Dźiwadźelnica Majka Kowarjec je 28. nowembra 75. narodniny swjećiła. Dale aktiwna hrajerka słuša k najprofilowanišim wuměłčam minjenych lětdźe­satkow, a to nic jenož na jewišću, ale tež na tójšto dalšich polach.

Talent je snano najwažniša kajkosć, kotruž na jewišću na kóždy pad trjebaš. Zabyć­ pak njesměli, zo je dźiwadźelenje stajnje tež rjemjesło. A k tomu bjezdwěla słuša, wuběrnu artikulaciju sej přiswojić. Majku Kowarjec přeco rozumiš, hač wona rjeji abo šepta, hač w emocionalnym wokomiku abo w najwjetšej euforiji, hač w serbšćinje abo w němčinje. A jeli jej tola raz słowo na jazyku wjaznje, dosaha často mała gesta, zo by přihladowar spóznał, što runje mysli.

Mandźelskaj pola Radworja hońtwjersku šulu Kaponica wutworiłoj

Štóž chce w Němskej na hońtwu hić, dyrbi najprjedy raz dowolnosć za to złožić. Tak chcedźa zawěsćić, zo jenož derje wukubłani ludźo tele wosebite rjemjesło wukonjeja. Puć k požadanej dowolnosći njeje cyle jednory – tohodla wopisuja w ludnosći wukubłanje na hajnika-hońtwjerja tež jako „hońtwjersku“ abo „zelenu maturu“. Přichodne hajniče a přichodni hajnicy dźě maja so z wobšěrnymi teoretiskimi a praktiskimi zakładami zeznajomjeć. Při tym dźe mjez druhim tež wo temy, kaž su to tradicionalne wašnja, wěda wo brónjach, družiny dźiwiny, wobchadźenje z hońtwjerskim psom kaž tohorunja njeličomne zakonske zakłady.

W kónčnym pruwowanju dyrbja aspiranća na hońtwjersku dowolnosć swoje zamóžnosće w teoretiskim a ertnym dźělu kaž tež z třělenskim testom dopokazać. Rjemjesło hońtwjerjenja budźi mjez ludźimi dźeń a wjetši zajim, dokelž so mnozy, předewšěm žony, wot masoweho plahowanja skotu wotwobroćeja a chcedźa radšo cyle dokładnje wědźeć, kajke mjaso to skónčnje na swojim talerju maja.

Pohladnicy powědaja wo dawnych ­časach, swědča wo podawkach a ludźoch. Benedikt Cyž wotkrywa nam swět, na kotryž smy w minjenych ­lětach nimale pozabyli.

W lěće 1887 natwari August Eiselt zwonka Lejna, na kromje tehdomnišeje Kamjensko-Budyskeje wokrjesneje hranicy cyhelnicu, kotraž bu 1993 zawrjena. Na nju dopominaja dźensa hišće pomjenowanje busoweho zastanišća a wysokej wuhenjej na ležownosći Handrikec zawoda za twarske maćizny při statnej dróze S 100 w Lejnje.

Lěta 1889 natwari wićežny bur Hanske znutřka wsy dalšu cyhelnicu z modernej rynkowej pjecu (Ringofen) na swojej ležownosći krótko před Lejnjanskej korčmu. Jan Hanske běše serbski ewangelski ratar a wuwučeny kowar z Brězyny (Brösa) pola Hućiny. Wón woženi so 1882 ze serb­skej wudowu Hanu König, ro­dźe­nej Zieschangec, do Lejna. Kónc lěta 1890 pře­dachu Hanskecy cyhelnicu němskemu architektej Friedrichej Seifertej za 95 000 hriwnow a wobhospodarjachu jenož hišće swoje wićežne kubło napřećo korčmje.

Na bywšim nasypje brunicoweje jamy Klěšniku mjeztym połdra lětdźesatka wino plahuja

Wjes Klěšnik (Wolkenberg) bu 1991 wudobywanja wuhla w brunicowej jamje Wjelcej-juh dla wotbagrowana. Něhdźe 170 wobydlerjow dyrbješe swoju domiznu wopušćić. Mjeztym je kónčina rekultiwowana a tam wutworjena winica po zhubjenej wsy Klěšnik pomjenowana.

Sylvia a Roland Pietzker tajku rekul­tiwowanu kónčinu hišće nihdźe widźałoj njejstaj. Dimensija pohórnistwoweje krajiny je njepředstajomna. Zo na tajkej suchej pódźe wino rosće ...“, so kolesowarjej z Berlina dźiwataj, zastawši před winicu Klěšnik. W lěće 1991 steješe tam hišće wjes, 172 wobydlerjow pře­sy­dli so tehdy do susodnych wsow, ale tež do Grodka a Choćebuza. Stara cyrkej z 15. lětstotka so tehdy tohorunja zhubi.