpěru Nukničanskeho kluba, Literarneho konopeja, NSLDź a SAEK Budyšin.
1936 běchu kruch „Paliwaka“ na poslednjej wulkej schadźowance serbskeho studentstwa na Kopšinjanskim hrodźišću pokazali. Jako historiski podawk je so předstajenje hłuboko do kolektiwneho pomjatka Serbow zapisało, dokelž bu lěto na to wšo serbske zjawne žiwjenje zakazane. Tak piše Jurij Młynk w knize „Stawizny serbskeho dźiwadła“: „Kopšinjanske předstajenje ‚Paliwaki‘ bě za tysacy Serbow poslednje wulke dožiwjenje žiwjenskeje wole naroda.“
Serbscy wuměłcy prašeni
Koncept małych kročałkow
Rozmołwa z mějićelom Hrodźišćanskeho hrodu Beatom von Zenkerom
W lěće 2006 je sej Beat von Zenker kupił stary hród a ryćerkubło ze znatej skalu swojich potomnikow w Hrodźišću pola Wósporka. Hromadźe ze spěchowanskim towarstwom Pro Hrodźišćo so wón za to zasadźa spožčić hrodej a cyłemu wokolnemu terenej zaso jeju rjanosć, zo byštej zjawnosći w regionje słužiłoj. Alfons Wićaz je so z bywšim diplomatom a nětčišim poradźowarjom předewzaćow ze Šwicarskeje rozmołwjał.
Što je Was pohnuło hród kupić, jón ponowić a zdźěla znowa natwarić?
B. von Zenker: Njebě to jeničce wola, jón zaso natwarić, ale prosće trěbnosć. Hród běše na předań. Jako poslednja bě jón Caritas jako dom za zbrašenych wužiwała. Po tym pak hrožeše rozpad. To bě přičina, zo so za njón rozsudźich.
Hród a wokolina wuprudźatej stawiznisku bohatosć. Lěta 1222 bu farski dom z hrodom prěni raz jako „Gradis“ pisomnje naspomnjeny. Što je Was do Hrodźišća ćěriło?
Mättigowy stipendiat z Prahi
Budyšin (SN/CoR). Historikar Petr Hrachovec z Prahi dóstanje lětsa Mättigowy stipendij, kaž Załožba dr. Gregoriusa Mättiga zdźěli. Z 1 200 eurami spěchuje wona publikaciju doktorskeho dźěła „Žitawčenjo a jich cyrkwje“, kotrež bě Hrachovec před lětomaj na Praskej Karlowej uniwersiće zakitował. Tež přełožk do němčiny ma so z pjenjezami podpěrać. „Žitawska reformacija wotběža hinak hač w druhich hornjołužiskich městach. Zwěsćeš tule sylny zajim za čěsku husitsku kaž tež šwicarsku reformaciju“, praji Petr Hrachovec. Žitawa přisłušeše tehdy Praskemu biskopstwu. „Dotal bě lědma znate, zo su w archiwje Žitawskeje ewangelsko-lutherskeje Janskeje wosady pózdnjosrjedźo- a zažnowěkowske cyrkwinske knihi města zachowane“, praji čłon jury Kai Wenzel. Wuhódnoćenje tychle žórłow přez Hrachoveca twori nowy zakład dalšeho slědźenja.
Přepodać chcedźa stipendij njedźelu na swjedźenskej Božej słužbje w Budyskej tachantskej cyrkwi składnostnje 431. narodnin dr. Gregoriusa Mättiga.
Mikławš Hajna
Hudźbny nyšpor ke kermuši
Budyšin (CRM/SN). Ze swjatočnymi kemšemi, ale tež z dwurěčnym kermušnym nyšporom z wobšěrnym hudźbnym programom wopominachu zawčerawšim poswjećenje Budyskeje cyrkwje Našeje lubeje knjenje. Wona so w starych zapisach hižo w lěće 1240 jako cyrkej „zu Unserer lieben Frau auf dem Salzmarkt“ naspomni. Jako Serbska cyrkej je dźě tónle Boži dom blisko Bohateje wěže přez lětstotki pospochi duchowne srjedźišćo předewšěm za katolskich serbskich wěriwych města a wokolnych wsow.
Mjeztym zo su so přitomni wobeju konfesijow zhromadnje z tachantskim fararjom Witom Sćapanom, pólskim duchownym Grzegorzom Malinowskim a diakonom Florianom Mrózom serbsce a němsce modlili, wuhotowaštaj nyšpor hudźbnje na naročne wašnje z cyrkwinskohudźbnym direktorom Friedemannom Böhmu młody pišćeler Michał Donat z Chrósćic a Budyski saksofonist Thomas Siegmund.
Pawoł Njek
Budyska dróha dopomina hišće na wučerja a spjećowarja přećiwo hitlerskemu nadknjejstwu Pawoła Njeka, kiž bě so 19. septembra před 125 lětami w sprjewinym měsće swójbje serbskeho cyhelnika narodźił. Zakónčiwši gymnazij a katolski wučerski seminar w ródnym měsće wučerješe Pawoł Njek wot lěta 1912 do 1922 w Njebjelčicach, Pančicach a Worklecach. Po nawróće z Prěnjeje swětoweje wójny sta so z jeje přećiwnikom a z čłonom Njewotwisneje socialdemokratiskeje strony (USPD). Z jeje lěwym křidłom přeńdźe ke KPD. Wot lěta 1922 do 1930 studowaše w Lipsku filozofiju, statnowědu a ludowe hospodarstwo a w Drježdźanach pedagogiku. Jeho doktorske dźěło wo ludohospodarskich prašenjach serbskeho narodneho hibanja zwosta njezakitowane. Lěto bě Njek wučer w Njeswačidle. Nacije jeho 1933 z wučerstwa wuhnachu a antifašistiskeho spjećowanja dla 1942 znowa zajachu. Pawoł Njek zahiny 24. awgusta 1944 w koncentraciskim lěhwje Buchenwald. Pančičanska młodownja a Njeswačanska šula běštej po nim pomjenowanej.
Manfred Laduš
